▾
Thomas Aquinas, De Potentia
⎗←→⎘
▾
Secundo quaeritur utrum potentia dei sit infinita.
Et videtur quod non.
Quia, ut dicitur in IX metaph., frustra esset in natura aliqua potentia activa cui non responderet aliqua passiva. Sed potentiae infinitae divinae non respondet aliqua passiva in natura. Ergo frustra esset divina potentia infinita.
Praeterea philosophus probat, non esse potentiam infinitam magnitudine infinita: quia sequeretur quod ageret in non tempore. Nam maior virtus agit in minori tempore: unde quanto virtus est maior, tanto tempus est minus. Sed potentiae infinitae ad finitam nulla est proportio. Ergo nec temporis in quo agit potentia infinita, ad tempus in quo agit potentia finita. Cuiuslibet autem temporis ad quodlibet tempus est proportio.
Ergo cum potentia finita moveat in tempore, potentia infinita movebit in non tempore.
Eadem ratione si potentia dei est infinita, semper operabitur in non tempore; quod falsum est.
Sed dices, quod voluntas divina non determinat quanto tempore velit effectum suum compleri; et sic non oportet quod potentia divina semper agat in non tempore. Sed contra, voluntas divina non potest immutare eius potentiam. Sed de ratione potentiae infinitae est quod agat in non tempore. Ergo hoc per voluntatem divinam immutari non potest.
Praeterea, omnis potentia manifestatur per suum effectum. Sed deus non potest facere effectum infinitum. Ergo potentia dei non est infinita.
Praeterea, potentia proportionatur operationi.
Sed operatio dei est simplex. Ergo et potentia. Simplex autem et infinitum ad invicem repugnant. Ergo ut prius.
Praeterea, infinitum est passio quantitatis, ut philosophus dicit.
Sed deus est absque quantitate et magnitudine.
Ergo eius potentia non potest esse infinita.
Praeterea, omne quod est distinctum est finitum. Sed potentia dei est distincta a rebus aliis. Ergo est finita.
Praeterea, infinitum dicitur per remotionem finis. Finis autem est triplex; scilicet magnitudinis, ut punctus; perfectionis, ut forma; intentionis, ut causa finalis. Haec autem duo ultima, cum sint perfectionis, a deo removeri non debent. Ergo divina potentia non debet dici infinita.
Praeterea, si potentia dei est infinita, hoc non potest esse nisi quia est effectuum infinitorum. Sed multa alia sunt quae habent effectus infinitos in potentia, ut intellectus, qui potest intelligere infinita in potentia, et sol qui potest producere effectus infinitos. Si ergo potentia dei dicatur infinita, pari ratione et multae aliae erunt infinitae; quod est impossibile.
Praeterea, finis est quoddam ad nobilitatem pertinens. Sed omne quod est huiusmodi, rebus divinis debet attribui. Ergo potentia divina debet dici finita.
Praeterea, infinitum, secundum philosophum, est partis, et materiae: quae imperfectionis sunt, et deo non conveniunt. Ergo nec infinitum est in potentia divina.
Praeterea, secundum philosophum, terminus neque finitus neque infinitus est. Sed divina potentia est omnium rerum terminus. Ergo non est infinita.
Praeterea, deus agit tota potentia sua.
Si ergo potentia eius est infinita, semper effectus eius erit infinitus; quod erat impossibile.
Sed contra. Est quod dicit Damascenus, quod infinitum est quod neque tempore neque loco neque comprehensione finitur.
Hoc autem convenit divinae potentiae. Ergo divina potentia est infinita.
Praeterea, Hilarius dicit: deus immensae virtutis, vivens potestas, quae nusquam non adsit nec usquam desit. Omne autem immensum est infinitum. Ergo potentia dei est infinita.
Respondeo. Dicendum, quod infinitum dicitur dupliciter. Uno modo privative; et sic dicitur infinitum quod natum est habere finem et non habet: tale autem infinitum non invenitur nisi in quantitatibus. Alio modo dicitur infinitum negative, id est quod non habet finem. Infinitum primo modo acceptum deo convenire non potest, tum quia deus est absque quantitate, tum quia omnis privatio imperfectionem designat, quae longe a deo est.
Infinitum autem dictum negative convenit deo quantum ad omnia quae in ipso sunt.
Quia nec ipse aliquo finitur, nec eius essentia, nec sapientia, nec potentia, nec bonitas; unde omnia in ipso sunt infinita. Sed de infinitate eius potentiae specialiter sciendum est, quod cum potentia activa sequatur actum, quantitas potentiae sequitur quantitatem actus; unumquodque enim tantum abundat in virtute agendi quantum est in actu.
Deus autem est actus infinitus, quod patet ex hoc quod actus non finitur nisi dupliciter.
Uno modo ex parte agentis; sicut ex voluntate artificis recipit quantitatem et terminum pulchritudo domus. Alio modo ex parte recipientis; sicut calor in lignis terminatur et quantitatem recipit secundum dispositionem lignorum.
Ipse autem divinus actus non finitur ex aliquo agente, quia non est ab alio, sed est a se ipso; neque finitur ex alio recipiente, quia cum nihil potentiae passivae ei admisceatur, ipse est actus purus non receptus in aliquo; est enim deus ipsum esse suum in nullo receptum.
Unde patet quod deus est infinitus; quod sic videri potest. Esse enim hominis terminatum est ad hominis speciem, quia est receptum in natura speciei humanae; et simile est de esse equi, vel cuiuslibet creaturae. Esse autem dei, cum non sit in aliquo receptum, sed sit esse purum, non limitatur ad aliquem modum perfectionis essendi, sed totum esse in se habet; et sic sicut esse in universali acceptum ad infinita se potest extendere, ita divinum esse infinitum est; et ex hoc patet quod virtus vel potentia sua activa, est infinita.
Sed sciendum quod quamvis potentia habeat infinitatem ex essentia, tamen ex hoc ipso quod comparatur ad ea quorum est principium, recipit quemdam modum infinitatis quem essentia non habet. Nam in obiectis potentiae, quaedam multitudo invenitur; in actione etiam invenitur quaedam intensio secundum efficaciam agendi, et sic potest potentiae activae attribui quaedam infinitas secundum conformitatem ad infinitatem quantitatis et continuae et discretae. Discretae quidem secundum quod quantitas potentiae attenditur secundum multa vel pauca obiecta; et haec vocatur quantitas extensiva: continuae vero, secundum quod quantitas potentiae attenditur in hoc quod remisse vel intense agit; et haec vocatur quantitas intensiva. Prima autem quantitas convenit potentiae respectu obiectorum, secunda vero respectu actionis. Istorum enim duorum activa potentia est principium.
Utroque autem modo divina potentia est infinita. Nam nunquam tot effectus facit quin plures facere possit, nec unquam ita intense operatur quin intensius operari possit. Intensio autem in operatione divina non est attendenda secundum quod operatio est in operante, quia sic semper est infinita, cum operatio sit divina essentia; sed attendenda est secundum quod attingit effectum; sic enim a deo moventur quaedam efficacius, quaedam minus efficaciter.
Ad primum ergo dicendum, quod nihil quod est in deo, potest dici frustra, quia frustra est quod est ad aliquem finem quem non potest attingere; deus autem et quae in ipso sunt, non sunt ad finem, sed sunt finis.
Vel dicendum, quod philosophus loquitur de potentia activa naturali. Res enim naturales coordinatae sunt ad invicem, et etiam omnes creaturae: deus autem est extra hunc ordinem; ipse enim est ad quem totus hic ordo ordinatur, sicut ad bonum extrinsecum, ut exercitus ad ducem, secundum philosophum.
Et ideo non oportet ut ei quod est in deo, aliquid in creaturis respondeat.
Ad secundum dicendum, quod secundum Commentatorem in VIII physic., demonstratio illa de proportione temporis et potentia moventis procedit de potentia infinita in magnitudine, quae proportionatur infinito temporis cum sint unius generis determinati, scilicet continuae quantitatis, non autem tenet de infinito extra magnitudinem, quod non est proportionale infinito temporis, utpote alterius rationis existens. Vel dicendum, ut tactum est in obiiciendo, quod deus quia agit voluntarie, mensurat motum eius quod ab eo movetur, sicut vult.
Ad tertium dicendum, quod licet voluntas dei non possit mutare eius potentiam, potest tamen determinare eius effectum. Nam voluntas potentiam movet.
Ad quartum dicendum, quod ipsa ratio facti vel creati repugnat infinito. Nam ex hoc ipso quod fit ex nihilo, habet aliquem defectum, et est in potentia, non actus purus; et ideo non potest aequari primo infinito ut sit infinitum.
Ad quintum dicendum, quod infinitum privative dictum, quod est passio quantitatis, repugnat simplicitati, non autem infinitum quod est negative dictum.
Ad sextum dicendum, quod illa ratio procedit de infinito privative dicto.
Ad septimum dicendum, quod aliquid potest esse distinctum dupliciter. Uno modo per aliud sibi adiunctum, sicut homo distinguitur per rationalem differentiam ab asino, et tale distinctum oportet esse finitum, quia illud adiunctum determinat ipsum ad aliquid.
Alio modo per se ipsum; et sic deus est distinctus ab omnibus rebus, et hoc eo ipso quia nihil addi ei est possibile; unde non oportet quod sit finitus neque ipse neque aliquid quod in ipso significatur.
Ad octavum dicendum, quod finis cum sit perfectionis, deo nobilissimo modo attribuitur, scilicet ut ipse essentialiter sit finis, non denominative finitus.
Ad nonum dicendum, quod sicut in quantitatibus potest considerari infinitum secundum unam dimensionem et non secundum aliam, et iterum infinitum secundum omnem dimensionem, ita et in effectibus. Possibile est enim aliquam creaturam posse producere effectus infinitos quantum est de se, secundum aliquid, utpote secundum numerum in eadem specie; et sic omnium illorum effectuum natura est finita, utpote ad unam speciem determinata, ut si accipiamus homines vel asinos infinitos. Non est autem possibile ut sit aliqua creatura quae possit in effectus infinitos omnibus modis et secundum numerum et secundum species et secundum genera; sed hoc solius dei est, et ideo sola eius potentia est simpliciter infinita.
Ad decimum dicendum, sicut ad octavum.
Ad undecimum dicendum, quod ratio illa procedit de infinito privative dicto.
Et similiter dicendum ad duodecimum.
Ad decimumtertium dicendum, quod deus semper agit tota sua potentia; sed effectus terminatur secundum imperium voluntatis, et ordinem rationis.