Lectio 1

Hieronymus. Quia faciem hominis matthaeus significat, quasi de homine exorsus est scribere, dicens liber generationis.

Rabanus. Quo exordio satis ostendit generationem christi secundum carnem suscepisse narrandam. Chrysostomus, super Matth.. Iudaeis enim evangelium scripsit, quibus superfluum erat exponere divinitatis naturam, quam cognoscebant; necessarium autem fuit eis mysterium incarnationis ostendere.

Ioannes autem cum gentibus evangelium scripsit, quae non cognoscebant si deus filium habet; ideo necessarium fuit primum illis ostendere quia est filius dei deus, deinde quia carnem suscepit. Rabanus.

Cum autem parvam libri particulam teneat generatio, dixit liber generationis.

Consuetudo enim Haebraeorum est ut voluminibus ex eorum principiis imponant nomina, ut est Genesis. Glossa.

Planior autem sensus esset: hic est liber generationis, sed hic est mos in multis, ut visio Isaiae, subaudis: haec est: generationis autem singulariter dicitur, quamvis multae per ordinem replicentur, quia propter christi generationem ceterae hic indicuntur. Chrysostomus in Matth..

Vel ideo librum hunc generationis nominat, quia haec est totius dispensationis summa, et radix bonorum omnium, deum hominem factum esse: hoc enim facto alia secundum rationem sequebantur.

Remigius. Dicit autem liber generationis iesu christi quia noverat scriptum esse: liber generationis Adae; et ideo sic exorsus est, ut opponeret librum libro.

Adam novum Adae veteri, quia omnia per istum sunt restaurata quae per illum sunt corrupta. Hieronymus in Matth..

In Isaia autem legimus: generationem eius quis enarrabit? non ergo putemus evangelistam prophetae esse contrarium, ut quod ille impossibile dixit esse effatu, hic narrare incipiat, quia ibi de generatione divinitatis, hic de incarnatione dictum est. Chrysostomus in Matth..

Nec tamen parva aestimes te audire, hanc audiens generationem. Est enim valde auditu mirabile quod ineffabilis deus ex muliere nasci dignatus est, et habere progenitores David et Abraham.

Remigius. Si autem aliquis dixerit quia propheta de nativitate humanitatis dixit, non est respondendum ad interrogationem prophetae. Nullus generationem domini narravit, sed perrarus, quia matthaeus et Lucas.

Rabanus. In hoc autem quod dicit iesu christi, regalem et sacerdotalem in eo exprimit dignitatem; nam iesus, qui nominis huius praesagium praetulit, primus post Moysen in populo Israel ducatum tenuit; Aaron vero mystico consecratus unguento, primus in lege sacerdos fuit.

Augustinus de quaest. Novi et veteris testamenti. Quod autem per olei unctionem praestabat deus illis qui in reges vel sacerdotes ungebantur, hoc praestitit spiritus sanctus homini christo, addita expiatione: spiritus enim sanctus purificavit quod de maria virgine in corpus salvatoris profecit; et haec est unctio corporis salvatoris, quare christus est appellatus.

Chrysostomus super Matth..

Quia vero impia prudentia Iudaeorum negabat iesum de David semine esse natum, subdit filii David, filii Abraham.

Quare autem non sufficiebat dicere illum filium Abrahae solius, aut David solius? quia ad ambos de christo nascituro ex eis promissio fuerat facta: ad Abraham quidem sic: et in semine tuo benedicentur omnes gentes terrae; ad David autem ita: de fructu ventris tui ponam super sedem tuam. Ideo ergo utriusque filium dixit, ut utriusque promissiones in christo adimpletas ostenderet.

Deinde, quia christus tres dignitates fuerat habiturus: rex, propheta, sacerdos. Abraham propheta fuit et sacerdos, sicut deus ad illum dicit in Genesi: accipe mihi vaccam triennem; propheta autem, sicut ait dominus ad Abimelech de illo: propheta est, et orabit pro te.

David rex fuit et propheta; sacerdos autem non fuit. Ideo ergo amborum filius nominatus est, ut utriusque patris triplex dignitas originali iure recognosceretur in christo. Ambrosius super Lucam.

Ideo etiam duos generis auctores elegit: unum qui de cognatione populorum promissum accepit, alterum qui de generatione christi oraculum consecutus est. Et ideo, licet sit ordine successionis posterior, prior tamen describitur quia plus est, promissum accepisse de christo, quam de ecclesia, quae est per christum potior est enim qui salvat eo quod salvatur. Hieronymus in Matth..

Ordo etiam praeposterus, sed necessario commutatus. Si enim primum posuisset Abraham, et postea David, rursus ei repetendus fuisset Abraham, ut generationis series texeretur. Chrysostomus super Matth.. Altera autem ratio est, quia regni dignitas maior est quam naturae, nam etsi Abraham praecedat in tempore, David praecedebat in dignitate.

Glossa. Quia vero ex hoc titulo apparet totum hunc librum conscribi de iesu christo, necessarium est praecognoscere quid sit sentiendum de ipso, sic enim melius exponi poterunt quae in hoc libro de eo dicuntur. Augustinus de quaest. Evang.. Error autem haereticorum de christo tribus generibus terminatur: aut de divinitate, aut de humanitate, aut de utroque falluntur. Augustinus de haeres.. Cerinthus ergo et ebion iesum christum hominem tantum fuisse dixerunt, quos secutus Paulus Samosatenus, christum non semper fuisse, sed eius initium, ex quo de maria natus est, asseverat, nec enim aliquid amplius quam hominem putat; et haec haeresis postea a Photino confirmata est. Athanasius contra haeret. Ioannes autem apostolus istius insaniam longe ante spiritu sancto conspiciens, eum alto imperitiae sopore demersum suae vocis praeconio excitat, dicens: in principio erat verbum. Ei ergo quod in principio erat apud deum non relinquitur in novissimo tempore ut originis suae ab homine principium sumpserit. Item inquit: pater, clarifica me illa gloria quam habui apud te priusquam mundus fieret. Audiat Photinus eum gloriam ante principium possedisse.

Augustinus de haeres.. Nestorii autem perversitas fuit ut hominem tantummodo ex beata maria virgine genitum praedicaret, quem verbum dei non in unitatem personae, et in societatem inseparabilem recepisset; quod catholicorum aures nequaquam ferre potuerunt.

Cyrillus alex. Ad monachos Aegypti.

Ait enim apostolus de unigenito quod cum in forma dei esset, non rapinam arbitratus est esse se aequalem deo. Quis est ergo ille qui est in forma dei? aut quomodo exinanitus est, et descendit ad humilitatem secundum hominis formam? et quidem si praedicti haeretici in duo dividentes christum, idest in hominem et verbum, hominem dicunt sustinuisse exinanitionem, separantes ab eo dei verbum, praeostendendum est quia in forma et in aequalitate intelligitur et fuit patris sui, ut exinanitionis sustineret modum. Sed nihil creaturarum est, si secundum propriam intelligatur naturam, in patris aequalitate quomodo ergo exinanitus dicitur, et ex qua eminentia ut esset homo descendit? aut quomodo intelligitur assumpsisse tamquam non habens in principio servi formam? sed aiunt quod verbum patri aequale existens habitavit in homine nato per mulierem: et haec exinanitio. Certe audio filium dicentem sanctis apostolis: si quis diligit me, verbum meum custodiet, et pater meus diliget eum, et ad eum veniemus, et mansionem apud eum faciemus. Audis quomodo in eis qui se diligunt, se et sibi cohabitare dixit deum patrem? putas ergo, ipsum exinanitum et vacuatum dabimus et servi formam accepisse, quia in diligentium se animabus facit mansionem? quid autem spiritus habitans in nobis, putatis, et ipse humanationis dispensationem adimplet? abbas Isidorus ad atribium presbyterum.

Verum ne universa annumeremus, unum, ad quod universa intendunt, dicemus quia illum qui deus erat, humilia loqui, et dispensativum simul et utile est, et nihil inviolabili naturae praeiudicat.

Eum vero qui homo est, divina et supernaturalia quaedam loqui summae praesumptionis est malum; nam regi quidem licet etiam et humiliter agere, militi vero non licet imperiales voces emittere.

Si igitur deus erat humanatus, etiam humilia locum habent; si vero homo tantum erat, excelsa non habent locum.

Augustinus de haeres.. Sabellium discipulum noeti quidam perhibent, qui dicebat christum eumdem et patrem et spiritum sanctum. Athanasius contra haeret.

Huius autem insanissimi furoris audaciam caelestium testimoniorum auctoritate frenabo ad demonstrandum propriae substantiae filii personam, non illa quae homini suscepto congruere cavillatur, assumens, sed illa in medium proferens testimonia, quae sine ullo ancipitis intelligentiae scrupulo divinitati eius competere omnes pariter confitentur. In Genesi enim deum dixisse legimus: faciamus hominem ad imaginem et similitudinem nostram. Ecce pluraliter dicit faciamus, alium videlicet indicans ad quem loquentis factus est sermo. Si unus est, ad imaginem suam fecisse diceretur; nunc autem alius et alterius imaginem apertius fecisse describitur.

Glossa. Alii vero veram christi humanitatem negaverunt.

Valentinus enim dixit christum a patre missum spiritale vel caeleste corpus attulisse, nihilque assumpsisse de maria virgine, sed per illam tamquam per rivum aut fistulam sine assumpta carne transisse. Nos autem non ideo credimus natum ex maria virgine, quod aliter in vera carne existere atque hominibus apparere non posset, sed quia sic scriptum est in ea Scriptura, cui nisi crediderimus, nec christiani nec salvi esse poterimus. Si autem de caelesti, vel aerea, vel humida creatura corpus assumptum vellet commutare in humanae carnis verissimam qualitatem, hoc eum potuisse facere quis negaret? Augustinus de haeres.. Manichaei vero dixerunt, phantasma esse dominum iesum christum, nec femineo posse nasci ex utero. Augustinus, Lib. 83 quaest..

Sed si phantasma fuit corpus christi, fefellit christus; et si fallit, veritas non est. Est autem veritas christus; non ergo phantasma fuit corpus eius. Glossa.

Et quia principium huius evangelii, et etiam evangelii secundum Lucam, manifeste ostendit christum natum ex femina, ex quo apparet vera christi humanitas, ergo utriusque evangelii principia negant. Augustinus contra faustum.

Unde faustus dicit: evangelium quidem a praedicatione christi et esse coepit et nominari, in quo ipse nusquam se natum ex hominibus dicit. At vero genealogia adeo non est evangelium, ut nec eius scriptor ausus fuerit eam evangelium nominare.

Quid enim scribit? liber generationis iesu christi filii David; non ergo liber evangelii iesu christi, sed liber generationis. At vero marcus, quia generationem scribere non curavit, sed tantum praedicationem filii dei, quod est evangelium, vide quam competenter sit exorsus: evangelium, inquit, iesu christi filii dei, ut hinc satis appareat genealogiam non esse evangelium; namque et in ipso matthaeo, post inclusum ioannem in carcere, tunc legitur iesum coepisse praedicare evangelium regni. Ergo quicquid ante hoc narratur, genealogiam esse constat, non evangelium.

Ad ioannem ergo et marcum me contuli, quorum mihi principia non immerito placuerunt, quia nec David nec mariam inducunt, nec ioseph. Contra quem Augustinus: quid ergo respondebit apostolo dicenti: memor esto iesum christum resurrexisse a mortuis, ex semine David, secundum evangelium meum? quod autem erat apostoli Pauli evangelium, hoc etiam ceterorum apostolorum et omnium fidelium; hoc enim alibi dicit: sive ego, sive illi evangelium praedicaverunt.

Augustinus de haeres.. Ariani autem patrem et filium et spiritum sanctum nolunt esse unius eiusdemque substantiae, naturae, aut existentiae; sed esse filium creaturam patris, spiritum vero sanctum creaturam creaturae, hoc est, ab ipso filio creatum volunt. Christum etiam sine anima carnem suscepisse arbitrantur.

Augustinus de Trinit..

Sed ioannes in eo declarat filium non tantum deum esse, sed etiam eiusdem cum patre substantiae, quia cum dixisset: et deus erat verbum, addidit: omnia per ipsum facta sunt. Unde apparet ipsum factum non esse, per quem facta sunt omnia; et si factus non est, creatus non est; et sic eiusdem cum patre substantiae est; omnis enim substantia quae deus non est, creatura est. Augustinus contra felicianum. Nescio enim quid nobis mediatoris persona contulerit, qui melius nostrum non redimens, carnem, quae sine anima nec beneficium possit sentire, suscepit. Si enim venit christus salvum facere quod perierat, quia totus homo periit, totus beneficio salvatoris indiget; et ideo christus veniendo, totum salvat, corpus et animam assumendo.

Augustinus Lib. 83 quaest..

Quomodo etiam ipsi respondent tam manifestis obiectionibus ex evangelica Scriptura, in qua contra eos dominus tam multa commemorat? ut est illud: tristis est anima mea usque ad mortem; et: potestatem habeo ponendi animam meam; et multa huiusmodi. Qui si dicant in parabolis eum locutum esse, habemus evangelistarum rationes, qui res gestas narrantes, sicut eum corpus habuisse testantur, sic eum indicant habere animam per affectiones quae non possunt esse nisi in anima. Eis enim narrantibus legimus: et miratus est iesus, et iratus, et multa huiusmodi.

Augustinus de haeres.. Apollinaristae autem sicut Ariani, christum dixerunt carnem solam sine anima suscepisse.

In qua quaestione testimoniis evangelicis victi, mentem, quae rationalis est anima hominis, defuisse animae christi, sed pro hac ipsum verbum in ea fuisse dixerunt. Augustinus Lib. 83 quaest.. Sed si ita est, belluam quamdam cum figura humani corporis dei verbum suscepisse crederetur. Augustinus de haeres.. De ipsa vero eius carne sic a recta fide dissensisse perhibentur ut dicerent carnem illam et verbum unius eiusdemque substantiae esse, contentiosissime asseverantes verbum carnem factum, hoc est; verbi aliquid in carnem fuisse mutatum atque conversum, non autem carnem de mariae carne suscepisse. Cyrillus ad ioannem Antiochenum. Furere autem arbitramur eos qui suspicati sunt, quod mutationis obumbratio circa divinam verbi naturam potest contingere: manet enim quod est semper, et non mutatur, nec conversionis est capax. Leo ad Constantinopolitanos.

Nos autem non ita dicimus christum hominem ut aliquid ei desit quod ad humanam certum est pertinere naturam, sive animam sive mentem rationabilem, sive carnem, quae non de femina sumpta sit, sed facta de verbo in carnem converso atque mutato. Quae ter falsa Apollinaristarum haeresis tres varias protulit partes.

Leo ad palaestinos. Eutyches quoque tertium Apollinaris dogma delegit, ut, negata humanae carnis atque animae veritate, totum dominum nostrum iesum christum unius assereret esse naturae, tamquam verbi divinitas ipsa se in carnem animamque verteret, et concipi, nasci aut nutriri, et cetera huiusmodi, eius tantum essentiae fuerit, scilicet divinae, quae nihil horum in se sine carnis recepit veritate, quoniam natura unigeniti, natura est patris, natura est spiritus sancti, simul impassibilis et sempiterna.

Verum si ab Apollinaris perversitate haereticus iste decesserit, ne convinceretur deitatem passibilem sentire atque mortalem, et tamen verbi incarnati, id est verbi et carnis, unam audet pronuntiare naturam; non dubie in Manichaei et Marcionis transit insaniam, et dominum iesum christum simultorie omnia credit egisse, nec humanum ipsum corpus, sed phantasticam corporis speciem oculis apparuisse cernentium. Idem ad Iulianum. In eo vero quod eutyches in episcopali iudicio ausus est dicere ante incarnationem duas fuisse in christo naturas, post incarnationem autem unam, necessarium fuit ut ad reddendam rationem professionis suae sollicitis interrogationibus urgeretur. Arbitror enim eum talia loquentem hoc habere persuasum quod anima quam salvator assumpsit, prius in caelis sit commorata quam de maria virgine nasceretur. Sed hoc catholicae mentes auresque non tolerant, quia nil secum dominus de caelo veniens nostrae conditionis exhibuit, nec animam eius, quae anterior extitisset, nec carnem, quae non materni corporis esset, accepit.

Unde quod in Origene merito damnatum est, qui animarum antequam corporibus insererentur non solum miras, sed et diversas fuisse asseruit actiones, necesse est quod in isto plectatur.

Remigius. Has igitur haereses in principio evangelii sui evangelistae destruunt, nam matthaeus cum narrat eum duxisse originem per reges Iudaeorum, verum hominem eum ostendit, et veram carnem habuisse. Similiter et Lucas, qui sacerdotalem stirpem et personam describit.

Marcus autem, cum ait: initium evangelii iesu christi filii dei, et ioannes cum ait: in principio erat verbum manifestant eum ante omnia saecula semper fuisse deum apud deum patrem.