CAPUT IV.

Quod nullo modo motus circularis simplex potest esse coelo accidentalis.

Sed forte dicet aliquis adversarius, quod absque dubio motus circularis est motus simplex, sed nulli corpori est naturalis, sed accidentalis : et dico accidentalem ad quem non movet aliqua natura corporis, sed motus ille est a motore extrinseco per violentiam movente. Sic enim accipimus hic motum accidentalem, cum nos intendamus naturam ejus investigare quod movetur per rationem sui motus : tunc enim dicimus motum naturalem ad quem movet aliqua natura ejus quod movetur : et motum accidentalem ad quem movet non natura aliqua ejus in eo quod movet extrinsecus motor, cujus motus non natura est in eo quod movetur : talis autem est violentus.

Dicit igitur forte adversarius, quod non est verum quod corpus coeleste sit quintum corpus praeter quatuor elementa : sed dicit quod est ignis, et motus circularis inest ei accidentalis et non naturalis : tunc dico quod verum est quidem, quod possibile est corpora quaedam simplicia moveri motu accidentali: sedille motus qui est uni simplicium accidentalis, erit allexi corpori simplici naturalis : et non potest esse, quod istud corpus simplex cui est naturalis, habeat cum ipso etiam alium motum naturalem : quia jam ostendimus, quod unius simplicis non est nisi unicus simplex motus naturalis. Nos autem videmus, quod omnia elementa quatuor simplicia habent motus simplices naturales rectos. Ergo nulli eorum est naturalis circularis : oportet igitur iterum, quod aliud sit corpus quintum extra quatuor elementa cui sit naturalis. Amplius tali modo sumpto naturali et accidentali, ut diximus, motus naturalis semper contrarius est motui accidentali. Hic autem hoc supponatur, ad quod redibimus in sequentibus hujus capituli, et probabimus illud. Est autem notum ex canone majori sive ex regula communi dialectiae attis, et ex mathematicis, quae vel in majori parte vel universaliter est vera, quod unus motus uni motui tantum est contrarius : et hoc etiam ostendimus in quinto Phycosirum. Adhuc autem ex his quae in octavo dicta sunt, constat motum circularem esse motum simplicem : quia enim sunt duae lineae simplices, videlicet recta et circularis, et non plures, ideo necesse est duos motus simplices esse, videlicet rectum et circularem.

His igitur suppositis, dicam quod si dicat adversarius, quod ille motus circularis non est naturalis corpori coeli, sed accidentalis : sed ipsum est ignis, aut aliquod aliud elementum quod movetur circulariter per accidens, tunc sequitur necessario quod motus naturalis ignis est contrarius motui circulari quo movetur per accidens : sed nos nuper posuimus ex canone esse verum, quod unus motus tantum contrariatur uni : et si hoc est verum, tunc per ea quae dicta sunt in quinto Physicorum, motus sursum qui est naturalis igni, contrariatur motui qui est deorsum : eo quod sunt ad extre-

ma contraria, et ex principiis contrariis : ergo non est contrarius. motui circulari, quia motus circularis non est idem cum motu deorsum. Ulterius ergo sequitur ex superius datis, quod motus circularis non est accidentalis igni: quia si esset ei accidentalis, tunc esset naturali suo motui contrarius : et hoc est contrarium ejus quod dixit adversarius. Si autem propter praedicta dicat adversarius, quod absque dubio corpus coeli non est aliquod corporum quatuor quae sunt elementa vocata : et ideo motus circularis est ei accidentalis, et non naturalis, tunc oportet absque dubio, quod illud corpus habeat etiam aliquem alium motum simplicem naturalem : quia naturale est ante accidentale : et nihil erit unquam accidentale, nisi supponatur aliquod naturale. Sed praeostendimus quod simplices motus non sint nisi duo in genere, rectus videlicet, et circularis : et quod recti sint duo, sursum videlicet et deorsum motus : moventur autem duo elementa superius, scilicet ignis et aer, et duo inferius, aqua et terra.

Si ergo corpus illud quintum distinctum est a quatuor et non naturaliter movetur circulariter, tunc non potest esse quin habeat simplicem motum rectum : aut ergo naturaliter movetur sursum, et tunc erit ignis aut aer: aut naturaliter movetur deorsum, et tunc erit terra aut aqua : et quodlibet istorum est contra hypothesim, quia dixit adversarius quod non esset aliud quatuor elementorum. Scias autem quod omnia quae dicuntur, sunt dicta contra Platonem et Philosophos aegyti, qui dixerunt quod coelum est igneum, et non est motum circulariter nisi per accidens : dicebant enim quod ignis naturaliter ascendit, et quando non habet quo plus ascendat, tunc circumvolvitur in seipso, sicut Hamma ignis in fornace : praeter hoc solum quod concavum fornacis circumvolvit flammam, defectus autem ulterioris loci circumvolvit aetherem, ut dicebant. Et contra haec dicta inductae sunt istae rationes.

Est autem in rationibus his multa dubitatio. Cum enim dicitur quod motus accidentalis est contrarius motui naturali, videtur hoc esse falsum de circulari accidentali : quia nos videmus in molare molendini, quod habet duos motus accidentales : unum quidem qui est ascendere sursum, et alterum qui est revolvi circa centrum quo tenetur super molarem inferiorem : et ille videtur esse medius inter naturalem, et illum qui est ascendere sursum : quia circulari motu movetur ad inferiorem molarem, et elevatur secundum aliquid ab ipso : quia aliter non contereret grana. Cum ergo duo non sint contraria uni, non potest esse omnino naturalis motus circularis, et contrarius motui naturali. Nec vitatur inconveniens ad quod inducitur adversarius : quia si demus quod motus naturalis est contrarius motui accidentali, et videmus aliquod elementorum per accidens moveri circulariter, tunc sequitur quod duo sint contraria uni : et hoc est contrarium quod supponitur ex canone majori. Adhuc autem videtur ex hoc sequi, quod motui circulari est aliquid contrarium : cujus oppositum inferius ostendemus. Conabitur forte aliquis ad hoc solvere dicens, sicut Averroes videtur alicubi dixisse, quod duplex est contrarietas, perfecta videlicet, et imperfecta. Perfecta est quidem quae est secundum completam distantiam contrariorum maxime distantium : incompleta autem quae est medii ad externum : et ideo dicet secundum completam distantium unum uni esse contrarium, et secundum incompletam plura opponi ad unum contrarie. Dicet enim quod accidentale perfecte egrediens extra naturam, est contrarium naturali: et non complete egrediens, non est omnino contrarium : et sic circularum motum quando est accidentalis, esse quidem contrarium secundum rationem contrarietatis incompletam, sed non est contrarium naturali

secundum completam rationem contrarietatis.

Sed iste qui sic dicit, non solvit inconvenientia inducta : quoniam rationes superius inductae procedunt, ac si circulatis completam haberet contrarietatis rationem.

Ideo nos dicimus quod haec quae dicta sunt de motu circulari, sunt intelligenda de motu circulari simplici. Duo autem exiguntur ad hoc quod motus circulariter non habeat aptitudinem naturalem nisi ad motum circulationis : et haec est aptitudo quae est ex rotunditate suarum superficierum. Si enim poneremus per impossibile corpus coeli componi ex superficiebus, tunc dico quod corporis rotundi naturaliter omnes superficies erunt sphaericae : et haec imaginatio est sicut si. imaginemur globum componi ex superficiebus, quarum quaelibet convolveretur circa alteram a centro globi usque ad ultimam convcxitatem ejusdem. Alterum autem est moventis simplicitas: quia haec non diversimode se habet ad. partes ejus quod movetur, cum nullius partis sit actus, et cum ipsum impossibile sit moveri per accidens aliquod per quod diversimode disponatur ad motum. Et ex his duobus patet quod motus circularis qui. per accidens invenitur in elementis, non simplex, sed diversus et compositus : quia sicut rotundum est corpus ex rotunditate suarum superficierum, ita rectum corpus erit ex superficierum planitie, quae omnes secundum rectas lineas ad se applicatas extenduntur,: et hoc non habet naturalem aptitudinem ad circularem motum, nisi refracto in seipso, et sic motus ejus erit compositus : movens etiam ipsum est forma quae est virtus in corpore ejus, variata secundum diversas partes ejus quod movetur per accidens. Et ideo ab illa non potest moveri circulariter et simpliciter : et quando convolvitur in circuitu, hoc fit, aut a virtute moventis corporis extra quod non aequaliter appropinquat omnibus partibus ejus quod movetur : et ideo non simplex potest esse motus : aut fit, eo quod componitur ex compositis virtutibus, sicut ex gravi et levi : quia si tunc venit grave super love, tunc involvendo se descendit, sicut facit ventus turbinis descendens : et si vincit leve super grave, tunc involvendo se ascendit, sicut facit ventus turbinis ascendens. Quod autem in superioribus rationibus supponitur, elementis posse convenire motus circularis simplex, hoc est ex hypothesi adversarii, et non ex veritate : et ideo inducitur ut dicens hoc ducatur ad impossibile modo supra dicto : et ideo concedendum de plano, quod secundum veritatem motui circulari non est contrarium, et quod motus circularis simplex non potest convenire nisi corpori quinto, quod est coelum. Est autem cavendum a dictis aliquorum minus peritorum in astronomicis, qui dicunt corporis sphaerici simplicis esse naturam quod volvatur circa centrum unum : et ideo motus ejus esse super polos sphaerae perforatos. Item quia dicunt, quod stellae superiores et inferiores omnes non possunt moveri uno motu proportionabiliter, quia oporteret quod motus ille non esset unius, sicut diximus in octavo Physicorum, quod non est unus motus eorum quae feruntur per medium. Quod enim dicitur, quod motus sphaerae esse super centrum, hoc est naturaliter verum et mathematice, licet centrum non acceptum sit uno modo hinc et inde : quia naturale centrum corpus est sensibile quod est terra, ad quod virtus sphaerae refertur, et quod respiciunt radii ejus. Mathematicum autem centrum ejus est punctum indivisibile sumptum in toto continuo sphaerae totius. Et quod dicitur super polos stantes esse, ac si sint perforati, imaginabiliter dictum est : eo quod non imaginamur sphaeram volvi, nisi super axem intelligibilem quam imaginamur transire per polos. Secundum autem dictum non habet causam sufficientem : quia licet verum sit fortassis stellam non circumvolvi, nisi latam a circulo suo, tamen nihil prohibet eam continuum habere mo-

tum, etiamsi per se moveretur, sicut ostendimus in octavo Physicorum : nec aliqua necessitas cogit corpora diversa in materia propinqua et forma referre ad centrum suum et idem. Ex his igitur facilia sunt quae superius inducta.