Lectio 3

Posita serie genealogiae patrum, quae cucurrit per patriarchas, hic ponit seriem patrum, quae procedit per reges: et dividitur in duo.

Primo ponuntur reges, qui nati sunt ex Israel sine commixtione seminis alieni; secundo ponuntur reges, qui secuti sunt coniunctionem alienae copulae, ibi ioram autem genuit Oziam.

Hic est duplex quaestio. Lucas enim computando generationem christi ascendit per Nathan; matthaeus autem descendendo procedit a David ad christum per Salomonem: unde videtur esse quaedam contrarietas.

Sed dicendum, sicut dictum est, Lucas in genealogia christi ponit multos patres, qui non fuerunt patres carnalis originis per propagationem, sed secundum legalem adoptionem; matthaeus autem nullum ponit, qui non fuerit pater carnalis.

Et verum est quod secundum carnem dominus descendit a David per Salomonem, et non per Nathan; et tamen, secundum Augustinum, non vacat mysterio quod matthaeus a David per Salomonem descendit ad christum, Lucas autem a christo ad David per Nathan ascendit. Matthaeus enim generationem christi carnalem susceperat describendam, secundum quam christus usque ad similitudinem carnis peccati descendit: et ideo recte matthaeus in eius generatione a David per Salomonem descendit, cum cuius matre ipse David peccavit; Lucas autem, qui maxime commendare intendit in christo sacerdotalem dignitatem, per quam fuit peccatorum expiatio, recte per Nathan ad David ascendit, qui fuit vir sanctus.

Nota tamen quod secundum eumdem Augustinum in libro retractationum, non est intelligendum quod idem fuit Nathan propheta, qui eum reprehendit, et filius quem genuit; sed solum quod fuerunt similes in nomine.

Secundo quaeritur quare bersabee non nominatur ex nomine, sicut thamar, Rahab et Ruth.

Et dicendum, quod aliae, quamvis per aliquod tempus fuerint peccatrices, tamen postea fuerunt conversae et poenitentes; haec autem turpiter peccavit crimen adulterii et in consensu homicidii: et ideo propter verecundiam subticetur eius nomen.

Nota tamen quod in Scriptura recitantur aliquando peccata magnorum, sicut David et aliorum; et hoc, quia diabolus non solum parvos et inferiores, sed etiam magnos prostravit: adversarius enim noster est. Et ideo propter cautelam recitantur, ut qui stat videat ne cadat.

Alia ratio est, ne aliquis putaret eos plusquam homines esse. Si enim aliquis solam in eis perfectionem consideraret, decipi posset per idololatriam; sed cum videt eos per peccatum corruisse, non credit iam aliquid amplius ab homine in eis esse.

Nota etiam hoc, secundum Gregorium, quod aliquando factum litterale est malum et significatum est bonum; aliquando vero factum bonum et significatum malum.

Urias enim fuit vir bonus et iustus, nec de aliquo in Scriptura reprehenditur; et tamen significat diabolum. Bersabee autem fuit peccatrix; et tamen rem bonam significat, scilicet ecclesiam, ut notat Glossa II Reg. XII, et etiam Glossa quae dicitur exponere figuram secundum sensum allegoricum.

Urias enim interpretatur lux mea deus, et significat diabolum, qui lucem divinitatis appetivit; isa. XIV, 14: ero similis altissimo.

Bersabee interpretatur puteus septem, vel puteus societatis; et significat ecclesiam de gentibus, propter septiformem gratiam baptismalem.

Hanc sibi desponsaverat primo diabolus; sed David, idest christus, abstulit eam ab eo, et copulavit sibi, et ipsum diabolum interfecit.

Aliter bersabee significat legem, per cuius vias populus inductus est, qui non vult ingredi in domum per spiritualem intelligentiam, et ideo defert litteras mortis suae, quia littera occidit, II Cor. III, 6. Sed David, idest christus, abstulit a Iudaeis legem, quando docuit eam spiritualiter intelligendam.

Salomon autem genuit Roboam etc..

Sicut autem David interpretatur manu fortis, vel aspectu desiderabilis, ita Salomon pacificus: et hoc est rectum, quia ex fortitudine operationis bonae provenit pax conscientiae; Ps. Cxviii, 165: pax multa diligentibus legem tuam. Contingit autem quod ex pace conscientiae homo velit alios ad bonum venire.

Unde Salomon genuit Roboam, qui interpretatur impetus: quia impetu praedicationis movetur, habens pacem conscientiae ad dilatandum nomen christi; sicut legitur de apostolis, Is. XXVII, 6: qui ingrediuntur impetu ad Iacob, florebit et germinabit Israel, et implebunt faciem orbis semine.

Utrumque autem significat christum, quia ipse est pax. Item ipse Roboam, qui populum impetu praedicationis convertit.

Roboam autem genuit Abiam, qui interpretatur pater deus: quia ex hoc quod homo studet ad profectum aliorum spiritualem, vel corporalem per opera misericordiae, efficitur dignus paternitate dei, ut infra V, 44: benefacite his qui oderunt vos, ut sitis filii patris vestri, qui in caelis est etc.. Et Luc. VI, 36: estote misericordes.

Hoc etiam competit christo, cui dicitur: ego ero illi in patrem, et ipse erit mihi in filium.

Abias autem genuit Asa, qui interpretatur attollens: quia quandoque homo ex hoc quod efficitur pater et superior aliorum, incurrit quamdam negligentiam securitatis; ideo Abias genuit Asa, ut scilicet homo sit in continuo profectu, et attollat se semper ad maiora.

Hoc etiam competit christo, qui dicitur attollens, idest crescens; Luc. II, 40: puer autem crescebat. Vel attollens, quia abstulit peccata mundi.

Asa autem genuit iosaphat, qui interpretatur iudicans, quia ex hoc quod semper crescit homo spiritualis, efficitur iudicans; I Cor. II, 15: spiritualis homo omnia diiudicat.

Et hoc christo competit, quia pater omne iudicium dedit filio.

Iosaphat autem genuit ioram, qui interpretatur habitans in excelsis; quia ille qui iudex constituitur, debet in excelsis habitare; isa. XXXIII, 16: iste in excelsis habitabit. Quomodo autem hoc sit, dicit apostolus: nostra conversatio in caelis est.

Et hoc competit christo, quia excelsus super omnes gentes dominus, Psal. Cxii, 4.

Ioram autem genuit Oziam. Hic est quaestio litteralis. Nam I par. III, 11 dicitur quod ioram genuit Ochoziam. Ochozias autem genuit ioram. Ioras autem genuit Amasiam, qui et Azarias dicitur. Amasias autem genuit Oziam. In duobus ergo videtur evangelista in genealogiae serie defecisse. Primo quia ioram non genuit Oziam, sed Amasiam; secundo, quia omisit tres generationes.

Et dicendum ad primum, quod generare aliquem alium potest intelligi dupliciter, mediate vel immediate: immediate, sicut pater carnalis immediate generat filium; et sic ioram non genuit Oziam. Alio modo mediate, sicut nos dicimur filii Adam; et sic filius potest dici genitus ab avo vel proavo, quia ab ipso per generationem mediatam descendit.

Quare autem omisit tres reges, triplex ratio assignatur. Prima a Hieronymo; qui dicit (sicut scriptum est Exod. XX, 5): dominus visitat peccata patrum in tertiam et quartam generationem, his qui patrum sceleris efficiuntur imitatores. Ioram autem duxit uxorem filiam iezabel, scilicet Athaliam, quae traxit eum ad idololatriam. Ochozias etiam magis quam pater idololatriae deditus fuit.

Et similiter ioras, qui cum scelere idololatriae etiam zachariam filium ioiadae occidit: et ideo isti tres quasi indigni excluduntur a generatione christi.

Chrysostomus aliam assignat rationem. Praecepit enim dominus IV Reg. IX iehu filio nansi, quod ipse extirparet domum Achab, qui diligens fuit in executione praecepti, et tamen a cultura deorum non recessit: adoravit enim vitulos conflatiles. Et quia diligenter perfecit domini imperium destruendo domum Achab, dictum est ad eum, quod filii eius usque in quartam generationem sederent super thronum domus Israel; unde sicut iehu meruit regnum Israel usque in tertiam vel quartam generationem, ita per oppositum ioram, qui commiscuit se feminis gentilibus, et transtulit iniquitatem domus Israel ad domum Iuda, debuit amittere nomen posteritatis in genealogia christi usque in quartam generationem, facta expiatione peccati.

Augustinus in quaest. Novi et vet. Test.

Aliam assignat rationem. Dicit enim, quod quidam fuerunt boni, et bonos invenerunt patres, sicut Isaac et Iacob; quidam mali, et tamen bonos invenerunt patres, sicut Salomon, qui peccator fuit, et tamen David virum iustum et sanctum habuit patrem; quidam nec boni fuerunt, nec bonos patres habuerunt, sicut fuerunt isti tres, ut patet per praedicta.

Ioram peccavit, et peccatum eius continuatum fuit usque ad Oziam, qui pene nihil mali fecit, nisi quod incensum adolevit; continuatio autem peccati causa vel ratio est destructionis. Et ideo isti tres qui in peccato idololatriae permanserunt, excluduntur a genealogia christi.

Ratio autem mystice assignatur propter tres quaterdenarios, per quos matthaeus genealogiam christi describere intendit. Ozias autem interpretatur robustus domini; et signat christum, de quo in Psal. Cxvii, 14: fortitudo mea, et laus dominus, factus est mihi in salutem etc.. Mystice autem ioram genuit Oziam, quia qui in excelso habitant, debent esse fortiter operantes.

Nota quod sub hoc Ozia prophetavit Isaias, ut patet isa. I, 1. Propter enim peccatum principum, et regum, et etiam populi, abstulit deus prophetiam et doctrinam; unde sub rege bono coepit iterum emanatio prophetiae.

Ozias autem genuit ioatham, qui interpretatur profectus; et significat christum, per quem ecclesia proficit quotidie. Et sic bene Ozias genuit ioatham quia qui fortiter operantur, sunt in continuo profectu; Psalmi LXXXIII, 8: ibunt de virtute in virtutem.

Ioatham autem genuit Achaz, qui interpretatur comprehendens; quia per continuum profectum virtutum venit homo ad cognitionem dei; Ps. Cxviii, 104: a mandatis tuis intellexi, propterea odivi omnem viam iniquitatis; Ps. Lxiii, 10: annuntiaverunt opera dei, ostendendo in opere, et facta eius intellexerunt.

Propter quod Paulus ad philippenses III, 12: sequor, si quo modo comprehendam, in quo et comprehensus sum a christo iesu. Et hoc competit christo, qui solus perfecte divinitatem comprehendit; Lc. X, 22: nemo novit patrem nisi filius.

Achaz autem genuit ezechiam, idest fortis dominus: quia talis habet fortitudinem a domino; II regum XXII, 2: dominus fortitudo mea, et robur meum. Et hoc competit christo, qui fortis est in praelio.

Ezechias autem genuit Manassen, et interpretatur oblivio: quia qui iam perfecte deum cognoscit, istorum temporalium obliviscitur; Ps. XLIV, 11: obliviscere populum tuum, et domum patris tui; Gen. XLI, 51: oblivisci me fecit dominus deus omnium laborum meorum.

Et hoc christo convenit, de quo dicitur Ez. XVIII, 21: si impius egerit poenitentiam ab omnibus peccatis suis, quae operatus est, omnium iniquitatum eius, quas operatus est, non recordabor.

Manasses autem genuit Amon, idest fidelis et nutriens: quia vere est ille fidelis qui contemnit temporalia. Secundum enim Gregorium, fraus est filia avaritiae: et ideo qui temporalia perfecte contemnit, iam non curat de infidelitate. Unde recte Manasses genuit Amon. Hoc etiam interpretatur nutriens: quia qui temporalia contemnit, debet inde nutrire pauperes per misericordiam; infra XIX, 21: si vis perfectus esse, vade, et vende omnia quae habes, ecce contemptus, et da pauperibus, ecce nutrimentum.

Hoc autem christo competit, qui vere fidelis est, Ps. Cxliv, 13: fidelis dominus in omnibus verbis suis, et iterum nutritius, Os. XI, 3: ego qui nutritius ephraim, portabam eos in brachiis meis, et nescierunt quod curarem eos; infra XXIII, 37: quoties volui congregare filios tuos quemadmodum gallinae congregant pullos suos sub alas, et noluisti? Amon autem genuit iosiam, qui interpretatur salus domini, vel incensum; quia ex hoc consequitur homo salutem, quod etiam temporalia obliviscitur et largitur, sive distribuit.

Vel incensum.

Hoc competit christo; Ps. Lxxiii, 12: qui operatus est salutem in medio terrae, et se obtulit sacrificium deo in odorem suavitatis, Eph. V, 2.

Iosias autem genuit iechoniam et fratres eius, qui interpretatur praeparatio domini, vel resurrectio; et significat christum, qui praeparavit nobis locum, Ioan. XIV, 2, et qui dicit Ioan. XI, 25: ego sum resurrectio et vita, et per hanc venimus ad resurrectionem.

Hic autem triplex est quaestio secundum litteram. Primo quaeritur, quomodo dicatur iosias genuisse iechoniam; et tamen non ipsum, sed patrem eius ioakim genuit.

Et ad hoc est duplex responsio. Secundum enim chrysostomum, cui consentit Augustinus, nomen ioakim praetermittitur omnino; et hoc quia non per divinam ordinationem regnavit, sed per Pharaonis potentiam, qui ipsum in regno instituit, incarcerato primogenito fratre eius ioathan, qui regnaverat ante eum. Et ad hoc nota historiam IV Reg. XXII, et II Paral. XXXVI, 1 ss.. Habuit etiam iosias tres filios, ioathan, ioakim, qui et eliacim, et Sedeciam. Si enim, ut dicit Augustinus, illi tres reges removentur de genealogia, quia per idololatriae depravati sunt, quanto magis iste, qui non per deum, vel prophetam, sed per gentilis hominis positionem institutus est in regno? sententia est non verba Hieronymi, ut vult et ei consentit Ambrosius, quod uterque dictus est ioakim, et ille qui ponitur in fine quaterdenarii, et qui ponitur in principio tertii, et uterque iechonias et ioakim idem sunt. Unde notandum, quod iosias tres habuit filios, ioakim, qui et eliacim, ioathan, et Sedeciam. Mortuo autem iosia regnavit pro eo ioathas, medius scilicet filius; quo capto a Pharaone rege Aegypti, et incarcerato, constituit fratrem eius primogenitum ioakim regem, imponens ei tributum; postea Nabuchodonosor rex Babylonis, superato rege Aegypti, obsedit ierusalem, et cepit ioakim, quem sub tributo remisit in ierusalem. Postea autem cum vellet ioakim rebellare contra regem Babylonis, confisus de auxilio regis Aegypti, ascendit Nabuchodonosor ierusalem, et cepit eum, et occidit, et constituit filium eius pro eo ioachim, quem et iechoniam nominavit nomine patris; quo facto timens Nabuchodonosor, ne iste memor mortis patris confoederaretur cum rege Aegypti, rediit in ierusalem, et obsedit eam; et iechonias, vel ioachim iste, filius scilicet alterius, de consilio ieremiae tradidit se regi Nabuchodonosor, et uxorem, et filios; et isti proprie dicuntur transmigrasse in transmigrationem. Nabuchodonosor vero constituit regem eius Sedeciam fratrem patris eius, et ipsum ioachim duxit in Babylonem; et ille est de quo dicitur post: et post transmigrationem.

Sed quare nominatus est iechonias, cum nomen eius fuerit ioachim? et dicendum, quod istud nomen impositum fuit a propheta, scilicet ieremia; Ier. XXII, 24: haec dicit dominus: si fuerit iechonias filius ioakim regis Iuda, annulus in manu dextera mea, inde evellam eum; et infra: numquid vas fictile atque contritum vir iste iechonias? et ideo potius nominatur ab evangelista tali nomine, ut ostendatur evangelistam concordare cum propheta.

Nota etiam quod quamvis idem sit nomen, diversimode tamen scribitur. Primi enim ioakim nomen scribitur per k, et videtur dici ioakim; sed secundi scribitur per ghimel, unde dicitur ioachim: et ideo diversas habent interpretationes. Primum enim interpretatur resurrectio; secundum vero praeparatio domini.

Secundo quaeritur quare dicitur iechoniam et fratres eius. Multi enim fuerunt de regibus qui fratres habuerunt, sed numquam dicitur, vel fit mentio de fratribus.

Et dicendum, secundum Ambrosium, quod ubicumque fit mentio de fratribus, sicut cum dicitur Iudam et fratres eius, et Phares et zaram de thamar, hoc significat quod aequales fuerunt in sanctitate, vel malitia. Isti autem tres omnes sunt mali.

Aliter potest dici, quod ideo quia istorum fratrum quilibet regnavit, sicut patet per ea quae dicta sunt, sic autem non fuit de fratribus aliorum regum.

Tertio quaeritur de hoc quod dicitur in transmigratione. Videtur falsum, quia iosias numquam transmigravit.

Et dicendum hoc accipiendum esse secundum praescientiam divinam, secundum quam ordinatum erat eos quos tunc generabat, transmigrandos esse. Vel dicendum, quod in transmigratione idem est ac prope transmigrationem, sive iam imminente.