CAPUT IV.

Gratia plena.

Gratia plena. Quasi diceret ei Angelus: Jure debes dici gratia plena: quia jam in utero habebis plenum gratiae et veritatis. Item, Bene gratia plena : quia quamlibet gratiam totam habens, et nihil de suo contrario.

Triplex enim potest distingui gratia, qua prae omnibus creaturis impleta est Maria. Gratia naturalium bonorum: quoniam Spiritu sancto in eam superveniente, integritatem naturalium secundum dignitatem primae conditionis sola inter filias Hevae accepit. Ideo, Cantic. VI, 8 , dicitur : Una est matris suae, electa genetrici suae. Gratia spiritualium charismatum : quoniam Christo in ea incarnato, amplius peccare non potuit. Gratia caelestium donorum : quia virtute contemplandi quodammodo patriae donata est. Quantum enim distat inter odorem et gustum aromaticae speciei, tanta inter contemplationem Mariae et aliorum sanctorum distantia est. Sicut enim singularem activam a Christo accepit gratiam, videlicet ejus humanam naturam portare, lactare, pannis involvere, fovere, nutrire, caeteraque humanitatis officia ei exhibere : sic, ut dicam quod ministrat cordis mei devotio, etiam dulcedinem suae divinitatis matri singulariter experiendam indulsit. Unde plenitudini gratiae subjungitur : Dominus tecum. Item, Gratia plena dicta est Maria merito trium principalium virtutum, scilicet virginitatis, charitatis, humilitatis, quae ad hoc ut gratia repleretur, ipsam idoneam reddiderunt : gratia enim Dei,

sicut dicit beatus Bernardus, purissimum balsamum est : et ideo purum solidum et profundum vas requirit.Et quid purius Mariae virginitate, quae virgo exstitit ante parium, et in partu, et post partum ? Quid solidius ejus charitate, qua dilexit continue, perseveranter, toto corde, tota anima, et tota virtute? Quid profundius ejus humilitate, quae fuit vorago virtutum ? Propter haec tria ei dicitur, Cantic.IV7 : Tota pulchra es, amica mea, interius per humilitatem, exterius per virginitatem : et macula non est in te, propter perfectam charitatem.

Gratia plena. Quomodo enim cum tota gratiae plenitudo descendisset ineam, vacuum aliquid relinquisset in ea ? sic etenim usquequaque impleta est gratia, ut nihil in ea culpa obtineret, nihil omnino culpae relictum esset, nec etiam cogitatio. Et nota, quod dicitur gratia plena, non gratiarum, aut gratiis, sicut Esther, xv, 17, dixisse legitur Assuero : Facies tua plena est gratiarum. Non enim mirabile videtur si multis gratiis plena diceretur, neque tam unaquaque plena ostenderetur, omnibus fortasse simul sumptis : sed ita gratiarum plena est, ut unaquaque gratiarum plena sit. Verbi gratia, adeo plena humilitate, ut nullus in ea locus relinqueretur superbiae : non habent enim viri sancti illam plenitudinem, quin vel cogitatione cor eorum quandoque occupet superbia saltem venialis : sed speciale privilegium fuit beatae Mariae Virginis, ut nec etiam cogitationem ejus vitium aliquod occuparet. Similiter sic plena castitate, ut nec cogitationem ejus umquam occuparet luxuria, quae in sanctis quandoque sublimiora loca sibi vindicare contendit, nec sola cogitatione contenta est, sed etiam per primos motus in affectionem irrumpere molitur. Sic et plena charitate, ut nec novissimum vel modicum locum invidia, ira, vel odium in ipsa occupaverit. Et sic de singulis virtutibus. Merito ergo dicitur gratia plena, quam sic totam implevit gratia, ut nec venialis culpa in ipsius carne vel anima quantulumcumque locum sibi potuerit usurpare.

Et bene gratia plena, quae in corde et in corpore receperat totum gratiae fontem, cui ipse fons gratiae Christus Dominus tantum de sua immensa plenitudine contulit, quae eam usquequaque replevit, quod ejus plenitudinis ipse factus est rivus, qui etiam prius mentem ejus replevit quam ventrem : et cum nasceretur de corpore, ab anima non recessit. Ideo dicit ipse, Jerem. xxiii, 24 : Caelum et terram ego impleo. Caelum prius, id est, animam Mariae, terram postea, id est, carnem ejus et ventrem. Vel caelum et terram, id est, beatam Virginem, terram per naturam, sed caelum per gratiam. Ideo etiam de ea dicitur, Eccli. XXVI, 19 : Gratia super gratiam mulier sancta et pudorata. Gratia super gratiam : incassatae enim erant in ea gratiae, dum quaelibet gratia eam totam implebat et occupabat, et quasi sibi propriam vindicabat. Gratia ventris super gratiam cordis, gratia fecunditatis super gratiam virginitatis. Gratia enim implens aliis mulieribus data est: ejus autem et cor et ventrem gratia implevit. Vel, gratia super gratiam, id est, super omnem gratiam. Quod enim mater Dei effecta est, super omnem gratiam est. Gratia etiam qua corpus ejus ut venter impletus est, omnibus gratiis Angelorum et hominum.

sublimior est. Item., gratia super gratiam quasi dupliciter gratiosa, quae sibi et nobis gratiam acquisivit. Vel, gratia super gratiam, id est, super omnes gratiosas est mulier sancta et pudorata, scilicet beata Virgo, cui data est gratia virginitatis, et super hanc gratiam gratia fecunditatis : quod fuit ei singularissimum. Unde dicitur ei : Multae filiae, id est, virtutes angelicae et animae sanctae, congregaverunt divitias gratiarum, virtutum, et meritorum, tu supergressa es universas .

Gratia plena. Et est haec prima plenitudo, quam secundum ordinem historiae in Novo legimus Testamento : ubi enim venit plenitudo temporis , venit pariter et tempus plenitudinis, et triplicem plenitudinem adduxit. Quarum prima est propria beatissimae Virginis, de qua hic dicitur, gratia plena. Secunda propria est Christi hominis, de qua, Joan. I,14 : Plenum gratiae ei veritatis. Tertia communis est omnibus sanctis, de qua legitur, Act. VI, 8 : Stephanus plenus gratia et fortitudine, etc. Act. IX88 : Tabitha plena operibus bonis et eleemosynis. Prima istarum plenitudinum est gratiae, secunda gratiae et veritatis, tertia fidei et bonae operationis. Prima replet mentem et ventrem, secunda ailectum et intellectum, tertia replet interius mentem, et effluit exterius per operationem. Beatissima igitur Virgo plena fuit gratia mente et ventre : quia plenitudinem gratiarum habuit in mente, et ipsum Dominum gratiarum et virtutum habuit in ventre. Christus autem plenus fuit gratia et veritate, in quo erant omnes thesauri sapientiae ei scientiae absconditi : quia ipse est virtus et sapientia Patris . Plenitudo vero sanctorum est fidei et operum, sicut exponit Glossa super illud Actuum, VI,8 : Stephanus plenus gratia et fortitudine. Glossa : Fide et operibus. Quod autem dicitur de Tabitha plena operibus bonis et eleemosynis, ly operibus bonis, supponit pro operibus bonis interioribus per charitatem : et eleemosynis supponit pro operibus bonis exterioribus per fidem operantem per dilectionem. Est autem prima istarum plenitudinum quasi plenitudo fontis, secunda quasi fluminis, tertia quasi rivi a flumine descendentis. De prima, Esther, x, 6 : Parvus fons qui crevit in fluvium, et in lucem solemque conversus est, et in aquas plurimas redundavit, etc. Beata Virgo dicitur fons propter gratiarum abundantiam, parvus propter humilitatis excellentiam, et per hoc crevit in fluvium maximum, quando genuit Christum qui dicit, Eccli.XXIV, 41 : Ego quasi fluvius dioryx, et sicut aquaeductus exivi a paradiso. Et ab isto flumine descendit plenitudo sanctorum quasi quidam rivus : quia de plenitudine ejus nos omnes accepimus : et, Eccle. I, 7 : Ad locum unde exeunt flumina, revertuntur. Locus iste Christus Dominus est. Prima istarum plenitudinum privat vacuitatem , secunda negat particularitatem, tertia importat redundationem. Plenitudo sanctorum quae communis est, habet redundationem : quia animum replet interius, et effluit exterius per operationem, Unde, Act. II, 4 : Repleti sunt omnes Spiritu sancto, ecce plenitudo interior : et coeperunt loqui, ecce redunda- tio exterior. Plenitudo Christi negat particularitatem : non enim ad. mensuram dedit ei Dominus Spiritum sanctum . Super hoc Glossa : Non particulariter neque per subdivisiones, sed universaliter et generaliter. Unde et dicitur, ad Coloss. I, 19 : In ipso complacuit omnem, scilicet divinitatis, plenitudinem inhabitare corporaliter. Plenitudo autem beatae Virginis privat vacuitatem : quamdiu enim vas aliquod plus aliquid potest

capere, tamdiu habet aliquid vacuitatis. Unde omnis alia creatura aliquid habuit vacuitatis : quia majorem gratiam recipere potuit. Ipsa autem sic usquequaque gratia plena fuit, quia majorem gratiam habere non potuit, nisi ipsa divinitati uniretur, hoc est, nisi ipsa esset Deus. Haec est plenitudo de qua hic specialiter dicit Angelus : Ave, gratia plena. Haec ita propria est beatissimae Virginis, quod etiam Angelus proprium nomen ejus tacuit, et hoc quasi pro nomine ejus proprio posuit, ut plena gratia deinceps vocaretur, sicut dictum est supra.

Gratia plena. Quadruplex est plenitudo. Prima, sufficientiae : haec in Apostolis, Act. II , 4 : Repleti sunt omnes Spiritu sancto. Secunda, magnae excellentiae : haec in Stephano pleno gratia et fortitudine 3. Tertia, multo majoris excellentiae : haec in Maria gratia plena . Quarta, summae excellentiae : haec in Christo, Luc. IV,1 : Jesus, plenus Spiritu sancto, regressus est a Jordane,

Gratia sufficiens, quae scilicet replet secundum rei congruentiam, ut cum dicitur : Ecclesia est plena populo, non quod ibi nullus locus vacuus relinquatur, sed quia secundum congruentiam ibi. existentes loco sufficiunt. Talis gratiae plenitudo fuit in Stephano et sanctis, non quod peccare non potuerint : quia et Apostoli excutere pulverem de pedibus praecipiuntur : et, I Joannis, I, 8 : Si dixerimus, quia peccatum non habemus, etc. Et, Jacobi, 111, 2 : In multis offendimus omnes. Sed quia gratiae plenitudinem sufficientem ad salutem perceperunt.

Uusquequaque replens, quod est cum in re impleta nihil vacuum relinquitur, ut in mensura viiii vel olei. Haec fuit ante Filii Dei conceptionem in beata Virgine, ut supra ostensum est : quia in usquequaque pleno non recipitur plus.

Supereffluens, quando scilicet res quae implet, vasis quod implet capacitatem excedit. Haec plenitudo fuit in Christo, ut supra dictum est, et de illa plenitudine nos omnes accepimus, ei gratiam pro gratia . Et haec ipsa plenitudo gratiae descendit in Virginem, quando Verbum Dei concepit. Unde plenitudo usquequaque replens designata est cum ei dictum est : Ave, gratia plena. Plenitudo supereffluens cum statim subjungitur : Spiritus sanctus superveniet in te. Dominus tecum, quasi fons ministrans plenitudinem undique effluentem. Et paulo postquam dictum est , gratia plena, subjungitur : Spiritus sanctus superveniet in te. Ideo sic videtur posse distingui, quod fuit gratia plena quasi ad rasum pro se, quasi ad cumulum propter nos, qui de illa plenitudine semper accipimus, nisi steterit per nos.

Item, Gratia plena. Haec plenitudo maxime consistit in duobus, scilicet in plenitudine dignitatis et sanctitatis. Plenitudo dignitatis in hoc attenditur, quod ipsa virgo et mater, ideo se comparat cedro , quae in altitudine transcendit omnes arbores : sic et ipsa omnes homines. Plenitudo sanctitatis in hoc quod non solum sancta est in se, sed et alios sanctificare potest et a peccato sanare. Unde se comparat cypresso , quae arbor medicinalis est.

Gratia plena. Ad Deum per humilitatem, ad Angelos per virginitatem, ad homines per foecunditatem. Proverb. XI, 16 : Mulier gratiosa, id est, Maria gratia plena, inveniet gloriam, illam scilicet de qua, Proverb. x, 1 : Filius sapiens laetificat patrem. Beatus Bernardus : " Haec est Virginis nostrae gloria singularis et excellens praerogativa Mariae, quod Filium unum eumdemque cum Deo Patre meruit habere communem . " In hoc autem quod dicitur gratia plena, interior, non exterior gratia designatur : exterior enim gratia fallax et vana est, ut est pulchritudo corporis, nobilitas generis, et hujusmodi. Proverb. XXXI, 30 : Fallax gratia, ei vana est pulchritudo, etc. Haec plenitudo gratiae fuit in beata Virgine fomitis exstinctio, veritatis agnitio, virtutis dilectio. Prima est fuga vitiorum et parat animum, secunda perficit intellectum, tertia consummat affectum. Ideo gratia plena magis quam Stephanus, minus quam Christus : stat igitur in medio Virgo Maria. Unde dicit, Eccli. XXIV, 25 : In me omnis gratia viae et veritatis. Haec cum Christo communicat. In me omnis spes vitae ei virtutis. Haec cum Stephano. Stephanus plenus plenitudine apta : Christus plenitudine cumulata : Maria plenitudine aequa. Prima sufficit, secunda effluit, tertia perfecta est.

Item, Haec plenitudo gratiae refertur ad quatuor cardinales virtutes, quibus melius nihil est in vita . Quas singulas invenimus eminuisse in ea. Habuit enim ex temperantia carnis pudicitiam, sermonis modestiam, cordis munditiam. Ex prudentia siluit turbata, intellexit audita, respondit sapienter ad proposita. Ex justitia reddidit omnibus quod debebat. Duris corde gessit morem in sua desponsatione, in Filii circumcisione, in legali purificatione. Afflictis exhibuit compassionem. Joan. II, 3 : Fili, vinum non habent. Sanctis reddidit communionem : quia erat cum mulieribus et discipulis in oratione perseverans . Ex fortitudine propositum virginitatis assumpsit, assumptum tenuit, rei tam immensae fidem adhibuit. Fiat inquit, mihi secundum verbum tuum . Hae sunt duodecim stellae in corona mulieris, de qua

dicitur, Apocal. xii, 1 : Signum magnum apparuit in caelo : mulier amicta sole, et luna sub pedibus ejus, et in capite ejus corona stellarum duodecim. Mas tamen duodecim stellas dicit beatus Bernardus duodecim praerogativas Virginis, propter quas etiam dicitur gratia plena. Quatuor sunt caeli, quatuor carnis, quatuor cordis. Fulserunt enim quasi stellae de caelo, Mariae generatio, angelica salutatio, Spiritus sancti superventio, Filii Dei inenarrabilis conceptio. Fulserunt in carne quatuor, quod fuit virginitatis primiceria, sine corruptione foecunda, sine gravamine gravida, sine dolore puerpera. Fulserunt in corde quatuor, mansuetudo pudoris, devotio humilitatis, magnanimitas credulitatis, martyrium cordis. Propter primas dicitur : Dominus tecum. Propter secundas : Benedicta tu inter mulieres. Propter tertias : Gratia plena. Propter omnes dicitur,Proverb. XXXI, 29 : Multae filiae congregaverunt divitias, tu supergressa es universas.Gratia plena. Magister Hugo de sancto Victore ad Mariam : " Ideo gratia plena, de qua ortus est fons gratiae. Et ideo Virgo gratiosa totum nobis quodammodo est a te, quod per illum nobis est qui natus est ex te. Gratia plena, in tantum plena, ut ex tuo redundante, totum hauriat mundus. Si enim prudentes virgines oleum acceperunt in vasis suis cum lampadibus , tu prudentissima Virgo, et Virgo virginum, non unum tantum vas habuisti oleo gratiae repletum, quo lampadem tuam inexstinguibiliter ardentem nutrires, sed aliud gustasti vas redundans et indeficiens, ex quo effuso oleo misericordiae omnium lampades illuminares, et vasa omnium usque ad summum et perfectum impleres, et in illo nihil minueres. Prudens ergo fuisti ut tibi provideres : nec timida ut aliis

subvenires. Nec dixisti : Ne forte non sufficiat mihi et vobis : sed sciens quod sufficeret et tibi et nobis, sufficienter retinuisti, et sufficienter tribuisti. Lumen in lampade fuit, in carne virginitas : oleum in vase, in corde humilitas. Et erat aliud vas humanitas Verbi in utero tuo gratiae plena : ex cujus plenitudine tu quoque accepisti, et lumen virginitatis in carne, et oleum humilitatis in corde. Postea autem partu intemerato nobis propinans ipsum indeficiens tribuisti : ut ex illius plenitudine effunderetur, quo et lampades nostrae exstinctae illuminarentur, et vasa vacua replerentur. Sic gratiae plena fuisti, cum de terra carnis tuae fons gratiae erupit, ut manaret super omnem terram, et irrigaret aridam, et sterilem faecundaret . " Item, Plenam gratia illam esse expedivit, per quam quasi per carnale quoddam divina gratia ad universitatem humani generis redundavit. Si igitur, o fidelis anima, gratia tibi defuerit, ad ipsam plenitudinem gratiae confugere et currere necesse est tibi. Ne vero dixeris si de illa plenitudine aliquid defluxerit, minuetur plenitudo. Absit. Haec enim plenitudo talis naturae est, quod quanto amplius de ea effluxerit, tanto amplius abundabit : sicut de amore palam est : quanto enim amplius aliquem amabis, tanto de amore tuo amplius effluet in illum quem diligis : et quanto amplius amabis, tanto ampliore dilectione abundabis. Vides igitur, quod ipse fons amoris de ipso suo fluxu crescat, ita ut effluendo augeatur, ipse vero sui retentione arescat et detrimentum patiatur. Retine amorem tuum ne fluat in alium, jam nihil amoris habes, jam in te aruit fons amoris. Ideo etiam vocatur ipsa fons hortorum, puteus aquarum viventium, quae fluunt impetu de Libano . Si ergo aridum est cor tuum, si rigari indiget, curre ad fontem hortorum, qui omnes hortos irrigat : curre ad puteum aquarum viventium : et ne timeas laborem extrahendi : quia fluunt cum impetu propter vivacitatem et feracitatem. Eccli. xl, 16 : Super omnem aquam viriditas, etc. Non enim potest cor non vivere, quod huic fonti et huic puteo proximum fuerit. Non potest arescere, non potest concupiscentiarum exuri incendio. Quoniam igitur gratia gratis datur, alioquin jam gratia non esset, curre ad plenam gratia, quae dat omnibus affluenter, cui dare gaudium est : alioquin jam larga non esset.

Gratia plena. Beatus Bernardus : " Plena sibi, nobis superplena et supereffluens, de cujus plenitudine omnes accipimus, gratiam pro gratia, gratiam Filii pro gratia matris, gratiam exempli pro gratia documenti, gratiam remissionis pro gratia intercessionis. 0 dives in omnes et super omnes Maria, de cujus substantia pars assumpta totius mundi suffecit solvere debita. Grandis in usus proprios remansit divitiarum copia, quarum assumptio redimere et restaurare potuit universa. Et de plenitudine ejus nos omnes accepimus , dicunt omnes rationabiles creaturae. "

Gratia plena, quasi ad rasum propter se, quasi ad cumulum propter nos qui de illa plenitudine omnes accipimus. Ex ista siquidem plenitudine venit nobis pretium redemptionis, aqua ablutionis, panis refectionis, medicina curationis, armatura expugnationis, praemium remunerationis.

Pretium redemptionis: quia ipsa fuit sacculus pecuniae, in quo fuerunt omnes thesauri sapientiae et scientiae absconditi , quern secum tulit Dominus in assumptione matris, reversurus in dieplenae lunae , id est, in consummatione Ecclesiae. De hoc pretio, Proverb. XXXI, 10 : Procul et de ultimis finibus pretium ejus, id est, invenioris, dicit Glossa. De ultimis finibus, id est, de ultima humilitate beatae Virginis. Vel, de ultimis finibus, id est, de conjunctione Dei, et hominis, qui sunt duo ultimi fines. Sapient. VIII, 1 : Attingit a fine, etc. Hoc pretium incarnatione missum est nobis, et eodem die persolutum : quia Christus eodem die conceptus est et passus triginta tribus annis revolutis. Sed Judaei pretium istud cogitaverunt repellere. Quamvis enim hoc pretium esset aurum optimum terrae Evilath, id est, beatae Virginis (Quaere titulo, quod Maria dicitur terra), ipsi tamen non cognoverunt hoc aurum : quia non crediderunt ipsum Deum, sed reputaverunt cuprum, et caeleste mel suspicati sunt fel. Unde omni modo quo probatur pecunia aliqua, probaverunt eum : examinaverunt enim eum in igne, sed nihil invenerunt de scoria. Unde Filius Patri : Igne me examinasti ministerio crucifixorum : et non est inventa in me iniquitas . Item, Numeraverunt ipsum. Unde dicit: Dinumeraverunt omnia ossa mea . Nec hoc suffecit, sed etiam libraverunt eum in statera crucis. Unde de ea canitur : " Statera facta corporis,etc. " Item, " Sola digna tu fuisti ferre pretium saeculi. "

Aqua ablutionis: quia ipsa est fons Zachariae, xiii, 1 : In die illa erit fons patens. Cantic. IV, 15 : Fons hortorum, puteus aquarum viventium. Ipsa enim fons quantum ad communia beneficia quae exhibet omnibus, puteus quantum ad profundas et spirituales devotiones quas suis specialibus subministrat. Ipsa etiam est cisterna in quantum ab ipsa profluit refectio peccatoribus. Haec est cisterna Bethlehem juxta portam " : quia omnes transeuntes vult quantum est in se satiare. Unde clamat : Transite ad me omnes, etc. . Hujus cisternae aqua Christus Dominus est, qui est fons aquae salientis in vitam aeternam . Hanc aquam concupivit David, id est, populus Iudaicus clamans : Anima nostra sicut terra sine aqua . Et, II Regum, xxiii, 15 : 0 si quis mihi daret potum aquae de cisterna, etc. ! Isa. xli, 17 : Egeni et pauperes quaerunt aquas. Sed Dominus Moysi et Aaron dedit consilium quid facerent, Numer. xx, 8 : Loquimini, inquit, ad petram, id est, ad beatam Virginem duram contra tribulationem, gravem contra instabilitatem : et illa dabit, scilicet vobis, aquas. Tunc aperuit ei Dominus thesaurum fontem aquae vivae de cisterna Bethlehem. Hanc aquam attulerunt duo fortes, scilicet fides et charitas. Fides fortis quae transfert montes, et per quam sancti vicerunt regna. Charitas fortis ut mors . Et quid fecit David, id. est, Judaeus de aqua ista ? Non bibit : quia non credidit, sed libavit eam Domino in cruce : sed certe illa libatio nostra fuit ablutio. Ipse enim lavit nos a peccatis nostris in sanguine suo

cum quo exivit aqua.

Iste etiam fons vitae signatus est, Genes. ii, 10, ubi legitur, quod fluvius egrediebatur de loco voluptatis ad irrigandum paradisum, qui inde dividebatur in quatuor capita. Haec quatuor capita sunt quatuor beneficia a quibus derivantur caetera omnia, scilicet beneficium creationis, recreationis, justificationis, et glorificationis. Et bene dicuntur beneficia haec flumina : quia contulerunt nobis quatuor quae solent magna flumina conferre civitatibus et villis quas praeterfluunt. Flumen enim necessaria apportat, superflua exportat, sordes

abluit, sitim exstinguit. Beneficium ergo creationis velut omnia necessaria nobis apportavit, sicut patet, Genes. I, per decursum. Beneficium recreationis omnia superflua expoliavit, scilicet originalia et actualia peccata : tunc enim ipse fuit hircus emissarius, qui peccata populi detulit in desertum . Beneficium justificationis omnia immunda nostra abstulit, Unde, Psal. l, 4 : Amplius lava me, etc. Sed. beneficium glorificationis omnem sitim exstinguet : usque tunc enim sitiet anima nostra acVDeum fontem vivum , nec exstinguetur sitis haec. in praesenti: quia non saturabitur oculusvisu , sed satiabitur cum apparuit gloria ejus , quando de torrente voluptatis suae potabit nos , Panis refectionis : ipsa enim est navis institoris de longe portans panem suum . De longe : quia ipse est panis vivus qui de caelo descendit . Ad quam nos invitat Virgo, Proverb.IX, 5 : Comedite, inquit, panem meum, et bibite vinum quod miscui vobis. Deus enim Trinitas aquam humanitatis cum vino divinitatis miscuit, quando humanam naturam divinae univit : et beata Virgo miscuit, quando unionem credidit et ei consentit. Panem istum similiter ipsa nobis confecit : ipsa est enim Sara, quae miscuit tria sata farinae , divinitatem, animam, et carnem. Fermentum in hac confectione fuit fides Virginis, qui scilicet panis pistus fuit in incarnatione, decoctus in clibano uteri virginalis igne Spiritus sancti vel charitatis Mariae : sed fractus in passione, quando misit crystallum suam, id est, clarissimam animam suam ad limbum, sicut bucellas , id est , sicut frustum panis divisum a pane, id est, a corpore quod jacuit in

sepulcro. Hic est panis quem petebant parvuli, Thren.IV, 4, et, Isa. lxiii, 7 : Frange esurienti panem tuum, id est, permitte animam tuam et corpus ab invicem separari in cruce pro refectione famelicorum.

Aliter, Genes. xviii, 6 : Festinavit Abraham in tabernaculum ad Saram, dixitque ei: Accelera, tria sata similae commisce, et fac subcinericios panes, etc. Sara, beata Virgo. Abraham Filius Dei, qui festinavit ad eam in Annuntiatione. Unde, Cantic. II8 : Ecce iste venit saliens in montibus, etc. Ipse enim appellatur Angelus magni consilii, et motus Angelorum est festinus et subitus. Per tabernaculum notatur uterus virginalis. Dixitque ei: Acce ler a,dando responsum consensus tui. Unde beatus Bernardus ad Mariam : " Quantum concupivit rex decorem tuum, tantum desiderat responsionis assensum, etc. .)) Tria sata similae commisce. Per tria sata illa intelliguntur tria quae concurrunt in persona Christi, scilicet Verbum, anima, et caro. Sicut enim in illa summa Trinitate trinitas est personarum et unitas essentiae : ita mista secunda trinitas est substantiarum, et unitas personae. Et sicut trinitas personarum unitatem non scindit essentiae, nec unitas essentiae pluralitatem minuit personarum : ita et hic nec pluralitas substantiarum personae dividit unitatem, nec unitas personae substantiarum resecat pluralitatem. Dicuntur autem haec tria sata similae propter puritatem singulorum : candor enim similae puritatem signat. De puritate Verbi dicitur, Sa-VII, 26 : Candor est lucis aeternae, et speculum sine macula. De puritate animae dicitur, I Petri, II, 22 : Qui peccatum non fecit, etc. De puritate carnis attestatur et Patris divinitas et matris virginitas. Sequitur : Et fac subcinericios panes, Per panem signatur caro

Christi, quae vere est cibus . Sed dicitur panes pluraliter : quia ibi multiplex est refectio. Cinis signat mortalitatem nostram, sub quo cinere decoctus fuit hic panis in clibano uteri virginalis, quasi igne virgineae charitatis, et tandem quasi recoctus in fervore passionis, ut esset quasi panis bis coctus, qui com-. petit tendentibus ad supernam Jerusalem. Fermentum hujus panis fides Virginis. Unde beatus Bernardus : " Felix mulier, quae juxta Evangelii vocem acceptis tribus satis farinae apposuit fermentum fidei, donec fermentaretur totum, id est, quidquid praedicatur de Deo, praedicaretur de homine . " Medicamentum curationis. Eccli. xxxviii, 2 : Altissimus creavit de terra carnis virgineae medicamenta, id est, corpus Christi. Eccli, xliii, 2-4 : Medicina omnium festinatione nebulae. (Quaere titulo de horto, sig. 8, ubi hortus dicitur nebulosus.) Haec medicina profluit nobis de plenitudine Mariae. Unde Christus dicit, Eccli.XXIV, 4 : Ego quasi fluvius dioryx, quod interpretatur medicamentum generationis, quia ipse sanat omnes infirmitates nostras : et sicut aquaeductus exivi de paradiso, id est, Virginis utero.

Arma expugnationis. Sed quae convenientia armis ad medicinam? Maria siquidem designatur per domum saltus Libani , quae divisa erat in duas partes, sicut dicit Magister in Historiis. Una pars vocabatur pigmentaria, quae continebat pigmenta et aromata ad usum templi et domus regiae. Altera pars armaria, continens arma ad tuitionem regis et decorem domus. Haec domus signabat Mariam. Libanus candor vel candidatio interpretatur : haec est Virgo tota candida intus et exterius, quam fecit Salomon : quia sapientia, id est, Christus , aedificavit sibi domum . Et haec

domus continuit medicinam contra morbos peccatorum, id est, Christum, et arma contra mundum et diabolum, scilicet virtutes, humilitatem, et hujusmodi. In hac etiam domo erant scuta aurea quae fecit Salomon, designantia scutum illud quod petit David, dicens, Psal. xxxiv, 2 : Apprehende arma et scutum . Quod et fecit Dominus dicens : Transibo in locum tabernaculi admirabilis , id est, in beatam Virginem incarnabor, ubi accepit scutum bonae voluntatis, id est, carnem, in qua nobis ostendit bonam suam erga nos voluntatem. Unde notabiliter dicit: Coronasti nos . Haec est enim summa dignitas hominis ad alias creaturas, quod videt Deum ferre scutum suum. Hoc scutum perforatum fuit in pugna passionis in quinque locis.

Praemium remunerationis tandem accepturi sumus de hac plenitudine : quia filii merces, fructus ventris. (Istud invenies infra titulo, Benedictus fructus ventris tui.)