COLLATIO VIII.

De secunda visione, scilicet intelligentias per fidem sublevatae, tractatio prima, quae agit de altitudine fidei.

Summanum. - Introductio. Caelum habet tria: est sublime, stabile, spectabile, 1. - Ob easdem proprietates fides vocatur coetum, 2.

Fides habet lumen et nubem: est altissima, firmissima, speciosissima, 3. - Pars I. De altitudine fidei, secundum altitudinem sublimitatis et altitudinem profunditatis, sive secundum mysterium Trinitatis et incarnationis, 4.

De utraque altitudine loquitur

Scriptura, 5. - Utraque est incomprehensibilis, praesertim secunda, 6. - Visio Isaiae de utraque, 7. - Duplex lumen: duo Seraphim, clamantes ter Sanctus: admirabile Dei nomen, 8-10. -Epilogus primae partis, 11 . - Pars II. De sex alis utriusque Seraph et de duodecim articulis fidei. Sex articuli de Deo, figurali per sex alas primi Seraph: de tribus alis in latere dextero et tribus personis in Deo, 12. - Tres alae in latere sinistro et triplex emanatio in creaturam, 13. -Quomodo sibi respondeant sex aloe, 14. - Sex articuli de incarnatione, figurati per sex alas secundi Seraph, secundum descensum et ascensum, 15. 16. - Duodecim articuli praedicati a duodecim Apostolis: in his consistit cultus Dei, 17. - Figura in V. T., 18. - Ordo duodecim articulorum, 19.

1. Vocavit Deus firmamentum caelum; factum est vespere et mane, dies secundus . Sequitur opus secundae diei, quae est secunda visio intelligentiae per fidem subleualae, et de ea non dicitur: vidit, sed vocavit. Ad litteram hoc caelum est sublime, stabile et spectabile: sublime quantum ad situm, stabile quantum ad formam, spectabile quantum ad claritatem. Sublime est; unde in Proverbiis : Caelum sursum, et terra deorsum: hoc ipso, quod caelum est nobile, in ordine universi superiorem locum obtinet, et terra infimum.

Est etiam stabile quantum ad formam, quia movetur non mutando locum, sed in loco et circa medium; Iob : Tu forsitan cum eo fabricatus es caelos, qui solidissimi quasi aere fusi sunt? - Est etiam spectabile quantum ad multitudinem ornatuum: Iob : Spiritus eius ornavit caelos: et Ecclesiasticus: Species caeli, gloria stellarum, mundum illuminans in excelsis Dominus. Ab ista conditione ultima denominatur caelum a caelando, non ab abscondendo, seda sculpendo, quia scribitur per ae diphthongum, quia ornatum et quasi sculptum est luminaribus.

2. Per firmamentum autem intelligitur visio fidei. Fides enim reddit sublimem animam vel intelligentiam, quia transcendit omnem rationem et investigationem rationis: reddit stabilem, quia excludit dubitationem et vaciationem: reddit etiam spectabilem, quia multiformem ostendit claritatem. Vocatur ergo fidei firmitas caelum, quia facit intelligentiam sublimem per investigationem: stabilem, dum stabilit in veritate: spectabilem, dum replet eam multiformi lumine. Unde Daniel : Qui docti fuerint fulgebunt quasi splendor firmamenti. Sed nemo doctus est, nisi doceatur a Deo, quia nemo venit od Patrem nisi per me, ait Salvator ; et in Ioanne: Erunt omnes docibiles Dei. Ad fidem nullus docetur nisi per Deum: et quia venit a voce Dei, ideo dicitur: Vocavit Deus firmamentum caelum. Unde non dicit: vidit Deus firmamentum, sed vocavit, quia firmitas fidei magis est in credulitate quam in contemplatione: credulitas autem est per auditam, quia fides ex auditu, ut ait Apostolus ad Romanos , et antea: Corde creditur ad iustitiam.

3. Fides autem magis est in confessione veritatis quam in communicatione lucis: unde ore confessio fit ad salutem . Unde fides quodam modo videt, quodam modo non videt: unde non videre est fidei meritum, credere antem fidei lumen. Est ergo firmamenlumcaelum, quia substantia sperandarum rerum: et est lumen, quia argumentum non apparentium , unde habet lumen et habet nubem.

Vocavit Deus firmamentum caelum; in Ecclesiastico: Altitudinis firmamentum species caeli in visione gloriae. Et haec tria tangit hic, scilicet sublimitatem, stabilitatem et speciositatem. Est enim haec visio fidei alta, firma et speciosa. Haec fides nobilissima est, firmissima et speciosissima. Multi tamen habent hanc fidem, et eam non cognoscunt, quia fides habet faciem velatam: unde habet quoddam velamen nigrum ante faciem. Facit etiam de turpibus animabus altissimas; unde in Actibus : Fide purificans corda eorum.

4. Altitudo autem fidei in duobus est: in altitudine sublimitatis et in altitudine profunditatis. De prima altitudine Ecclesiasticus dicit: Altitudinem caeli et latitudinem terrae et profundum abyssi quis dimensus esti Quasi diceret, super omnem humanam rationem est nosse sublimitatem fidei, dilatationem caritatis, venerationem divini timoris.

De secunda, in Ecclesiaste : Alta profunditas: quis inveniet eam? scilicet per rationem: transcendit enim investigationem nostram. Et licet altitudo et profunditat in corporibus idem siut, distinguuntur tamen secundum rationem ; et Apostolus distinguit, cum dicit: Ut possitis comprehendere, quae sit longitudo, latitudo, sublimitas et profundum.

5. De his duobus Ecclesiasticos : Ego in altissimis habito, et thronus meus in columna nubis. Altitudo fidei consistit in cognitione Dei aeterni, profunditas autem in cognitione Dei humanati. De primo scriptum est : Excelsior catio est, et quid facies? De secundo subiungitur: Profundior inferno, et unde cognosces? Profunditas Dei humanati, scilicet humilitas, tanta est, quod ratio deficit. - Altitudo Dei investigabilis est: unde mirabilis facta est scientia tua ex me: confortata est, et non potero ad eam . - Item, in altissimis dicit, in quantum fides docet Deum aeternum; thronus meus in columna nubis dicit, in quantum docet Deum humanatum. De his duobus Apostolus ad Romanos : O altitudo divitiarum sapientiae et scientiae Dei, quam incomprehensibilia sunt iudicia eius et investigabiles viae eius! Sapientia quantum ad notitiam Dei aeterni, scientia quantum ad notitiam Dei humanati. Unde firmamentum factum est in medio aquarum, hoc.est fides, ut cognoscat anima ea quae sunt super firmamentum, et quae sub firmamento sunt. Et haec sapientia est divinarum rerum, et scientia humanarum .

6. Incomprehensibilis est sapientia, per quam iudicat omnia: sed maxime incomprehensibilis, quae vadit per vias investigabiles. De quo in Proverbiis : Tria sunt difficilia mihi, et quartum penitus ignoro: viam aquilae in caelo, viam colubri super petram, viam navis in medio mari, et viam viri in adolescentula. Via aquilae in caelo fuit in Christi ascensione: via colubri, in resurrectione, quia coluber in petra innovatur, ubi dimittit vetustam pellem: via navis in mari, in passione: via viri in adolescentula, in incarnatione, quam penitus se dicit ignorare; et verum est secundum humanam rationem, sed secundum fidem secus est.

7. Est ergo duplex altitudo firmamenti: una, per quam suprema respicit: altera, per quam infima: una, per quam docet cognoscere Deum aeternum; altera, Deum incarnatum. De his duobus dicitur Isaiae sexto in visione, quae omnium suarum visionum fuit radix: Vidi Dominum sedentem etc usque ibi: Plena est omnis terra gloria eius. Et statim sequitur excaecatio Iudaeorum et illuminata gentium. Unde dicit Ioannes: Haec dixit Isaias quando vidit Dominum: et sequitur: Excaeea cor populi huius et aures eius aggrava. Unde illuminatio gentium fuit excaecatio Iudaeorum. Et de hoc exclamat Apostolus: O altitudo divitiarum etc.

8. Dicit ergo Isaias: Vidi, scilicet visione intelligentiae per fidem sublevatae et stabilitae in sublimitate sapientiae aeternae, per quam est duplex lumen inllammativum et scraphicum ; quod quidem seraphicum facit clamare tripliciter: et facit fides duplici seraphicatione animam seraphicam et facit mentes alatus senis alis.

9. Intellectus enim noster per fidem illuminatus clamat tripliciter: Sanctus, sanctus, sanctus. Sunt enim duo Seraphim stabiliti in nobis per fidem, et quilibet clamat triplici exclamatione, tamen non nisi semel Dominus Deus . Notitia enim Dei est notitia trium personarum cum unitate essentiae; unde tres sunt, qui testimonium dant in caelo, Puter, Verbum et Spiritus sanctus, et hi tres unum sumi Intellectus ergo seraphicatus, id est illuminatus et inflammatus per fidem, clamat ter sanctus. Alter Seraph respondet: Sanctus, sanctus, sanctus: quia sicut in Deo aeterno est trinitas personarum cum unitate essentiae, ita etiam in Deo humanato sunt tres naturae cum unitate personae . - Et isti sunt duae radices fidei, quas qui ignorat nihil credit: ut corpus, anima, Divinitas. Sanctus Christus sanctum habet corpus; sanctus Christus sanctam habet animam ; sanctus Christus sanctam habet Divinitatem. Sanctus exterius , sanctus interius, sanctus superius.

10. Hae sunt duae cognitiones fidei illuminantes et ardentes triformiter ad unitatem reductae. Clamare autem dicuntur propter admirationem, quia utrumque est admirabile: unde in Psalmo : Domine Dominus noster, quam admirabile est nomen tuum in universa terra ! Minuisti cum paulo mimis ab Angelis: gloria et honore coronasti eum. Et vere admirabile nomen quantum ad Deum aeternum, quia ibi est vera distinctio personarum cum unitate essentiae, per quam sunt summe conformes, summe concordes, summe coaequales, coaeterni, consuit

starntiales, coessentiales. - Item, est admirabile, quoniam tres naturae coniunctae sunt: supremum cum infimo sine depressione, primum cum nltimo sine innovatione, simplex cum composito sine compositione.

11. In his tribus omnia mirabilia radicantur: et sunt iuncta cognitio Divinitatis et humanitatis, quia incarnatio non cognoscitur, nisi cognoscatur distinctio personarum. Si enim non cognoscas Trinitatem, ita bene Pater incarnatus est vel passns, ut Filius: et es Sabellianus et Patripassianus.

Item, si ponas Trinitatem et non incarnationem, testimonium habes in caelo, et non accipis in terra: cum tamen tres sint, qui testimonium dant in terra, spiritus, aqua et sanguis . In spiritu Divinitas, in aqua corpus, in sanguine, ubi est vita animae, anima. Per sanguinem enim Christi spiritus aquae iungitur, quia mediante anima Divinitas coniungitur corpori.

12. Habemus ergo duos Seraphim clamantes et admirantes: restat dicere, quare sex alas habent, et tunc videbuntur ea quae fidei sunt. Fides enim est in Deum aeternum et humanatum.

Fides in Deum aeternum est una illustratio senarum alarum; et hoc dupliciter: aut quantum ad distinctionem personarum, aut quantum ad diffusionem Trinitatis in creaturam secundum essentiam, virtutem et operor tument .

Primo modo sunt tres articuli, scilicet Patris ingeniti, Filii unigeniti a solo Patre, Spiritus sancti ab utroque spirati. Isti sunt tres alae in latere dextero, scilicet in aeternitate; nec potest addi nec minui ad emanationem, ut scilicet sit producens tantum et non productum, quia sic esset infinitas: si esset tantum productum, et non producens tantum, sic esset infinitas ex parte ante: ergo necesse est ponere producens et productum simul, ut ad invicem cohaereant. Aliter in divinis esset distinctio sine ordine: distinctio autem sine ordine confusio est: unde necesse est, quod Spiritus sanctus procedat ab utroque: et hoc dicunt omnes sapientes Graeci, nec est controversia nisi de nomine: et per consequens iste fuit error in fatuis Graecis .

13. Similiter in sinistro sunt tres alae, in quantum ab una essentia, virtute et operatione est diffusio in creaturam. Et secundum hoc est triplex operatio, in quantum unus Deus est creator, sanctificator et praemiator: quia omne, quod ab ipso emanat, aut est natura, aut gratia, aut gloria. Et sic Pater et Filius et Spiritus sanctus unns creator per naturam, unus sanctificator per gratiam, unus pracmiator per gloriam. Primum autem est ante tempus, secundum in tempore, tertium post omne tempus.

Primum est in initio temporis, secundum in decursu, tertium in consummatione. - Est tamen creatio animae in decursu temporis, quia Pater meus usque modo operatur, et ego operor . Praemiatio etiam fit in medio temporis, ut animarum, sed post fiet perfecta. - Item, creatio attribuitur Patri, quia potens: sanctificatio Spiritui sancto, quia bonus: praemiatio Filio, quia iudicabit et rex apparebit.

14. Sed quomodo respondebit ala alae? Dicendum, quod sanctificatio aut consideratur quantum ad veniam, quae quidem fit per redemptionem, et sic attribuitur Filio: aut quantum ad gratiam, et sir attribuitur Spiritui sancto. - Similiter praemiatio consideratur secundum iudicium sententiantis, et sic attribuitur Filio; aut quantum ad amorem praemiantis, et sic Spiritui sancto. Media autem operatio pervenit ad ultimam: sic tres alae disponuntur.

15. Alter Seraph propinquior est nobis et habet similiter sex alas: tres secundum descensum, et tres secundum ascensum: secundum descensum, veniendo ab ala super caput per medium ad alam super pedes. Hi sunt tres articuli secundum incarnationem, crucifixionem, descensum ad inferos secundum animam. Incepit enim a summo, quia necesse fuit, ut uniret sibi naturam, in qua appareret et per quam descenderet, quia ipse de se immutabilis est: deinde venit ad crucem, demum ad infernum. Hae alae in sinistro.

16. Tres similiter ascendendo: resurrectio de inferis in mundum, ascensio de mundo in caelum, de caelo adventus ad iudicium, ut sit ascensio ab Ecclesia militante in triumphantem. Sed primo fiet exspoliatio inferni in resurrectione, apertio ianuae in ascensione, consummatio regni in iudicio: his nihil certius.

17. Hae sex alae primae sunt sex considerationes perfectae Dei in tribus personis et tribus operibus: aliae sex secundae, sex considerationes Dei incarnati : in his ergo duodecim articuli fidei, cuius praedicatores sunt duodecim Apostoli . Ala enim sublevat ad transcendendum omnem humanam rationem. Sine hac duplici consideratione nullus est cultor Dei.

18. In cuius designatione Pontifex in superhumerali habebat lapides duos: unum in dextero latere, et alterum in sinistro: et in illis duodecim nomina filiorum Israel: sex nomina in lapide uno, et sex in altero, et erant in lapide onychino lucido et ardenti , in quo fides humanitatis et Divinitatis exprimitur: quae similiter exprimuntur in Symbolo a duodecim Apostolis composito. In hac fide sacrificium placet Deo.

19. In lapidibus ordiuabantur nomina secundum nativitatem ipsorum, sed in Symbolo secundum dicta Apostolorum. Unde: " Credo in Deum Patrem omnipotentem, creatorem caeli et terrae "; ecce, unus articulus Patris ingeniti. - " Et in Iesum Christum, Filium eius unicum, Dominum nostrum "; secundus, Filii geniti a Patre. - Deinde sequuntur sex ad humanitatem pertinentes. " Qui conceptus est de Spiritu sancto, natus ex Maria virgine ", tertius articulus.

" Passus sub Pontio Pilato, crucifixus, mortuus et sepultus", quartus articulus. - " Descendit ad inferos ", quintus. - "Tertia die Iesui rexit a mortuis ", sextus. - " Ascendit ad caelos sedet ad dexteram Dei Patris omnipotentis ", sentimus. - " Inde venturus est iudicare vivos et mortuos ", octavus. -" Credo in Spiritum sanctum., nonus. - " Sanctam Ecclesiam catholicam", decimus - Sanctorum communionem, remissionem peccatorum ", undecimus. - " Carnis resurrectionem, vitam aeternam ", duodecimus.

Et haec secundum quod Spiritus sanctus instituit, unit, purificat quantum ad tres ultimas operationes praeter ultimum.