CAPUT VI.

Benedicta tu In mulieribus.

Benedicta tu in mulieribus, vel inter mulieres. Benedicta, id est, ore omnium fidelium collaudata : cum dicatur, Eccli, xxv, 26 : Brevis omnis malitia super malitiam mulieris, eo gloriosius est, quo rarius inter mulieres inveniri aliquam benedictam.

Dicitur ergo : Benedicta tu, etc. Et nota, quod illud, tu, discretivum est et exclusivum : quia in sola Maria benedicta simpliciter, nihil de maledictione matris aut virginis reperitur. Unde et congrue dictum est ei : Ave, id est, sine vae duplicis maledicti : nam maledicta est sterilis, quae non parit, scilicet virgo : et maledicta quae parit, scilicet mater, quoniam parit in dolore. Maria autem vere est benedicta, habens benedictionem fecunditatis in conceptu, et benedictionem laetitiae in partu, excluso ab ea tam doloris quam sterilitatis maledicto.

Item, Postquam dictum est ei : Ave, subjungitur : Gratia plena, Dominus tecum, benedicta tu in mulieribus. Et haec tria respondent tribus principalibus virtutibus Mariae. Gratia plena, merito humilitatis, quae erat quasi vas vacuum, et ideo meruit impleri maxime cum esset mundum : quia virginitatis socia fuit humilitatis : humilitas enim sensus est propriae vacuitatis, sicut dicit Augustinus : vasa vero vacua replet oleo gratiae verus Eliseus , et ideo M.aria quae vas vacuum exhibuit, illud plenum meruit reportare, Jacob.IV, 6 : Deus superbis resistit, humilibus autem dat gratiam. Dominus tecum, merito solitudinis, quam summe diligebat. Unde ab Angelo sola inventa est in conclavi, quondo ingressus est ad eam. Benedicta tu, merito virginitatis, cujus votum prima emisit, cujus amore maledictum legis contempsit. Dominus enim vacuos replet , solitarios comitatur. Maledicta hominum pro amore ejus contemnentibus dat benedictionem pro maledictione. Unde, Psal. cviii, 28 : Maledicent, scilicet amatores mundi, illi, id est, justo. : ei tu, Domine, benedices. E contrario plenos evacuabit. Job, xx, 15 : Divitias quas devoravit, evomet, et de ventre illius extrahet eas Deus, Comitatos a turbis solitarios faciet. Unde dicitur Lucifero superbo, Isa. XIV, 19 et 20 : Eris quasi cadaver putridum. Non habebis consortium , neque cum eis in se-

pultura. Quaerentes ab hominibus benedici maledicet. Luc. VI, 26 : Vae cumbenedixerint vobis homines, etc.

Contra haec tria elegit sibi David solitudinem, vacuitatem, maledictionem. Unde allegat, Psal. XXIV, 16 : Respice in me, et miserere mei : quia unicus, id est, solitarius, et pauper, id est, vacuus sum ego. Pauper dicitur quasi parum habens in pera. Et maledici eligit, II Reg. XVI, 11 et 12, dicens de Semei : Dimitte eum, ut maledicat mihi,... si forte respiciat Dominus afflictionem meam, et reddat mihi Dominus bonum pro maledictione hac hodierna. Quasi diceret Domino : Solitarium comitare, vacuum reple, benedic maledictum. Et in tribus his Maria vera David filia comprobatur.

In his etiam tribus tria nobis aemulanda pro modulo nostro proponuntur, ut haec tria a Domino consequi mereamur. Humilitas, ut gratia impleamur : quia Deus humilibus dat gratiam . Amor solitudinis et bonae singularitatis, ut Dominum comitem habeamus. Solus erat Moyses, quando Dominus apparuit ei , solus Elias , sola Agar , quando eis apparuerunt Angeli. Castitas, cujus amore contemnenda sunt hominum maledicta, ut benedicamur a Domino, hoc est, ut gratiam Domini consequamur, ut ab eo dirigamur, ut hominibus utiles efficiamur. Dominus tecum ponitur in medio, qui gratiam conservat interius, et benedictionem spiritualis fecunditatis operatur exterius. Recte ergo postquam dicta est gratia plena, subjungitur, Dominus tecum : quia sicut sine Deo nihil facere possumus, aut habere, sic nec sine eo habita custodire. Ideo post gratiae donationem necesse est ut Dominus sit nobiscum, et nobiscum custodiat quod nobis solus dedit.

Benedicta tu in mulieribus, vel inter mulieres, ut intercidat medium participatione : quia virgo cum fae cunditate, et mater cum virginitate : ipsa enim erat mulier sexus conditione, et futura mulier partus fecunditate : nec tamen propter hoc incursum maledictionem, sed magis consecutura benedictionem. Audito tamen hoc verbo : Benedicta tu in mulieribus, turbata est : quia in virginibus benedici semper optabat : et ideo cogitabat qualis esset ista salutatio , quae ab initio videbatur esse suspecta. At ubi in promissione filii manifestum patuit virginitatis periculum, ultra non potuit dissimulare, quin diceret : Quomodo fiet istud, etc. ? Vel etiam ideo turbata est prae admiratione : quia sciebat omnes mulieres maledictas esse in matre sua Heva : et ideo audiens se in mulieribus benedici, turbata cogitabat qualis esset ista salutatio, quae et muli erem dicebat et benedictam.

Vel, Inter mulieres, id est, super mulieres : quia opera meliora fuerunt in ea quam in caeteris : virgo enim peperit, patrem suum genuit, portantem se portavit, nutrientem se lactavit, vacua et plena, humilis et sublimis, pauper et dives in unum fuit : quod ante eam in nulla muliere inveniri potuit. Nec solum benedicta inter mulieres tantum, quia hoc parum videretur, sed inter mulieres benedictas singulari benedictione insignis et benedicta. Unde de ea dicitur, Eccli. XXIV, 4 : In multitudine electorum habebit laudem, et inter benedictos benedicetur. In ipsa enim sola inventa est fecunditas cum virginitate. Quae duo numquam antea pacem habuerant. Unde quidam :

Partus et integritas discordes tempore longo, Virginis in gremio foedera pacis habent.

Item, Ideo dicta est benedicta in mulieribus non tantum quia sine concupiscentia concepit, et sine dolore peperit : sed quia prae omnibus.in prole multiplicata est : etsi enim carnaliter unum genuit filium, in eo tamen spiritualis mater effecta est magnae multitudinis filiorum, quorum Christus primogenitus est : unde signanter dictum est, Luc.II, 7, quod peperit filium suum primogenitum. Ad Roman. viii, 29 : Ut sit ipse primogenitus in multis fratribus.

Item, Per hoc quod dicta est benedicta in mulieribus, designatur pretium Mariae quae est mulier fortis, de quo dicitur, Proverb.XXXI, 10 : Procul, ei de ultimis finibus pretium ejus. Quia enim pro amore virginitatis contempsit maledictum , qua maledicebatur sterilis in lege, ideo meruli benedici.

Benedicta tu in mulieribus , id est, prae omnibus mulieribus, dicit Glossa, et haec Glossa textus est in Judith, xiii, 23, ubi dicit ei Osias, princeps populi Israel : Benedicta es tu, filia, a Domino Deo excelso prae omnibus mulieribus super terram. Judicum, v, 24 : Benedicta inter mulieres Jahel. Esther, ii, 17, dicitur, quod Esther habuit gratiam et misericordiam super omnes mulieres, et quod dilexit eam Assuerus plusquam omnes mulieres. Maria ergo dicitur benedicta in mulieribus, Judith prae mulieribus, Jahel inter mulieres, Esther invenit gratiam et misericordiam super omnes mulieres, amata ab Assuero plusquam omnes mulieres. In quibus verbis summa benedictio. Et hae tres mulieres Mariam expresse fi gu rarunt.

Accipiamus ergo totum et dicamus, quod ipsa fuit benedicta in mulieribus, et prae mulieribus, et inter mulieres, et super omnes mulieres. Benedicta in mulieribus : eo quod ipsa sola habuit quidquid boni fuit in mulieribus. Sed benedicta prae omnibus mulieribus : quia illa omnia habuit excellentius. Benedicta fuit inter mulieres : quia ipsa sola illius maledictionis expers fuit, quam omnes mulieres in matre sua Heva acceperunt. Benedicta autem fuit super omnes mulieres : quia ipsa habuit quod nulla alia umquam accepit, scilicet quidquid boni fuit in mulieribus. Triplex autem bonus status fuit in mulieribus, quem Maria consecravit : conjugalis, vidualis, virginalis. Virginalem statum habuit ante desponsationem, conjugalem post desponsationem, vidualem post Filii passionem. : quia nisi defuncto Joseph non videtur, quod commendaretur discipulo : si enim ipsi credita est juvencula, non videtur quod jam fere quinquagenaria ab eo tolleretur. Et ideo quamvis per multas, tamen per quatuor mulieres expressius figurata est, scilicet Judith viduam, per Esther conjugatam, per Rachel et Rebeccam virgines, Sed quare per unam viduam, et unam conjugatam, et duas virgines? Forte quia virgo ante partum, et virgo permansit post partum. Propter hunc triplicem statum dicitur ei, Eccli.XXIV, 13 : In Jacob inhabita, id est, conjugatis, qui sunt in lucta, quia tribulationem carnis habent hujusmodi : in Israel haereditare, id est, in viduis : quae enim vidua est, cogitat quae Dei sunt : sed in electis meis, id est, virginibus, mitte radices. Sic ergo ipsa sola habuit quidquid boni fuit in mulieribus.

Et notandum, quod quia illa nobilis virgo Israel futura erat mater Dei, thalamus sponsi, dilecta dilecti, unica unici, ideo Dei Filius singulariter, imo mirabiliter in ipsa voluit operari, ut quae pretium universitatis debebat parere, cum statu quolibet universitatis haberet aliquid commune. Et cum conjugatis quidem commune habuit partum prolis, cum continentibus votum castitatis, cum virginibus perseverantiam virginitatis, ut dum continentes conjugatas et virgines

partu suo redimeret, simul ei fractus trigesimus, sexagesimus et centesimus proveniret. Sed o tu, fidelis vir, qui de beata Virgine sentis in bonitate, non minorem in ea fructum trigesimum quam sexagesimum vel centesimum intellige. Secure asseras, quod non plus meruit pariendo, quam virginitatem conservando. Pro varia ergo in ipsa operatione Dei fructus ei debitus, variam sortitur quantum ad ipsam appellationem. In aliis tamen non sic : quia neque continent sine difficultate, neque pariunt sine corruptione.

Fuit etiam benedicta prae omnibus mulieribus : quia omnia illa habuit excellentius : omnes enim conjugatae habuerunt foecunditatem cum corruptione, viduae foecunditatem cum corruptione praecedente, virgines castitatem cum sterilitate. Ipsa vero sola separavit pretiosum a vili : quia habuit statum conjugalem et vidualem cum virginitate, et virginalem cum foecunditate : et ideo benedicta prae omnibus mulieribus. Unde et debet dici benedicta,et superbenedicta : benedicta ab Angelo, superbenedicta ab Elisabeth. Fuit etiam benedicta inter mulieres : quia sola expers illius maledictionis quam omnes mulieres in Heva contraxerunt, Genes. iii, 16 : Multiplicabo aerumnas tuas et conceptus tuos : in dolore paries filios, etc. A qua maledictione ipsa fuit immunis. Unde, Isa. lxvi, 7 et 8 : Antequam parturiret, peperit : antequam veniret partus ejus, peperit masculum. Quis audivit umquam tale? Et ideo sola inter mulieres benedicta. Fuit etiam benedicta super omnes mulieres : quia nulla alia accepit umquam quod ipsa habuit, scilicet quod virgo peperit, quod non tantum super omnes mulieres, sed super omnem naturam et omnem intellectum fuit, scilicet quod Deum genuit. Sic ergo sola habuit omne bonum quod in mulieribus fuit, sola non habuit maledictionem quam omnis alia mulier habuit, sola habuit quod numquam alia mulier habere potuit.

Propter hoc notabiliter dicitur, Luc, x, 42, quod Maria ista optimam partem elegit. Optimam quantitate : quia totum habuit. Optimam qualitate : quia puriorem et excellentiorem habuit. Optimam dignitate : quia dignior pars intelligi non potuit : haec enim per se vera est de beata Virgine : Maria optimam partem elegit, quia inter omnes quae umquam partem acceperunt, haec sola optimam partem elegit et habuit. Deus autem nullam elegit : quia semper totum habuit, in quantum etiam fuit filius beatissimae Virginis.

Ecce illa quatuor ex quibus integratur beatitudo sanctissimae virginis, quae sunt immunitas ab omni peccato : unde, Ave, Maria, Gratiae plenitudo : unde, Gratia plena. Divina societas : unde, Dominus tecum. Praerogativae singularitas : unde, Benedicta tu in mulieribus. Quorum duo prima beatificant ipsam in se, alio duo in comparatione ad omnia ad quae contingit ipsam comparare : et hoc non est nisi ad superius, quia Dominus tecum : et ad inferius, quia benedicta in mulieribus : quia mediante illa benedictione quam habuit in mulieribus, benedicta fuit ad omnia ad quae contingit ipsam comparare : eo enim quod Deum genuit Angelo estauratorem, hominum red- emptorem, daemonum victorem, beatam eam dicunt omnes generationes. Et hoc est quod dicitur, Judith, xv, 10 et 11, in persona Mariae : Tu gloria Jerusalem, qua designantur Angeli, qui semper sunt in visione Dei et pace. Tu laetitia Israel. Per Israel animae beatorum, qui quandoque fuerunt Jacob, id est, luctatores, nunc autem Israel, id est, videntes Deum facie ad faciem. Tu honorificentia populi nostri. Per populum scilicet Judaeorum , id est , confitentium peccata sua et laudes Dei, et glorificantium Deum, animas justorum intelligo. Quia fecisti viriliter , vincendo diabolum , sicut prophetatum erat, Genes.III, 15 : Inimicitias ponam, etc. : ipsa conteret caput tuum.

Aliter, Primum, scilicet tu gloria Jerusalem, vox est Angelorum quorum ruina per eam reparata est. Secundum, scilicet tu laetitia Israel, vox est hominum quorum tristitia per eam laetificata est. Tertium, scilicet tu honorificentia populi nostri, vox est mulierum quarum infamia per eam deleta est. Quartum, scilicet quia fecisti viriliter, vox est mortuorum existentium in limbo, quorum captivitas per eam redempta est et re-

Aliter, Tu gloria Jerusalem, id est, innocentium. Tu laetitia Israel, id est, paenitentium. Tu honorificentia populi nostri, id est, peccatorum. Haec est ergo beata plenitudo, et plena beatitudo Dominae nostrae quae fons et origo est totius nostrae beatitudinis : quod enim beatitudinis ab illo magno mari, id est, ab illa infinita bonitate Dei Trinitatis ad genus humanum pervenit, fotum per hanc venam defluxit : et ideo quidquid nobis mittitur de supernis, per gratiarum actionem ad eam referendum est, per quam mediatricem habemus procul dubio quidquid gratiae obtinemus.

Benedicta tu in mulieribus, id est, in matribus emollitis et in virginibus infaecundis. Vel expressius, inter mulieres , id est, inter matres et virgines. Sicut enim lapis angularis in duobus consistit parietibus, et inter duos parietes in utroque stat pariete, sed nec totus in uno, nec totus in altero : sic Maria in numero matrum est quoad foecunditatem, et in numero virginum quoad incorruptionem : sed nec omnino in pariete matrum, quia est incorrupta : nec ex toto in pariete virginum, quia est foecunda. Talem quippe decebat esse matrem Salvatoris, ut mediatrix mediatorem, lapis angularis lapidem pareret angularem. Job, xxxviii, 6 : Quis dimisit lapidem angularem ? Quasi diceret : Quis de lapide angulari lapidem dimisit angularem ? Christus mediator Dei et hominum lapis est angularis, in quem duae concurrunt naturae, divina et humana : stans in. utroque pariete, quia Deus et homo, mediator Dei et hominum : justus cum Deo, mortalis cum homi us. Quem de matre virgine nasci decuit, ut in matre mortali conciperetur mortalis, et in virgine conciperetur justus : necesse enim erat ut quicumque per matris corruptionem conciperetur, ex peccato originali conciperetur injustus. Et haec est prima causa. Secunda, ut sicut primus Adam de terra virgine factus fuerat, ita secundus Adam de virgine homo fieret. Tertia, ut sicut per Hevam virginem facta fuit humani generis perditio, ita per Mariam virginem fieret ejusdem reparatio. Unde canit Ecclesia : Paradisi porta per Hevam cunctis clausa est, etc. " Quarta, ut qui in caelis habebat patrem sine matre,.haberet in terris matrem sine patre : ut sic quasi duobus testibus probaretur Christi divinitas, in matris virginitate, et patris divinitate. Quinta, ut prophetiae veritas responderet, Isa. VII, 14 : Ecce virgo concipiet, etc. Beatus Bernardus : " Deus siquidem (Deus enim est quem virgo peperit) matrem suam singulari in caelestibus donaturus gloria, singulari in terris praevenire curavit et gratia, qua videlicet ineffabiliter et intacta conciperet, et pareret incorrupta. Porro Deum hujusmodi decebat nativitas, qua non nisi de virgine nasceretur. Talis congruebat et virgini partus, ut non pareret nisi Deum. Proinde factor hominum ut homo fieret, nasciturus de homine, talem sibi ex omnibus debuit deligere, imo condere matrem, qualem et se decere sciebat, et sibi noverat placituram. Voluit itaque esse virginem, de qua immaculata immaculatus procederet omnium maculas purgaturus. Voluit et humilem, de qua mitis et humilis corde prodiret, harum in se virtutum necessarium hominibus saluberrimumque exem-

plum ostensurus. Dedit virgini partum, qui ei jam ante et virginitatis inspiraverat votum, et humilitatis praerogaverat meritum, Alioquin quomodo eam Angelus in sequentibus gratia plenam praenuntiat, si quippiam vel parum boni quod ex gratia non accepisset, habebat? Ut igitur quae sanctum sanctorum conceptura erat pariter et paritura, sancta esset corpore, accepit donum virginitatis : ut esset et mente, accepit et humilitatis. His nimirum virgo regia gemmis ornata virtutum, geminoque mentis pariter et corporis decore praefulgida, specie sua et pulchritudine sua in caelestibus cognita, caeli civium in se provocavit adspectus, ita ut regis animum ad sui concupiscentiam inclinaret, et caelestem nuntium ad se de supernis educeret . " Et quod virginalis conceptio redemptorem deceret, dictum est Abrahae, Genes. xv, , cum reversio seminis sui praediceretur ei pro hoc verbo : Quarta generatione revertentur huc. Prima generatio fuit in Adam sine viro et foemina. Secunda in Heva de viro sine foemina. Tertia in nobis de viro et foemina. Quarta, scilicet Christi, sine viro de foemina. Et haec singularis, nec alia poterat inveniri quae posset succurrere tribus primis quae perierant : sed ista tres alias ad patriam de captivitate reduxit. Igitur Maria recte dicitur benedicta inter mulieres : quia ipsa inter matres et virgines prudens mediatrix mirabiliter media, ab utroque extremorum illud sumpsit quod optimum erat, et pretiosum separavit a vili .Et relicta sterilitate virginis et corruptione matris, assumpsit sibi integritatem de virgine ut foecunditatem de matre, ut esset integra et fecunda, et nec sterilis, nec corrupta.

Benedicta tu inter mulieres. Quasi media inter mulieres Veteris Testamenti, et mulieres Novi. Mulieres Veteris Testamenti ad istam tendebant, sicut patet,

cum omni affectu ad liberorum procreationem intenderent, ut ad istam pervenirent, quae earum auferret opprobrium. Unde et Rachel legitur dixisse Jacob, Genes. xxx, 1 : Da mihi liberos : alioquin moriar. Mulieres Novi Tstamenti ad eam respiciunt, quae eis in exemplum proponitur, et quibus ipsa reddidit libertatem : ipsa enim triplicem statum bonarum mulierum sanctificavit, bonum scilicet, meliorem, et optimum, id est, conjugium, viduitatem, et virginitatem.

Benedicta tu in mulieribus. Potest hic dici eo modo quo dictum est, Genes. xxvii, 39, 40 : In pinguedine terrae et in rore caeli desuper erit benedictio tua. Hos caeli virginitas, pinguedo terrae faecunditas. Per Mariam enim effusa est benedictio super mulieres. 0 quot ejus auxilio et precibus de maledictione ereptae sunt et quotidie eripiuntur !

Vel, Ideo benedicta in mulieribus quod de alia non legitur, ut per hoc notetur, quod non solum inter mulieres gloriam habitura sit, sed etiam quodam privilegio spirituali sibi mulierum dilectionem vindicaverit et affectum, utpote per quam evasit opprobrium sexus ille. Priusquam etenim Maria conciperet Salvatorem, opprobrium erat et ignominia esse mulierem propter proditionem primae matris. Similiter et esse hominem propter latrocinium et proditionem Adae. Filii enim eramus proditoris et latronissae. Unde dicitur, Isa. I 23 : Principes tui, scilicet Adam et Heva, infideles, socii furum, id est, daemonum. Et propter hoc clamabat genus humanum ad Dominum Salvatorem sub typo septem mulierum, Isa. IV,1 : Invocetur nomen tuum super nos, scilicet ut a Christo dicamur Christiani : aufer opprobrium nostrum. Opprobrium igitur primorum parentum per eam a nobis ablatum est, et insuper adeo generosi facti sumus, quod regis et reginae caelorum effecti su- mus fratres. Merito ergo benedicitur in mulieribus, et inter mulieres, per quam tantum primae mulieris opprobrium ablatum est a mulieribus, et tantus honor collatus est mulieribus, ut mulier caelorum regina et Dei genitrix sit effecta.

Item, In hoc quod dicitur, Benedicta tu in mulieribus, ostenditur praecipua ejus potentia ad impetrandum : nam aliae

mulieres virorum rigorem emolliunt :

haec autem Dei severitatem emollit, designata per virgam quae produxit aquam de petra . (Haec plenius invenies titulo, quod Maria mulier ei virga appellatur). Item, Ideo benedicta in mulieribus, quasi sola de mulieribus ab universis generationibus praedicanda, et prae omnibus gloriam habitura.