Capitulum X.

Quartae responsionis prima particula decimumque capitulum, in quo Religio carentium loculis ab errore defenditur, et verum ius possessionis ecclesiasticae declaratur.

1. Omnium malorum radicalis origo, cupidi- i tas , cum bumanae mentis arcem invaserit, tam dura tyrannide premit, ut ad idolorum redigat servitutem et in bestialem transformet crudelitatem. Huius testimonium evidens esse constat Iudae proditoris nequitiam, qui, cum loculos haberet, de quibus cupiditatis suae voracitatem famelicam mitigare valebat, modicae tamen sibi repromissae pecuniae tento est illectus amore, ut sitiret Salvatoris omnium sanguinem et auctorem vitae venaretur ad mortem . Hac peste laborans et hic pauperum calumniator tanquam Iudae discipulus primo eis pacis osculum tribuit , ipsorum simulatorie commendando pauperiem ; dehinc letaliter percutit, dum loculis carentium pauperum professionem conatur arguere, non solum ut imperfectam, verum etiam ut erroneam, simulatoriam et iniquam. Ex quibus non solum praelatorum, sed et clericorum et religiosorum possessiones habentium nititur animos ad ipsorum odium et exterminium concitare.

2. Primo igitur quasi osculum praebens, quaestionem sibi proponit: " Sed dices: Condemnasne eos qui loculos non habent, nec laborant "? Et postea subdit: " Non condemno, sed laudo, nec tamen habentibus praefero, quia non est discipulus super magistrum ". Et paulo post: " Etsi enim homo solus absque loculis possit vivere, tamen de congregatione , cui tanta competunt, credibile non est ". Dehinc subdit: " Res publica sunt loculi Christi. Ergo si Christi membrum es, cum Christo loculos habes ". Haec enim sunt verba ipsius, in quibus more Iudae primo deosculatur, cum loculis carentes laudare se asserit: sed statim vulnus infligit, cum immediate subnectit, quod hoc Christus exemplo non docuit:

ac per hoc demonstrat, quod loculis carere non sit perfectum, sed imperfectum, quia non est discipulus super magistrum .

3. Certum autem est, quod nullus vir prudens abrenuntiat loculis, nisi ut Christo configuretur perfectius: omnis igitur talis secundum hoc dogma perversum est errore deceptus.

Amplius, si non est credibile, quod congregatio aliqua sine loculis vivat, ut dicit; aut asserit hoc incredibile, quia difficile, aut quia impossibile. Si quia difficile, tunc pari ratione non est credibile, quod aliqua congregatio sancte vivat et caste. Si quia impossibile: sed omnis congregatio impossibile profitens et se ad impossibile ligans est superstitiosa et fatua, ac per hoc reprobanda, quia erronea. Igitur loculos non habentes secundum huiusmodi dogmatis assertionem non sunt digni laude, sed reprobatione.

Insuper, si, quicumque membrum Christi est, cum Christo loculos habet, ut asserit: a destructione consequentis qui loculos non habet non est membrum Christi. Ex quo etiam sequitur, quod omnes pauperes nihil habentes et prorsus omnia relinquentes alieni sunt ab unitate corporis mystici, tanquam si is qui habere pecuniam noluerit, gratiam Christi habere non possit, ac per hoc beatior fuerit Iudas, qui loculos habuit, quam Petrus, qui dixit : Argentum et aurum non est mihi: cum etiam secundum hanc profanam sententiam ipse Dominus Iesus non nisi in loculis inveniat locum, qui tamen per Isaiam prophetam locum suae requietionis asserit super pauperculum et contritum.

4. Ecce, qualis pauperum collaudator, qui etiam, ut sui pectoris virus abundantius evomat, eosdem nititur de haeresi duplici in consequentibus notabiles reddere, cum subiungit, allegans auctoritatem Augustini de Haeresibus et etiam contra Faustum, quod " quaedam est haeresis nudis pedibus ambulantium, non quia propter corporis afflictionem sic ambulant, sed quia divina testimonia taliter intelligunt: sic et Manichaei iudicantur haeretici, non quia pecunias aut loculos non habeant, sed quia testimonia divina ad hoc referre nituntur ".

Haec verba ipsius, in quibus foveam erroris aperit, quam non claudit. Nam ex his manifeste relinquit, quia, si qui nudis pedibus incedunt et loculis carent, si ad hoc divina testimonia referunt, in duplicem haeresim incidunt , scilicet nudis pedibus ambulantium et Manichaeorum. Constat autem, quod hujusmodi pauperes ideo nudis pedibus incedunt et loculis carent, ut illud Evangelii verbum ad litteram impleant, quod Dominus dixit Apostolis , ut non ferrent aes in zonis nec calceamenta in pedibus. Igitur secundum assertionem hujusmodi dogmatis impii in duplicem haeresim sunt prolapsi.

Quod si verum est, per omnem modum apostolica erravit Ecclesia, quae statum talium approbavit et auctores hujusmodi haeresum catalogo Sanctorum ascripsit. Erraverunt nihilominus Ambrosius, Augustinus, Hieronymus, Chrysostomus, Beda, Rabanus et Bernardus, qui omnes affirmant, quod documentum Christi ad Apostolos de non ferenda pecunia sit intelligendum ad litteram, sicut manifestum est ex praeallegatis auctoritatibus ipsorum in praecedentis responsionis particula prima . Quod quia profanum est sentire de Sanctis, necesse habet hic impostor errorum ad piam redire intelligentiam veritatis, si iusta non vult feriri sententia damnationis.

8. Attendat igitur insensatus et perfidus, quod divina testimonia dupliciter his possunt aptari, per modum videlicet consilii, vel per modum praecepti. Si quis igitur ad nuditatem pedum et carentiam loculorum sic divina coaptat eloquia, ut ea per Scripturam astruat esse praecepta et necessaria ad salutem, tanquam nullus salvari possit, nisi pedibus nudis incedat et loculis careat; dupliciter errat . Si quis vero ad hoc aptare nititur divina testimonia tanquam sint consulta et supererogatoria et ad salutem expe Iientia ; non est censendus haereticus, sed verus Christi discipulus, non Manichaeus, sed verus Christianus.

Et quod hic fuerit intellectus pii doctoris Augustini, manifeste colligitur ex verbis ipsius, quinto libro contra Faustum. Nam praemittens verba Fausti, in quibus se gloriatur Evangelium accipere, quia argentum et aurum reiecit et aes in zonis habere destitit, et cetera his similia ; postmodum respondet hoc ordine, primo ipsum ostendens hypocritam et mendacem et tandem haereticnm, in hoc videlicet, quod Ecclesia distinguit in modo accipiendi Evangelium quantum ad perfectos et imperfectos, sed Manichaei nequaquam. Ait enim sic : " Quam multi in nostra communione veraciter faciunt sublimia illa praecepta, de quorum specie fallitis imperitos "! Et assignatis paulo post differentiis in Ecclesia, subdit : " Neque enim illi soli, qui, ut sint perfecti, vendunt et dimittunt omnia sua et sequuntur Dominum, pertinent ad regnum caelorum; sed huic militiae christianae propter quoddam commercium caritatis subiungitur etiam quaedam stipendiaria multitudo, cui dicetur in fine: Esurivi, et dedistis mihi manducare: sitivi, et dedistis mihi bibere. Alioquin damnandi erant illi quorum domos tam diligenti et sollicita cura componit Apostolus , monens, mulieres subditas esse viris suis, viros diligere uxores, filios obtemperare parentibus. Sed absit, ut istos a mandatis evangelicis alienos et a vita aeterna separandos iudicet, quia, ubi Dominus ait : Si quis non tulerit crucem suam et secutus me fuerit, non potest meus esse discipulus, exhortans firmiores ad perfectionem, ibi statim et istos consolatus est, dicens: Qui recipit iustum in nomine iusti mercedem iusti accipiet. Quid autem fallitis auditores vestros, qui cum suis uxoribus et filiis et familiis et domibus et agris vobis serviunt, si, quisquis omnia ista non dimiserit, non accipit Evangelium ? Sed quia eis non resurrectionem, sed revolutionem ad istam mortalitatem promittitis, ut vita electorum vestrorum vivant tam vana et inepta et sacrilega , qua et vos vivitis, quando valde laudamini ; merito eos a mandatis evangelicis alienatis ". Haec Augustinus. In quibus aperte demonstrat, quod aliqua

Evangelii documenta perfectis conveniunt, sine quorum observantia imperfecti salvari possunt, et quod sententia Manichaeorum fuit, ad haec omnes indifferenter astringi. Non igitur dicit, Faustum errasse, quia diceret, haec intelligenda ad litteram, sed quia discernere noluit inter consilia et praecepta.

6. Per hunc etiam modum, quod testimonium illud de non portandis calceamentis sit ad litteram intelligendum, multiplici patet attestatione Doctorum. Nam sacer Ambrosius in libro de Fuga saeculi sic ait: "Iesus discipulos sine calceamentis et pecunia misit, ne secum terrena portarent". - Hieronymus etiam, ad Eustochium scribens, ait: " Moyses et Iesus Nave nudis in terra pedibus iubentur incedere, et discipuli sine calceamentorum onere et vinculis pellium nudi ad predicationem Evangelii destinantur, et milites, vestimentis Iesu sorte divisis, caligas non habebant , quas tollerent. Nec enim habere poterat Dominus quod prohibuerat in servis ". In nis ostendit Hieronymus, quod non solum discipuli, sed etiam ipse Christus nudis pedibus incessit, et quod ad litteram debet intelligi. Idem quoque ad Ageruchiam de Monogamia: " Discipuli toto orbe peregrini non aes in zona, non virgam in manu, non caligas habuere in pedibus ". - Ioannes Chrysostomus ultima homilia super Matthaeum : Apostoli una tunica induti et discalceati circumierunt et omnes superaverunt ". Idem quoque homilia trigesima secunda : " Dixit Christus Apostolis: Nunquid aliquid defuit vobis, quando misi vos nudos et discalceatos " ?

Eusebius etiam Ecclesiasticae Historiae libro sexto in laudem Origenis pro eo tempore, quo catholicus erat, sic ait: "Ante omnia vero praecepta evangelica et voces Salvatoris summo amore et studio implendas esse censebat, quibus praecipitur, duas tunicas non habendum neque calceamentis utendum neque de crastino cogitandum "; et paulo post: " Denique et per multos annos traditur absque omni calceamento nudis incessisse vestigiis ". - Ex quibus et ante dictis luce clarius constat, quod Christus nudis pedibus incessit, et Apostoli ad mandatum ipsius.

7. Quodsi quem forte movet verbum Baptistae dicentis : Cuius non sum dignus solvere corrigiam calceamenti, consideret textum et Glossas. Nam Ioannes ibi verbis mysticis et parabolicis utitur, cum Christum dicit habere in manu ventilabrum et securim ; propterea, sicut per haec intelligi dat districtionem futuri examinis, sic per calceamenti corrigiam mysterium incarnationis. Unde Glossa : " Calceamentum, incarnationis mysterium: corrigia, mysterii ligatura. Non ergo valet Ioannes corrigiam calceamenti solvere, quia mysterium incarnationis non sufficit explicare ". Et alia Glossa : " Non sum dignus corrigiam calceamenti solvere, id est, nomen Sponsi mihi non usurpo ". Est ergo verbum praefatum tanquam mysticum spiritualiter intelligendum.

Si quis vero contendat, intelligendum hoc esse ad litteram secandum usitatum modum loquendi, attendat , quod conditionalis est hujuscemodi sermo, quo quis de eo quem vult excellentem ostendere, dicit, quod non sit dignus eum discalceare, etiam si calceamentis non utatur, quia hoc intelligitur, si uteretur .

Verum si quis urgeat quod Angelus dixit ad Petrum : Calcea te caligas tuas, ac per hoc, quod Petrus non fuerit discalceatus, nec Apostoli alii: audiat Bedam super hunc locum in originali dicentem.: " Pro caligulis vel caligis, ut quidam habent, Graecus habet sandalia ; hoc enim genus calceamentorum legitur in Evangelio Apostolis fuisse permissum Haec Beda. Cui etiam consonat et Papias grammaticus dicens : " Caligae vel caligulae, id est sandalia, dicta sunt a callo pedum, vel quasi a colligando, quia ad pedes ligantur ".

8. Porro, si quis sensu carnis inflatus asserat, non esse conveniens, Dominum ad litteram indixisse Apostolis nuditatem pedum, tanquam vile aliquid et apostolicae dignitati dissonum et a tramite discretionis alienum: intelligat, quod multiplex est ratio hujus informationis. Prima est ad indicium paupertatis extremae; unde in Luca : Quando misi vos sine sacculo et pera et calceamentis, nunquid aliquid defuit vobis ? Quod pertractans Chrysostomus homilia super Matthaeum trigesima secunda ait: " Fortasse dicet aliquis: quoniam alia Christi praecepta rationem quidem habebant, non habere autem peram in via neque calceamenta neque duas tunicas, qua de causa iussit "? Et respondet: " In omnem indigentiam exercitare eos volens, qui et superius nec de supervenienti die sollicitos esse concessit ".

Secundo vero hoc persuasit ad incitamentum humilitatis poenitentiae, secundum illud secundi Regum : Porro David ascendebat clivum olivarum, scandens et flens operto capite et nudis pedibus incedens: in quo rex ille nobilis, totius poenitentiae et humilitatis exemplar, vere poenitentibus praebebat exemplum. Cui etiam consuetudo ecclesiastica consonat, quaead iram Dei placandam in processionibus pedes nudat.

Tertio, ad testimonium obedientiae promptae. Unde super illud Isaiae : Sicut ambulavit servus meus Isaias nudus et discalceatus: Glossa: " Ecce, obedientia. Iste de regio semine fuit, et tamen per civitatem Ierusalem nudus pedes incessit ".

Quarto, ad exercitium vitae austerae. Unde super illud Matthaei : Neque calceamenta in pedibus ; Glossa: et Etiam Plato dicit, duas corporis summitates non esse velandas, nec assuetam fieri debere mollitiem capitis et pedum. Cum enim haec habuerint firmitatem, cetera robustiora sunt ".

Quinto, in signum elongationis ab omni carnalitate. Unde super illud Exodi : Solve calceamentum de pedibus tuis etc. ; Glossa: " Quia nullus Deo assistere vel Deum videre potest, nisi cuncta desideria carnalia deponat ".

Sexto, ad perfectae virtutis insigne. Unde Gregorius Nazianzenus in laudem Religiosorum quorundam sui temporis, post ipsorum dispersionem lugens et flens :

" Desiderabam, inquit, et intentis ac pendentibus oculis requirebam, videre cupiens sanctum illum psallentem chorum laudem et gloriam offerentium Deo, qui in lege Domini meditantur die ae nocte, qui ad exemplum et commonitionem melioris vitae omnibus vivunt, legis Dei atque Evangelii Christi taciti praedicatores ; in quibus ipse quoque habitus praefert virtutis insignia, hirsutum caput incultis et horrentibus comis, pedes nudi et apostolicis similes, indumenti vilitas arrogantiam saeculi superbiamque condemnans, zona ipso suo neglectu pretiosior, parum quid cohibens vestimenti ".

Ne igitur nuditas pedum, quae de se afflictiva et despicabilis est, tanquam inutilis et erronea detestabilis habita, tollatur de medio ; idcirco in medium has Patrum auctoritates adduximus, non quia calceamenta reprobanda censeamus, nec quia calceatos de imperfectione notemus, cum et calceatorum et discalceatorum Jiabitus et loculos habentium et non habentium professiones considerationibus et causis diversis Domino placeant et multiformi quadam varietate sponsam Christi circumdatam , decoram, perfectam et admirabilem reddant.

9. Frustra igitur ad contumeliam nil habentium pauperum, quos supra de haeresi ac simulatione notaverat, sanctam matrem Ecclesiam vanis et falsis quibusdam laudibus, quasi mendacio suo indigeat, a vitio simulationis excusat, cum subsequenter annectit : " Sancta vero mater Ecclesia supra montem posita haec se non habere non simulat, non quia harum rerum dominium habeat, sed pro capite suo legatione fungens, eas fidelissime dispensat ". Haec verba ipsius, in quibus duo simul contraria implicat, cum dicit, quod " Ecclesia haec se non habere non simulat ", et postea subdit, quod " nequaquam horum dominium habeat ". Si enim ostendit Ecclesia, se habere et sine simulatione, veraciter igitur habet veroque possidet iure, ac per hoc rerum dominium sibi veraciter vindicat Qualiter igitur dicit: "Non quia rerum dominium habeat, sed quia dispensat "? Non enim dicimur veraciter habere quae dispensamus tanquam aliena, sed quae possidemus tanquam nostro iure mancipata. Porro, si Ecclesia se ostendit res temporales habere, et tamen non habet: contraria Hanichaeis simulatione laborat, dum illi simulant, se non habere quod habent, haec autem simulat, se habere in specie quae tamen non habet in veritate. Si autem Ecclesia non habere se asserit nec etiam secundum veritatem habet aliquid, ut dicit: non habere igitur temporalia bona, ac per hoc nec etiam loculos, sanctae matri Ecclesiae veraciter competit. Ut quid igitur non habentes loculos et se non habere profitentes ut simulatores et haereticos criminatur et damnat ? Si vero, ut diximus, et vere habet et veraciter habere se asserit ; falso igitur bonorum Ecclesiae dominium ab Ecclesia tollit et sibimet etiam contradicit.

10. Amplius, si rerum dominium non competit sanctae Ecclesiae, ut dicit: quicumque rei alicuius dominium habent exclusi sunt ab ecclesiastica unitate: quod absque dubio spectat ad impietatem Manichaeorum , sicut evidenter apparet per allegatam superius auctoritatem Augustini quinto libro contra Faustum. Dum igitur Christi pauperibus Manichaeorum impietatem impingit, in eam quam, fecit foveam incidit et in lacum demergitur, quem effodit.

Quodsi dicat, se non intelligere de universali Ecclesia , sed particulari, utpote ecclesia clericorum: adhuc false et impie sentit, dum omnes clericos habentes proprium ab Ecclesiae unitate secludit. Nequaquam igitur asseri potest, Ecclesiam temporalia hujusmodi universaliter non habere, nec eius contrarium, scilicet universaliter habere, cum quidam, salva veritate Evangelii et statu salutis, veraciter habeant sicut propria, quidam sicut communia, quidam etiam utrisque careant, secundum quandam perfectionis evangelicae formam superius iam expressam.

11. Verum quidem est, quod decimas et oblationes Domino debentur et iure divino deputantur Ecclesiae: verum etiam nihilominus est, quod possessiones immobiles, ut agri, villae, castra, civitates et comitatus, non tantum iure divino, sed etiam humano in possessionem transeunt ecclesiarum. Quod quamquam prudentibus omnibus lunsque peritis luce clarius constet, tamen ad imperiti et procacis hominis refellendam proterviam sacris Canonibus ostendendum est. Nam Causa duodecima, quaestione secunda ex Concilio Aurelianensi : " Si quis de clericis documenta, quibus possessio Ecclesiae firma tenetur, aut supprimere aut negare praesumserit, quidquid pro absentia documentorum damni Ecclesiae datum est, de propriis facultatibus reddat ". Item, paulo post Gregorius quaestione eadem : " Sicut Ecclesia proprias res amittere non debet, ita eam rapacitatis ardore alienas invadere non oportet ". Amplius, quaestione eadem , ex Concilio Agathensi: " Si servos Ecclesiae libertate episcopus donaverit, ea quae in manumissione data illis fuerant, perpetua firmitate tenebunt ". Haec canon. Habet igitur Ecclesia servos ; sed ubi vera servitus, ibi verum dominium: si igitur Ecclesia habere potest servos originarios et ascriptilios, veram concluditur habere proprietatem veramque possessionem.

12. Insuper, quod distinctis ecclesiis distincta dominia competant, aperte probatur per iura. Nam Causa decima sexta, quaestione quinta Nicolaus Papa: " Si quis episcoporum in alienae civitatis territorio pro quacumque suorum opportunitate ecclesiam aedificare disponit, non praesumat dedicationem facere, quae illius est, in cuius territorio ecclesia surget ". Item, Causa eadem, quaestione tertia Gelasius: Illud annecti placuit, ut si, quod absit, facultates ecclesiae nec non dioeceses ab aliquibus possidentur episcopis, iure sibi vindicent, quod lex tricennalis conclusit, quia et filiorum nostrorum principum ita mandavit auctoritas ". Amplius, quaestione eadem , Inter memoratos, ubi dirimitur quaestio limitum, ait Innocentius: " Si limes legitimus eandem basilicam non concludit, et tamen longi temporis probatur obiecta praescriptio; appellatio praesentis episcopi non valebit, quoniam illi tricennalis obiectio ponit silentium. Hoc etiam saecularium edicta principum praecipiunt, et praesulum Romanorum decrevit auctoritas ". Haec canon. In quibus non solum astruitur, quod ecclesiae verum dominium habeant atque distinctum, quia mutuo inter se praescribunt, verum etiam, quod id habeant secundum ius divinum pariter et humanum, pro eo quod praescriptio, sicut ex praeallegato canone patet, ab edicto principum trahit originem, approbato nihilominus per summi Pontificis auctoritatem. Hoc autem declaratur patentius Causa undecima, quaestione prima ex verbis Ambrosii contra Auxentium: " Si tributum imperator petit, non negamus, agri Ecclesiae solvant tributum ". Sed qui ad tributum Caesaris tenetur ratione praediorum, praedia illa non tam divino iure possidet quam humano, Salvatore teste, qui ait : Reddite quae sunt Caesaris Caesari, et quae sunt Dei Deo. Amplius, distinctione octava ex verbis Augustini super Ioannem: " Quo iure defendis villas Ecclesiae, divino an humano ? Divinum ius in divinis Scripturis habetur, humanum in legibus regum. Unde quisquis possidet quod possidet, nonne iure humano? Nam iure divino Domini est terra et plenitudo eius ". Haec Augustinus. Idem quoque homilia sexta super Ioannem: " Noli dicere: Quid mihi et regi ? Quid ergo tibi et possessioni ? Per iura enim regum possidentur possessiones. Dixisti : Quid mihi et regi ? Noli dicere possessiones tuas, quia ipsa iura humana renuntiasti, quibus possidentur possessiones ".

Quid his clarius dici potest ad ostendendum, quod Ecclesia temporalia bona veraciter possidet iure divino pariter et humano? 13. Verum, quia sacri Canones asserunt, quod ea quae offeruntur ecclesiis, Domino consecrantur, et quod eorum dominium non debent sibi ministri earum proprietate damnabili vindicare, et quod bona hujusmodi magis sunt caeleslia quam mundana, magis communia quam privata ideo, ut omnis contradictionis et dubietatis caligo tollatur de medio, intelligendum est, quod quadruplex est temporalium rerum communitas, ex quadruplici iure manans.

. Prima namque communitas est, quae manat ex iare necessitatis naturae, qua fit, ut omnis res ad naturae sustentationem idonea, quantumcumque sit alicui personae appropriata, illius fiat, qui ea indiget necessitate extrema. Et huic communitati renuntiare non est possibile, pro eo quod manat ex iure naturaliter inserto homini, quia Dei est imago et creatura dignissima, propter quam sunt omnia mundana creata.

14. Secunda communitas est, quae manat ex iure caritatis fraternae, qua fit, ut omnia sint iustorum , et communione quadam caritatis quae sunt propria singulorum fiant universorum communia, secundum illud Apostoli ad Corinthios : Omnia vestra sunt. De qua Augustinus super Ioannem homilia sexta, loquens contra haereticos Donatistas: " Veniant, inquit, ad catholicam Ecclesiam et nobiscum habeant non solum terram, sed eum qui fecit caelum et terram ". Et huic communitati renuntiare est omnino illicitum, quia manat ex iure divinitus infuso, per quod est unitas in columba, id est in universali Ecclesia, a qua quidem unitate ac communione nullus potest discedere, servata divina lege, quae tota completur in caritate.

13. Tertia est communitas, quae manat ex iure civilitatis mundanae, qua fit, ut unius imperii, regni vel civitatis una fiat respublica, vel unius societatis, ut mercatorum vel pugnatorum, commune fiat lucrum vel damnum , vel unius indivisae familiae una sit communis hereditas. Et huic communitati renuntiare est de perfectionis evangelicae necessitate, quia talis communitas personalem includit proprietatem , quae manat ex iure humanitus instituto, cui etiam annexa sunt quae occasionaliter inducunt difficultatem ad bonum et pronitatem ad malum, ac per hoc perfectioni evangelicae adversantur. Et ideo animae sanctae hujusmodi suadetur dimissio, ut in Psalmo dicitur: Audi, filia, et vide et inclina aurem tuam et obliviscere populum tuum et domum patris tui.

16. Quarta communitas est, quae manat ex iure dotationis ecclesiae , qua fit, ut omnia bona, quae conferuntur ecclesiis, Domino dedicentur ad communem sustentationem ministrorum suorum et pauperum. Et haec communitas est in omnibus ecclesiis collegiatis habentibus possessiones. Et huic communitati renuntiare non est perfectioni necessarium, quia teneri potest salva perfectione, sicut apparet in praelatis et Religiosis perfectis et sanctis: quia talis communitas ex iure manat divinitas ordinato, ut de altari vivat qui altari deservit , et illis sint omnia communia, quibus est cor unum et anima una, unus pater spiritualis et una norma vivendi. Huic tamen communitati renuntiare non est perfectioni contrarium, quin potius facit ad perfectionis evangelicae cumulum, pro eo videlicet, quod talis communitas, quamquam manet ex iure divino, manat etiam ex humano, et quia non solum est spiritualis, verum etiam temporalis, et quia, licet in ea excludatur personalis proprietas, includitur tamen proprietas collegiatis, cuius etiam quaelibet persona de collegio particeps esse dignoscitur non solum quantum ad usum, verum etiam quantum ad dominium, dum unusquisque ipso iure actionem habet ad res ecclesiae suae recuperandas et exceptionem ad defendendas: quod vere declarat, dominii rerum ipsarum agentem vel excipientem aliqualiter esse participem.

17. Quoniam igitur valde difficile est, omnibus abdicatis, in sola paupertate gaudere: difficile nihilominus, omni proprietate exclusa, sola ecclesiastica communitate esse contentum: ideo utrumque perfectum non secundum humanam traditionem, ut pauperum adversarius asserit, sed secundum ius divinitus institutum, maxime si hoc comitetur castitatis votum cum propriae voluntatis abnegatione.

Si quis vero pro sola abdicatione mundialium facultatum cum retentione quantalibet ecclesiasticorum redituum clericos asserat esse perfectos, eos vero solos imperfectos et claudos, qui quantumcumque exiliter de patrimonio vivunt

sicut hic calumniator pauperum dogmatizat

ecclesiasticae perfectioni non modicum derogat. Quis enim quantumcumque parum intelligens non advertat, hoc esse insanum dicere, quod aliquis clericus de patrimonio victitans, vix habens victum et vestitum, sit imperfectus et claudus, qui autem quantascumque reditus habet ecclesiae, si paternis bonis renuntiet, sit rectus atque perfectus? Quis unquam ita cupidus, ita carnalis , quis ita claudus mentalibus pedibus, qui non libenter statum hunc mutaret in illum ? Nunquid talis est evangelicae veritatis perfectio, quam velut sublimem et arduam Christus commendat et praedicat , ad qualem quivis infirmus, imperfectus et claudus, cupidus, superbus et carnalis aspirat?

18. Mirum certe, si via haec nova, per quam aut nullus aut rarus perfectus sive imperfectus incessit, antiquis praeferenda est semitis, ut clericus assumtus ad ecclesiasticos reditus omni se denudet proprietate. Quis enim saecularium clericorum nostris temporibus hoc perfecit? Quis proposuit, quis etiam somniavit, ut in susceptione ecclesiastici beneficii paterna bona cum his quae habere posset, distraheret et erogaret pauperibus, et ipse deinceps voveret nihil possidere proprium soloque foret victu atque vestitu contentus ? Hujusmodi propterea statum, qui vix aut nunquam in aliquo reperitur, extollere nihil aliud est quam corvinam albedinem praedicare, nil certe aliud quam proprii capitis fictionem veritati iam notae praeponere, ut sic filii hominum gravi corde, diligentes vanitatem et quaerentes mendacium a Christi vestigiis avertantur suaque sequantur phantasmata, errantes in invio et non in via.

19. Nec tamen negamus, eos qui bonis ecclesiasticis contenti sola necessaria retinent et reliqua omnia pauperibus conferunt, ad quandam perfectionem pertingere, perfectioni tamen Religiosorum pauperum nullatenus coaequandam, sicut supra monstratum est tertia parte responsionis primae . Huic ergo eiusque complicibus a Salvatore veraciter dicitur: Vae vobis, hypocritae ! quia clauditis regnum caelorum ante homines ;vos enim non intratis neque introeuntes sinitis intrare. Si enim per hanc venenatam doctrinam nonnulli credentes, in saeculo se esse perfectos, retrahantur a Religionis ingressu ; nulli dubium est, quin sanguinem animarum illarum, quae propter hoc in suorum peccatorum faecibus remanserint, iustus iudex de ipsorum manibus in examine districto requirat , nisi per suam immensam clementiam, ut oramus, eosdem veritatis suae luce perfusos dignatus fuerit ab erroris devio revocare.