CAPUT IX.

Et est Digressio declarans animam plantae secundum sententias Peripateticorum.

Omnia autem quae a principio libri hujus dicta sunt, salis obscura videntur esse, praeter ea sola quae in primo capitulo ex nostro tradidimus. Hanc autem obscuritatem accidisse arbitror ex vitio transferentium librum Aristotelis de plantis, cujus ego sum interpres et relator in capitulis inductis. Aut enim non intellexere Philosophum, aut forte idioma ex quo transfertur non perfecte cognoverunt : et ideo summatim quae dicta sunt a principio, recapitulanda sunt, et clarius dicenda : tunc enim et melius docebimus hoc quod intelligimus, et clariora erunt verba Philosophi.

Omnia autem quae a principio sunt dicta, ad sex reducuntur problemata, quorum unum et primum est de animabus plantarum. Secundum autem de viribus animae plantae quae exercentur per corpus, sicut desiderare, sentire, nutrire, et hujusmodi, quae quidam plantis attribuunt. Tertium est de eo quod a corpore incipit et terminatur ad animam, sicut somnus et vigilia, quae quidam plantis attribuerunt. Quartum est de sexu. Quintum de perfectione plantae quam quidam majorem plantae quam animali attribuere volebant. Sextum est, quod Antiqui primum ponebant de modo vitae plantarum.

Multi vero Antiquorum dubitabant an planta haberet animam : sed hoc citius determinatur per ea quae in scientia de Anima dicta sunt : quoniam ibi dictum est quod omnis forma quae multa per se operatur, sive utatur corpore, sive non, est anima : et in hoc differt a natura, sicut determinatum est in principio secundi nostrorum Physicorum. Adhuc autem omne quod per seipsum movet aliquo motu corpus in quo est, anima est : principium autem quod plantis inest, per seipsum movet corpus nutriendo et augendo et generando : oportet igitur illud principium esse animam. Amplius autem omne principium formale utens corpore diversificato in organis, est anima : principium autem formale plantarum tali utitur corpore : propter quod in ipso sunt radices ori similes, etstipites , et rami, et caetera organa diversa officia habentia : ergo principium illud est anima, et non forma naturalis tantum.

Hoc autem sic supposito, videamus quali anima vegetetur planta : quod enim Democritus et Anaxagoras dixere, plantas intelligibilem animam habere, sed opprimi pondere ne ad actum procedat, om- nino est absurdum, cum sciamus jam ex his quae tradita sunt in libro de Anima, quod intellectus non utitur nec alligatur corpore vel corporis organo : et ideo nec opprimi potest intellectus a corpore.

Amplius autem determinatum est saepius, quod vegetativum a sensibili et intellectuali separatur loco et subjecto, et non e converso : si autem separatur in aliquo, non videretur separari nisi in plantis : et ideo constat plantam non habere intellectualem animam vel sensibilem.

Qualis autem quaedam sit vegetabilis anima plantarum, ex hoc constat quod non invenimus hanc animam vitae actum aliquem comparare in corpore plantae, nisi tantum operationes nutritionis et augmenti et generationis : ergo erat anima plantae endelechia et perfectio corporis plantae, talia opera vitae in. ipsa principians et causans, quae quidem anima non anima, vel pars animae, sed potius pars partis animae. Ideo quia anima nobilis tres habet operationes, animalem scilicet, intellectualem, et divinam : intellectualem autem operationem animae planta nullam omnino habet, ut jam dictum est.

Divina autem operatio, ut alibi diximus, consistit in formas informando, ad quas induendas obedit materia quae animae subjicitur, et formas quidem verissimas quae separatae sunt, facit intellectualis anima : et post illam perfectior est informando sensibilis, quae ad formas imaginatas et aestimatas totum commovet corpus. Si vegetabilis non formet aliquid nisi per generationem in parte suae materiae per decisionem ab eodem corpore separatae, et hoc facit per modum naturae potius quam per intentionem formae alicujus : non enim planta ad generandum movetur intentione formae sed naturae : et hoc exigit calidum et locum et tempus, quoniam movetur ad generandum. Animalem autem habet operationem in corporibus vita, in qua imprimit in naturam, cujus qualitates et vires corporeas facit subministrare ut instrumenta. Et hoc quidem perfecte per spiritus anima-

les faciunt intellectualis et sensibilis, sed vegetabilis per se sola vix apparet in opere, et quasi vincitur corpore, ut sequatur opus instrumenti: et ideo calidum suum et humidum parum habent de specie anima) moventis : et ideo multum sunt similes vires plantarum viribus elementorum, praecipue autem terrae : propter quod figurae plantarum multarum parum differunt, et partes plantarum ab invicem differunt parum, et ideo in hoc anima plantae aliquo modo accedit ad similitudinem formae corporeae naturalis, quae non. perficit materiam nisi homogeniam totam reddat causa, sive sit forma simplicis, sicut est forma elementorum, sive sit forma commixti, sicut lapidis et metallorum. Et hoc fit ideo quia minime separata est inter omnes formas, quae non sunt sequelae harmoniae commixtionis corporum : si enim esset separata per gradus separationis, tunc esset vicinior primae causae, et quo esset vicinior illi, eo esset multiplicior in virtutibus nobilibus : et tunc oporteret quod in corpore cujus ipsa est perfectio, esset multiplicitas figurarum in. toto et in partibus, quibus figuris virtutes suae perficerent officia et actus proprios, sicut visus in oculo, et auditiva virtus in aure, et ambulativa in pedibus, et sic de aliis. Nunc autem longe distare a principio universitatis facit eam in viribus deficere : et ideo corpus quod movet magis homogenium esse : et ideo ubique est planta aequaliter mollis, vel aequaliter dura, et una planta in dispositione radicum et ramorum aequalis figurae in multis, sicut sunt pyri ad invicem et mali ad invicem : cum tamen non sint ejusdem speciei, sicut patet ex fructuum diversitate. Hinc est etiam, quod non habet hepar et venas et nervos, nec aliquid talibus membris simile. Nutrimentum enim digestum in uno membro parum differt a similitudine ad omnia membra : et ideo oportet novas figuras praeparare in membris in quibus fiant additiones speciales. Hujus autem signum est, quod ubique in toto corpore generat planta ex semine quod assimilandum est cuicumque parti:

cum tamen haec animalia facere non possint nisi per vasa seminaria formativa conferatur semini quod a corporibus animalium deciditur.

Haec autem quae hic dicuntur, conjungenda sunt his quae de anima vegetabili in libris de Anima, et de Nutrimento dicta sunt, et quibusdam quae in libro de Intelligibilibus dicta sunt: tunc enim scietur perfecte quod sciendum est de anima vegetabilium , quae primum est quo cognoscuntur plantae, sicut res omnis rationem et cognitionem habet ex principio suo formali quod dat ei esse et rationem.