CAPUT II.

Quid terminus sive diffinitio et quae ad methodum de diffinitione reducuntur.

Dicendum sigillatim autem quid terminus sive diffinitio, quid gcnus, quid proprium, et quid accidens. His igitur sigillatim determinatis, procedere poterimus ad methodos speciales, ut terminare quid insit ut terminus, et quid insit ut genus, et sic de aliis, et propositiones et rationes de his formare poterimus. Et quia diffinitio dicit totum esse, ideo a diffinitione incipiemus. Nihil enim ita inest subjecto, sicut id quod inest ut diffinitio. Adhuc autem quoniam omnia alia ad diffinitionem aliquo modo ordinantur, ideo diffinitio principalior est : et ideo ab ipsa hic incipiemus.

Est autem terminus sive diffinitio, quaedam oratio explicite et per partes potentiae et actus significans quid essentialiter et substantialiter est esse rei diffinitae, ita quod perfectum esse sit demonstrans, et totum secundum partes, et ordinem ad ultimum, quod respectu omnium praecedentium est actus et complementum. Cum enim diffinitio refertur ad diffinitum, tunc oratio sumitur pro nomine, hoc est, juxta nomen diffiniti. Aut igitur oratio explicite dicit quod significat nomen diffiniti implicite : et tunc directe pro nomine, hoc est, juxta nomen et secundum nomen assignatur. Aut assignatur oratio diffinitiva pro oratione, hoc est, juxta orationem, ut si aliqua pars (ejus quod in oratione diffinitiva est) debeat diffiniri ut clarior sit diffinitio, ut cum dicitur, quid est homo? et dicitur, animal rationale mortale, oratio diffinitiva pro nomine est assignata. Si autem quaeritur, quid est animal rationale? et dicitur, animal utens ratione, assignata est pro oratione, hoc est, juxta id quod significatur in oratione. Haec est expositio Arabica.

Sunt tamen alii qui aliter dicunt et satis rationabiliter, quod quando diffinitum significatur uno nomine et diffinitur: tunc assignatur oratio diffinitiva pro nomine, ut dictum est, explicite dicens quidquid nomen dicit implicite : sed diffinitum aliquando signilicatur circumloquendo per orationem: ut cum dicitur passibilis qualitas pro una specie qualitatis : et quando talis species diffinitur, assignatur oratio diffinitiva pro oratione, hoc est, juxta id quod implicite continet talis oratio. Quaedam sunt quae congregata significant uno nomine, ut album quod est res alba, quae si diffiniri debeant, necesse est quod oratio diffinitiva juxta orationem assignetur. Sed prima expositio magis videtur secundum intellectum Aristotelis esse : quia subdit Aristoteles assignans dicti sui rationem : Possibile est enim etiam eorum quae sub oratione significantur quaedam terminari, hoc est, diffiniri.

Attende quod oratio indicativa sive enuntiativa diffiniri non potest: haec enim oratio singularis est. Singulare autem diffiniri non potest. Eadem ratione praedicatum quod sub oratione indicativa est, dupliciter consideratur : et prout res praedicata solum, et sic diffiniri potest. Potest etiam considerari prout habet in se compositionem : et sic eadem causa quae dicta est, diffiniri non potest : quia et compositio est singularis. Subjectum autem proprie habet diffinitionem. Propter quod inter praedicata ponitur diffinitio : quia talis debet esse diffinitio explicite notificans per essentialia quae non ut. unum, sed ut multa comparantur ad diffinitum.

Palam est, quoniam quicumque quolibet modo nomine uno suae significationis assignationem faciunt, cum multa essentialia explicite uno nomine significari non possunt: et ideo patet quod non assignant ejus rei quam nominant realem et explicitam diffinitionem, eo quod omnis diffinitio explicans per essentialia diffinitum est oratio : quia essentialia consti- tuentia rem secundum quod sunt essentiae, uno nomine explicite significari non possunt, et ideo omnis diffinitio est oratio et non potest esse nomen unum.

Problema tamen diffinitivum, hoc est, ad problema de diffinitione, reducibile est etiam problema hujusmodi quod est utrum aliquid alii sit idem, vel diversum. Ut si quaeratur, utrum bonum sit idem quod honestum, vel non, sed diversum ab illo? Similiter problema de eodem et diverso est, si quaeratur utrum idem est sensus et disciplina intellectualis, aut non? quod Heracliti discipuli dixerunt. Cujus ratio est certa : quia circa diffinitiones in construendo et destruendo plurima fit attentio laboris, utrum idem sit diffinitio cum diffinito, vel diversa ab ipso. Et sic sub eadem methodo adducuntur considerationes de eodem et diverso cum diffinitione, sed sub eadem methodo diffinitiones terminantur quae de eodem et diverso inducuntur. Ergo de eodem et diverso in diffinitione sub eadem continentur methodo cum diffinitionibus. Unde methodus sexti libri ibi facta cum methodo septimi, eadem sunt methodus : in sexto construitur diffinitio : in septimo autem docetur qualiter destruere et construere ad eamdem pertinent methodum. Quoniam autem omnia quae dicta sunt de eodem et diverso ejusdem modi sunt : et tunc idem diffinitive maxime consideratur. Palam autem est ex his quae nunc dicuntur. Si autem per aliquam methodum potentes sumus ex facultate methodi disputare, quoniam idem et quoniam diversum hoc cum illo vel non. Eodem modo per easdem considerationes facile conari poterimus ad diffinitiones. Et hoc patet, quia cum dialecticae disputationes sint ad utramque partem contradictionis, si erimus ostendentes quoniam non idem est, erimus ostendentes quoniam non inest ut diffinitio, et sic interimentes erimus diffinitionem : non tamen convertitur quod nunc dictum est, quod ostendendo quod aliquid est idem, ostensum sit quod sit idem dif-

finitione cum ipso, vel quod sit diffinitio ipsius : quia potest esse idem et non erit idem diflinitione : quia multipliciter dicitur idem, sicut infra patebit. Xon enim sufficiens est ostendere quod unum est diflinitio alterius, si ostendatur quoniam est aliquo modo idem illi.

Oportet autem scire quod idem quod reducitur ad diffinitionis methodum, est idem quod causatur ab unitate substantiae totius : quia sicut in qualitate simile causatur ab una qualitate, et in quantitate aequale causatur ab una quantitate (et ideo quando de simili est quaestio, de una qualitate est quaestio : et quaestio de aequali, est quaestio de una quantitate) ita idem in substantia quam dicit diffinitio, idem genere causatur a parte substantiae, idem autem numero a parte materiae : et ideo illa non sunt simpliciter unum. Sunt igitur quod videtur unum, habet exemplum alterum. Et ideo potissime idem subjecto sunt, quorum unum est diffinitio, et alterum diffinitum. Haec enim sunt et idem genere, et idem specie, et idem numero, et unum indivisibile : quia neutrum exemplum alterum aliud habet sui, et ideo ad problema de diffinitione reduci habet.