Cap. I. De productione mundi totalis.

His summatim praeintellectis de Trinitate Dei, dicenda sunt aliqua de creatura mundi. Circa quam haec tenenda sunt in summa: videlicet quod universitas machinae mundialis producta est in esse es tempore et de nihilo ab uno principio primo, solo et summo: cuius potentia, licet sit immensa, disposuit tamen omnia in certo pondere, numero et mensura . - Haec generaliter intelligenda sunt circa rerum productionem, ex quibus veritas colligitur, et error repudiatur. Per hoc enim, quod dicitur ex tempore, excluditur error ponentium mundum aeternum. Per -hoc, quod dicitur de nihilo, excluditur error ponentium aeternitatem circa principium materiale. Per hoc, quod dicitur ab uno principio, excluditur error Manichaeorum ponentium pluralitatem principiorum. Per hoc, quod dicitur solo et summo, excluditur error ponentium, Deum produxisse inferiores creaturas per ministerium intelligentiarum. Per hoc autem, quod additur in certo pondere, numero et mensura, ostenditur, quod creatura est effectus Trinitatis creantis sub triplici genere causalitatis: efficientis, a quo est in creatura unitas, modus et mensura; exemplaris, a quo est in creatura veritas, species et numerus: finalis, a quo est in creatura bonitas, ordo et pondus. Quae quidem reperiuntur in omnibus creaturis tanquam vestigium Creatoris, sive corporalibus, sive spiritualibus, sive ex utrisque compositis.

Ratio autem ad intelligentiam praedictorum haec est: quia ad hoc, quod sit ordo perfectus et status in rebus, necesse est, quod omnia reducantur ad anum principium, quod quidem sit primum , ut det ceteris statum: et perfectissimum, ut det ceteris omnibus complementum . Quoniam igitur primum principium, in quo est status, non potest esse nisi unum solum; si mundum producit, cum non possit ipsum producere de se ipso, necesse est, quod producat ex nihilo. Et quia productio ex nihilo ponit esse post nonesse ex parte producti, et immensitatem in virtute producente ex parte principii, cum hoc sit solius Dei: necesse est, quod creatura mundi sit producta ex tempore ab ipsa virtute immensa, agente per se et immediate.

Rursus, quoniam principium perfectissimum, a quo manat perfectio universorum, necesse est agere a se et secundum se et propter se

quia nullo in agendo indiget extra se - necesse est, quod habeat respectu cuiuslibetcreaturae intentionem triplicis causae, scilicet efficientis, exemplaris ei finalis: necesse est etiam, omnem creaturam secundum hanc triplicem habitudinem comparari ad causam primam. Omnis enim creatura constituitur in esse ab efficiente, conformatur ad exemplar et ordinatur ad finem: ac per hoc est una, vera, bona: modificata, speciosa, ordinata: mensurata, discreta et ponderata: est enim pondus inclinatio ordinativa .

Et haec quidem generaliter dicta sunt de omni creatura, sive corporea, sive incorporea, sive ex utrisque composita, sicut est natura humana.