COLLATIO XIV.

De tertia visione tractatio secunda, quae incipit agere de Scripturae figuris sacramentalibus, primo in genere, et deinde de duodecim mysteriis principalibus Christum significantibus.

SUMMARIUM.

Introductio. Per germinationem terrae intelliguntur figurae sacramentales Scripturae, 1.

Pars I. De his figuris sive mysteriis in genere. Tres qualitates germinationis terrae, quae comparantur proprietatibus mysteriorum Scripturae. Primo, mysteria haec sunt germinatio vivida, 2:

Secundo, uberrima, 3.

Tertio, venusta, 4.

In Scriptura, ut in natura, est successio in quadruplici evolulionis ordine, 5.

Haec quatuor, scil, fixio radicum, productio foliorum, pullulatio florum, plenitudo fructuum, confirmantur per Scripturam, 6.

Traditur Scriptura ob quatuor rationes, 7.

Primo, ad commendandam gratiam;triplex indigentia in homine lapso tripliciter reparatur, 8.

Secundo, ad introducendam fidem, 9. - Tertio, ad reserandam sapientiam, cuius duae radices: timor et amor cum duplici promissione, 10.

Quarto, ad restaurandam salutem per Christum, 11.

Pars II. De duodecim mysteriis principalibus in quadruplici ordine et tempore. Primo, ante Legem sunt tria mysteria, 12. - Item, tria sub Lege, 13. - Tria etiam tempore prophetiae, 14.

Tria denique a Christo usque ad finem, 15. - De his est tota Scriptura, 16.-In his duodecim intelliguntur simul. Christus cum corpore suo ut lignum vitae, et antichristus

lignum scientiae boni et mali, 17. - Hoc primo ostenditur respectu Christi quoad singula illa mysteria: in primo mysterio sunt quatuor figurae Christi, 18. - Item, in secundo, 19. - Item, in tertio, 20. - Similiter sub Lege in singulis tribus mysteriis sunt quatuor figurae Christi, 21-23. - Similiter tempore revelationis Prophetarum in singulis tribus mysteriis sunt quatuor figurae, 24-26. - Similiter in ultimo tempore, et in quolibet mysterio redemptionis significatur Christus quatuor figuris, 26-28. - Epilogus, 29.

1. Germinet terra herbam virentem et facientem semen etc. Dictum est, qualiter per congregationes aquarum intelligantur spirituales intelligentiae Scripturae; modo dicendum, qualiter per germinationem terrae intelligantur figurae sacramentales. Non enim sine ratione per germinationem terrae intelligitur Scriptura sacra, secundum quod habet figuras multipliciter germinantes et producentes pullulationes in anima.

2. Germinatio terrae est vivida, uberrima, venusta. Vivida, id est vigorem habens: et ideo germinavit terra herbam virentem. Et in hoc ostenditur, quod sacramenta Scripturae, quae exterius videntur arida, ultus sunt viva. Et hoc dixit Salvator Iudaeis in Ioanne : Scrutamini Scripturas, quia vos putatis in ipsis vitam aeternam habere. Nulla alia scriptura vitam dat nisi haec. Unde in Psalmo: Vivifica me secundum eloquium tuum: et Petrus: Domine, ad quem ibimus? Verba vitae aeternae habes; unde non sunt figurae aridae, quia in nobis sunt per eas germinationes vivae; in Ecclesiastico: Gratiam et speciem desiderabit oculus tuus, et super utraque virides sationes.

3. Item, germinatio est uberrima: unde in Genesi subditur: Lignum pomiferum: in Psalmo: Visitasti terram et inebriasti eam, multiplicasti locupletare eam. Flumen Dei repletum est aquis: parasti cibum illorum etc. Et valles abundabunt frumento. Haec terra vivit, viget, abundat. Uberrima est sacra Scriptura, per hoc quod Deus visitat eam sua influentia, producens pullulationes uberrimas: in Deuteronomio : Terra, quam intrabis possidendam, non est sicut tetra Aegypti etc., quae irrigatur: sed de caelo exspectans pluvias. Non enim est sicut ceterae scientiae, sed eam Deus visitat: in Psalmo: Flumen Dei repletum est aquis: paraeti cibum Morum: et in Deuteronomio: Axidite caeli quae loquor, audiat terra verba oris mei: conerescat ut pluvia doctrina mea: fluat ut ros eloquium meum, quasi imber super herbam et quasi stillae

super gramina. Iste ros est influentia gratiae Spiritus sancti, qui visitat Scripturam, et in qua invenitur suaviter: in Genesi : Ecce odor filii mei sicut odor agri pleni, cui benedixit Dominus. Det tibi Deus de rore caeli et de pinguedine terrae abundantiam frumenti et vini. Iacob, ille vir spiritualis, est doctus in Scriptura sacra: ex quo odor procedit, qui per Scripturam abundat tribus intelligentiis: frumenti quantum ad allegoriam, vim quantum ad tropologiam, olei quantum ad anagogiam.

4. Item, haec germinatio est venusta: et ideo subiungitur : Unumquodque secundum genus suum. Ipsa scabrositas exterior facit eamreputari deformem, et tamen ex hoc est pulcherrima: et ideo dicit sponsa: Nigra sum, sed formosa: quia nigra, ideo formosa. Unde in Genesi: Plantaverat Deus paradisum voluptatis a principio, in quo posuit hominem, quem formaverat. Produxitque Dominus Deus de humo omne lignum pulcherrimum visu et ad vescendum suave. Lignum etiam vitae in medio paradisi lignumque scientiae boni et mali. Per ligna suavia et pulcra intelliguntur saeramenta Scripturarum, quae magnam habent pulcritudinem: tamen non apparent pulcra nisi ex conformitate repraesentantis ad repraesentatum. Nam ista ligna sunt pulcra, quia ordinata.

5. Putant aliqui, quod ista sacramenta et haec Scriptura ita sit posita, ut homo ponit sententiam post sententiam, qui litteras facit. Non est ita, quia ordinatissima est, et ordo eius est consimilis ordini naturae in germinatione terrae. Ibi enim est primo fixio radicum: secando, productio viridantium foliorum: tertio, pullulatio vernantium florum: quarto, plenitudo reficiendum fructuum. Sic in Scriptura primo est fixio radicalium virtutum, ut in Patriarchis , qui sunt quasi radices omnium, quae dicuntur in Scriptura: unde in electione eorum est plantatio prima. Sed postea in institutione praeceptorum et sacrificiorum estproductio viridantium foliorum: Osee : Vitis frondosa Israel. Postea in manifestatione visiunum prophetalium est pullulatio florum. Postmodum in diffusione charismatum spiritualium est plenitudo reficientium fructuum.

Unde primo fuit unus Patriarcha sicut radix, scilicet Abraham: postea alter, ut Isaac: postea Iacob: et ille duodecim Patriarchas generavit, et ab illis duodecim tribus . Post hanc plantationem secula est Lex ut productio viridantium foliorum, quae umbram habebat. Et quia non semper debet durare folium, sed venire Dos, ideo subsecuta est prophetia cum odore et pulcritudine. Et quia oportuit, quod caeli rorarent, ideo quarto subsecutus est fructus in Christo, quia Christus fructus est Legis et consummatio.

6. De primo dicit Pater ad Sapientiam incarnatam in Ecclesiastico : In electis meis mitte radices. Et radicati in populo honorificato. Haec est productio ligni, quod est ad vescendum suave. - De secundo: scilicet productione foliorum, dicitur in libro Numerorum : Quam pulcra tabernacula tua, Iacob, et tentoria tua, Israel, ut valles nemorosae ! quae sunt mysteria Scripturae. Quis potest cogitare amoenitatem mysteriorum sacrae Scripturae, de quibus dicitur: Sedebat unusquisque sub ficu sua et vite sua? Unde pulcra est arbor, palus serpentis, serpentis erectio et umbra: sed arbor crucis fructuosa.

Tertia est productio Prophetarum similis pullulationi florum: de quibus in Cantico : Flores apparuerunt in terra nostra, et vox turturis audita est. Flores apparuerunt, quando ille dixit: Egredietur virga de radice Iesse, et flos de radice eius ascendet. Sed vox turturis audita est, quando dictum est: Quomodo sedet sola civitas plena populo? Facta est quasi vidua domina gentium. Turtur gemitum habet pro cantu.

Quarlo, plenitudo reficientium fructuum; Isaias : Erit germen Domini in magnificentia et gloria et fructus terrae sublimis. Et quando fuit hoc? Quando illa dixit: Benedicta tu in mulieribus, et benedictus fructus ventris tui.

In Marco dicitur: Ultro terra fructificat primum herbam, deinde spicam, deinde plenum frumentum in spica. Hoc est tempus ante Legem, tempus sub Lege, tempus post Legem. Hunc ordinem sequitur Scriptura.

7. Adhuc sciendum est; quod propter quatuor traditur Scriptura: primo, ad gratiam commendandam: secundo, ad introducendam fidem: tertio ad reserandam sapientiam, quae sola est in ista; unde Quia in Dei sapientia, non cognovit mundus per sapientiam Deum, placuit Deo per stultitiam praedicationis salvos facere credentes ; quarto, ad restaurandam salutem, quae est in ista sola et in nulla alia scientia est salus. - Et propter illud quartum est principaliter. Salus enim non est nisi per sapientiam. Etenim neque herba neque malagma sanavit eos, sed tuus, Domine, sermo, qui sam omnia. - Sapientia autem non reseratur nec habetur nisi per fidem. Unde: Nisi credideritis, non intelligetis: quia non plus sapere, quam oportet sapere: et unicuique sicut divisit Deus mensuram fidei. Fides autem non habetur nisi per gratiam Spiritus sancti.

8. Et ideo primo traditur Scriptura ad commendandam gratiam Spiritus sancti. Gratia autem Spiritus sancti non est nisi in homine grato: gratus autem esse non potest, nisi agnoscat suam indigentiam. Indigentia autem triplex est: virtutis cognoscitivae, potestativae, amativae, quia caeci sumus, infirmi, maligni . Oportuit ergo, ut homo prius agnosceret suam caecitatem, infirmitatem, malignitatem, antequam salvus lieret, vel gratia ei daretur. Ergo fuit tempus, in quo fuit caecitas, ut in tempore ante Legem: ubi vix aliquis cognoscebat Deum, immo lapides et opera manuum suarum pro Deo colebant: et ideo necesse fuit, ut homo convinceretur de ignorantia.

Postea data fuit Lex illuminans, et tamen sunt multiplicatae infirmitates torum , et orcasio fuit Lex maioris transgressionis, quia, occasione accepta, peccatum per mandatum operatum est in me omnem concupiscentiam: et ideo convinci debebant de infirmitate sive impotentia. Postea fuit tempus Prophetarum, qui eis manifeste ostendebant, non posse salvari per Legein. Unde Isaias: Solemnitates vestras odivit anima num. Holocausta arietum et adipem pinguium et sanguinem vitulorum et agnorum et hircorum nolui Et ipsi eos interficiebant, et non solum ipsos, sed ipsis adhaerentes et prophetas falsos recipiebant: et in hoc apparuit ipsorum malitia. - Et sic conclusit Scriplura omnia sub peccato , quia primi per ignorata dam, secundi per infirmitatem, tertii per malitiam, ut Christus veniens omnium misereretur. Et de hoc etiam admiratur Apostolus et allegat auctoritatem Psalmi: Omnes declinaverunt, simul inutiles facti sunt; non est qui faciat bonum, non est usque ad unum.

9. Secundo Scriptura traditur ad introducendam fidem, quae est credulitas rerum arduissimarum et difficillimarum: ideo oportuit, quod promissa, oracula et signa multiformia praemitteret. Et sicut materia primo adaptatur, deinde introducitur forma: sic primo aliqua facilia Patriarchis fecit, ut promissa, ut quod Abrahae filius nasceretur , et quod, si sibi obediret et crederet, filius, si interficeretur, posset resurgere, et quod Deus posset eum resuscitare. Unde ibi per promissa ductus est homo ad fidem ; post per mysteria et miracula in deserto et per signa maxima, ut patet in transitu maris et flagellatione Aegypti; post per oracula Prophetarum, qui praedicebant eis futura, ut de Christi passione et resurrectione: et ipsi eis credebant: quia, ex quo videbant, quod eis eveniebant quae eis prophetabant, et de Christo venturo eis credebant. Sic homo dispositus est ad fidem recipiendam. Unde non primo Christus debuit venire et dicere: Venite et credite in me, ego sum Christus; quia respondissent: non possumus credere: ideo sic manuducendi erant.

10. Tertio Scriptura data est ad reserandam sapientiam, quae habet duas radices, scilicet timorem et amorem. Prima radix timor, quia prius est homo animalis, deinde spiritualis ; et quando per timorem est affectus, tunc fit spiritualis. Et ideo secundum has duas radices sunt duo testamenta: unum, vetus in servitutem generans, alterum, novum in amorem generans. Testamentum vetus in servitutem generans promittit temporalia, timorem incutiens per poenam. - Necesse autem fuit, ut in veteri testamento esset promissio, quia, si semper homo plecteretur poena, et nihil sibi promitteretur, fugeret: ideo adiuncta est promissio terrae repromissionis . Testamentum autem novum promittit spiritualia, scilicet vitam aeternam. Unde timor non potuit incuti, nec aliquod temporale promitti nisi genti multiplicatae: ideo ante Legem oportuit esse tempus legis naturae.

Similiter, Lex infirmitatem generabat promitteps temporalia. Et quia non est facilis transitus a temporali ad aeterna, ab animali ad spirituale ; ideo medium fuit tempus Prophetarum ad aptandum homines ad spirituale testamentum. Ad hoc ergo, quod homo haberet veram sapientiam; necesse erat, ut testamentum vetus praecederet novum, et tempus Patriarcharum praecederet Legem. - Et sic est in quolibet homine: primo est sensualis, totus deditus sensibus, ut puerulus: deinde fit animalis, cum incipit loqui, et phantasmata incipiunt eum occupare: deinde rationalis, cum incipit intelligere et considerare: deinde intellectualis, cum fit sapiens.

11. Quarto est ad restaurandam salutem, quae non nisi per Christum restauratur. Non enim restauratur, nisi sit desiderata, amata, custodita. Ideo dilata est, ut desideraretur, amaretur et custodiretur, quia secundum Augustinum idcirco fit dilatio sponsae, ut carior habeatur. Similiter, salus promissa est Patriarchis, figurata in Lege, praenuntiata a Prophetis, persoluta a Christo.

Unde oportuit, ut prius fieret Patriarcharum fixio, deinde legalium productio, tertio Prophetarum pullulatio, ultimo fructus Evangelii vel salutis per Christum plenitudo.

12. Secundum hoc ergo nota, quod in ornatu summi Pontificis quatuor erant ordines lapidum. In Sapientia : In veste poderis totus erat orbis terrarum , et parentum magnalia in quatuor ordinibus lapidum erant sculpta. Et in illis sunt quadriformes ordines mysteriorum: quo ordine plantatae sunt Scripturae.

Et in primo ordine seu tempore tria sunt mysteria, scilicet conditionis rerum, purgationis scelerum , vocationis Patrum. Conditio rerum respondet potentiae Patris: purgatio scelerum, sapientiae Filii, qua iudicat: vocatio Patrum, bonitati Spiritus sancti.

13. Similiter, sub Lege tria sunt mysteria, scilicet mysterium lationis legum, in quatuor libris Moysi, scilicet secundo, tertio, quarto et in quinto, ubi est recapitulatio Legis. Genesis autem datur tempori naturae, ubi et in quo sunt magna mysteria, et liber uberrimus etiam in mysteriis. Mysterium secundum est prostrationis hostium in Iosue, tertium est promotio iudicum, ut in libro Iudicum et Ruth. Primum mysterium respondet Patri ratione auctoritatis: secundum Filio, quia est Verbum mundans et purgans ; tertium Spiritui sancto ratione gratiae. Hoc tempus dicitur Legis, quia adhuc Prophetae non apparuerunt.

14. Tempus prophetiae a Samuele incepit, quod habet similiter tria mysteria: primum munitionis regum, ut in libro Regum et Paralipomenon: secundum fuit revelationis Prophetarum, ut in Psalmis et duodecim Prophetis minoribus et quatuor maioribus: tertium restaurationis principum et sacerdotum: et illud est Esdrae, Nehemiae et Machabaeorum.

15. In quarto tempore sunt tria mysteria: primum redemptionis hominum, in Evangeliis: secundum diffusionis charismatum, in Actibus Apostolorum et Epistolis Pauli et canonicis, ubi ostenduntur septem dona Spiritus sancti: tertium reserationis Scripturarum, in Apocalypsi. Post quod non potest esse aliud.

16. In his duodecim mysteriis est tota Scriptura, Iob et Esther, Tobias, Iudith cohaerentes sunt aliis: quia Iob cohaeret Legi et Prophetis, alii tres cohaereiit libris restaurationis. - Unde dixit , quod aliquando liber Iob tantae auctoritatis fuit apud Iudaeos, ut poneretur in arca, ubi erant virga et tabulae. - Haec sunt duodecim ligna pullulantia in paradiso. In quolibet istorum sunt duodecim lumina intelligentiarum Scripturarum, scilicet allegoria, anagogia et tropologia: et duodecim duodecies sunt 144, et resultat numerus scilicet signatorum et numerus civitatis . Unde in Psalmo: Revela oculos meos, et considerabo mirabilia de lege tua.

17. De his duodecim lignis volo aedilicare et erigere tabernaculum in corde.

In paradiso fuit lignum vitae, et fuit lignum scientiae boni et mali , et sic in omnibus Scripturae mysteriis explicatur Christus cum corpore suo, et antichristus et diabolus cum corpore suo. Et hoc modo Augustinus fecit librum de Civitate Dei, ubi incipit a Cain et Abel . In primis decem libris agit de Deo et reprobat idololatriam; in quatuor aliis de initio Ecclesiae; in aliis quatuor de progressu; in ultimis quatuor de Ecclesiae consummatione. Omnes enim Sancti praefiguraverunt Christum tam facto quam verbo, ut Ioh etiam magis facto quam verbo, ut dicit Gregorius tertio Moralium.

18. Dicamus ergo de Christo, quod est lignum vitae in medio paradisi ; qui signatur in quatuor,

quae sunt in primo mysterio, ab illo loco: in prin-cipio creavit, usque ibi: corrupta est. Signatur igitur per luminare maius, per lignum vitae, Adae connubium, maxime per Abel occisum: quia Christus interfectus est a fratribus suis: et sinum positum est in Iudaeis, ut non interficiantur, sed sint vagi et profugi super terram.

19. In secundo mysterio, scilicet purgatum scelerum , signatur per Noe genituram, qui habuit tres filios, et signat Christum, qui habuit tres filios, scilicet Graccos, Iudaeos, Latinos: quia scriptus erat titulus litteris Graecis, Hebraicis et Latinis. signatur per arcam fabricatam, quae respondet corpori Christi principaliter, secundario Ecclesiae. Signatur per arcum in nubibus, qui est signum foederis. Signatur per Noe nudatum, iacentem in tabernaculo ebrium. Inebriatus fuit Christus amore sponsat suae et nudatus fuit in cruce, quom derisit ille pessimus Cham.

20. In mysterio vocationis signatur per quatuor: per sacrificium Isaac, quia proprie per Abraham Deus Pater signatur: per Isaac, inquam, qui sihi ligna in collo portabat , scilicet lignum crucis Christus signatur per Iacob fecundantem uxores: per Iudam, qui habuit duos filios, Zaram et Phares, de quo multa dicuntur in benedictionibus, ut illud Genesis: Catulus leonis bula: ad praedam, fili mi, ascendisti: requiescens accubuisti ut leo et quasi leaena, quis suscitabit eum? Unde etiam legislator interseruit figuram illam de duobus filiis Iuda de Thamar. Signatur etiam per Joseph rectissime, qui venditus a suis exaltatus fuit inter alienos. - Haec sunt duodecim mysteria principalia ante tempus Legis.

21. Sub Lege in mysterio lationis Legis signatur per virgam Moysi, qua flagellavit Aegyplnm. qua siccavit maria, quae est virga virtutis, quam emisit Dominus ex Sion . Signatur per aream testamenti, per multa in ea recondita. Signatur per ornalum Pontificis, ut per mitram, superhumerale etc; in cuius morte profugi debebant redire ad propria. Signatur etiam per ritum sacrificii, per agnum, arietem , vitulum etc.; quae omnia referuntur ad Christum.

22. In mysterio prostrationis hostium similiter Christus signatur per Iosue ingressum, qui divisi

Iordanem, ubi datur forma baptismi, et aquas, quae descendebant in mare mortuum, fecit redire in suam originem , hoc est animas. Signatur per suum conductum. Signatur per suum triumphum, qui destruxit Iericho, suspendit reges, et post funiculis terram divisit et est iniroductor in terram promissionis. Ita Christus introducit nos in caelum per suum introitum.

23. In mysterio promotionis judicum signatur per Caleb, cui virtus duravit, qui explorator terrae fuit de tribu Iuda per Othoniel, qui propter victoriam habuit uxorem Axam: per Gedeon, de quo in Isaia: Sicut in die Madian: per Samsonem, qui quasi in omnibus refertur ad Christum: per interfectionem leonis, per portas asportatas, qui etiam plores interfecit in morte quam vivus. Per amissionem capillorum signare non potest Christum, sed signat Christianum , qui amittit septiformem gratiam Spiritus sancti. Unde quando non potest aliquid iiirsteriari in capite, transferendum est in membra.

24. In mysterio inunctionix regum signatur per David, per Salomonem, per Ezechiam, per Iosiam.

David figura est in multis.

Salomon signat Christum praeterquam in mulieribus, in quibus nullum bonum significare potest. Unde in Cantico , ubi dicitur: Sexaginta sunt reginae et octoginta concubinae, et adolescentularum non est numerus: non loquitur de uxoribus ad litteram, immo myslerialiter ponuntur ibi, in quibus signamur animae perfectae et imperfectae.

Signatur per Ezechiam: Ego, inquit, dixi: In dimidio dierum meorum vadam ad portas inferi.

Iosias etiam signat Christum, de cuius morte factae sunt Lamentationes: Quomodo sedet sola civitas plena populo? Facta est quan vidua domina gentium: princeps provinciarum facta est sub tributo.

25. In mysterio autem revelationis Prophetarum signatur specialiter per visum, per signum, per verbum, per factum. Primo quidem per visum, sicut vidit ollam succensam, et sic de aliis: et similiter virgam vigilantem, ibidem. Secundo, per signum, sicut de Elisaeo et Giezi, qui portavit baculum super puerum, et non revixit: et postea ipse incubuit super ipsum: quod secundum Gregorium significat Legem et Christum. Tertio, per verbum, quod audiebant, sed non videbant, sicut dicebant : Verbum, quod locutus est Dominus super eum. Quarto, per factum, ut in facto Jonae, qui fuit tribus diebus in ventre ceti, sicut Dominus fuit per triduum in sepulcro. - In mysterio revelationis Prophetarum signatur per cantum harmoniae: in Psalmo : In psalterio decachordo, ubi David addiscit prophetare: per lumen sapientiae in libris sapientialibus: per canticum epithalamium, quod est sponsae Christi, in Cantico: per visum prophetiae, quod est diversimode: unus sicut virgam vigilantem vidit Christum, alius super solium excelsum, alius vestitum .

26. In mysterio restaurationis primum signatur per Esdram, qui Scripturam et litteras reparavit ; per Nehemiam qui civitatem reparavit: per Zorobabel, qui templum reparavit: per Iesum, filium Iosedec, qui ritum colendi Deum reparavit.

27. In mysterio redemptionis hominum significatur Christus ut homo mansuetus in Matthaeo, ut leo triumphans in Marco: unde in eodem : Circumspiciens eos cum ira: ut vitulus occisus in Luca: unde: Fuit in diebus Herodis sacerdos, et oculum habet ad passionem: ut aquila volans quantum ad Divinitatem in Ioanne: In principio erat Verbum etc.

28. In mysterio diffusionis gratiae significatur ut diffusor largus in Actibus, cum dedit Spiritum sanctum: ut diffusor pius, ut in Paulo, in quo consummantur Actus Apostolorum: unde Lucas pauca dicit de aliis Apostolis et statim transit ad Paulum

qui dedit Spiritum sanctum; sicut patet de illis duodecim , qui baptizati erant in baptismo Ioannis

nec mirum, quia ipse fuit Beniamin et lupus rapas, ultimus Apostolorum, per quem significatur ordo futurus. Significatur ut diffusor prudens in canonicis, ut diffusor sapiens in Epistolis Pauli.

29. In mysterio reserationis Scripturas significatur per modum praesidentis, ut patet per filium hominis in medio candelabrorum , qui habebat septem stellas, id est septem Ecclesias; per modum proeliantis, ut agnus cum bestia, cum dracone, in phialis et tubis ; per modum triumphantis, quia habebat gladium acutum et falcem acutam; per modum beatificantis, quia vidit caelum novum et terram novam.

30. Haec sunt ergo mysteria circa lignum vitae,

scilicet Scripturae, quae incipit ab aeternitate et terminata est ad aeternitatem. Unde: In principio crea vit Deus caelum et terram: et in fine: Vidi caeluni novum et terram novam. Hae sunt quadraginta octo tabulae tabernaculi: viginti in uno latere, et viginti in alio, in posteriori octo: in quo ponitur arca scilicet Christus, continens in se omnes thesauros sapientiae et scientiae, in quem Cherubim respiciunt. Et haec sunt duodecim ligna circa lignum vitae.