Cap. III.

De natura corporali quantum ad esse.

De natura corporea quantum ad esse haec tenenda sunt, quod corporalis mundi machina tota consistit in natura caelesti et elementari, ita quod caelestis distincta est in tres caelos principales, scilicet empyreum, crystallinum et firmamentum. -Intra firmamentum autem, quod est caelum stellatum, continentur septem orbes septem planetarum, quae sunt: saturnus, iupiter, mars, sol, venus, mercurius, luna.

Natura vero elementaris in quatuor sphaeras distinguitur, scilicet ignis, aeris, aquae et terrae; et sic procedendo a summo caeli cardine usque, ad centrum terrae, decem occurrunt orbes caelostes et quatuori sphaerae elementares: ex quibus integratur et constituitur tota machina mundi sensibilis distincte, perfecte et ordinate.

Ratio autem ad intelligentiam praedictorum haec est: quia, cum natura corporalis ad perfectionem sui et expressionem sapientiae multiformis primi principii requirat multiformitatem formarum, sicut apparet in mineralibus, plantis et animalibus: necasse fuit ponere aliqua corpora simplicia, quae multiformiter possent misceri ad introductionem formarum multiformium; et talis est natura subiecta contrarietati, et haec est elementaris. Necesse etiam fuit, fieri naturam, per quam haberent haec contraria in mixto conciliari; et talis est natura elongata a contrarietate, cuiusmodi est natura lucis et corporis supercaelestis .

Et quoniam mixtio fieri non potest nisi per contraria agentia et patientia, ideo necesse fuit, duplicem contrarietatem fieri in elementis, scilicet quantum ad qualitates activas, quae sunt calidum et frigidum: et quantum ad passivas, quae sunt humidum et siccum. Et quia quodlibet elementum agit et patitur, ideo habet duas qualitates, unam activam et alteram passivam, ita tamen, quod unam principalem et propriam: ac per hoc necesse est, tantum quatuor esse elementa secundum quatuor qualitates praedictas, quadrupliciter combinatas.

Natura vero caelestis aut est uniformis et immobilis, et haec est empyreum, quia lux puras aut mobilis et multiformis, et sic firmamentum; aut mobilis et uniformis, et sic caelum medium inter empyreum et stellatum , quod est caelum crystallinum. Quartum autem membrum, scilicet quod sit multiforme et immobile, non potest stare, quia multiformitas disponit ad motus varietatem, non ad uniformem quietem.

Sunt igitur tres caeli, quorum primum per totum est luminosum, scilicet empyreum: secundum per totum perspicuum, scilicet crystallinum: tertium ex utroque conitunctum, sciticet firmamentum. Cum igitur tres sint caeli incorruptibiles et quatuor elementa variabilia: ut fiat debita connexio, concordia et correspondentia, disposuit Deus septem orbes planetarum, qui sua varietate motuum et incorruptibilitate formarum quasi quoddam vinculum essent et iunctura inferiorum elementarium orbium et superiorum caelestium ad perficiendum et decorandum universum: quod secundum numerales proportiones ordinatum dicitur et connexum denario caelestium orbium et quaternario elementorum, reddentibus ipsum proportionaliter tam pulcrum quam perfectum et ordinata , ut suo modo suum repraesentet principium.