CAPUT I.

De absoluta diversitate arborum, partium quae portiones sunt in generibus plantarum.

Quaerendo autem de corpore plantarum, oportet nos via naturae procedere. Secundum hanc viam principia compositi sunt partes ex quibus componitur : per illas enim (ut eleganter Aristoteles dicit) cognoscitur quod compositum cognoscimus, quando scimus ex quot et qualibus compositum est. Unde sicut anatomia divisio vocatur qua cognoscuntur animalium

corpora, ita per divisionem corporum plantarum cognoscitur natura corporum plantarum. Et ideo de partibus est considerandum primo secundum omnem partium diversitatem : tamen prius assignabimus tantum referendo diversitates has, et postea revertemur assignando causas omnium diversitatum. Si tamen non Aristoteles, sed nosipsos sequeremur, pro certo aliter procederemus.

Dicamus igitur cum Aristotele, quod quaedam plantae quae arbores vocantur, habent gummas, sicut est pix de abiete, et resina, et gummi, et amigdali, et myrrha, et thus, et gummi Arabicum, et hujusmodi alia, de quibus inferius specialem faciemus tractatum. Et quaedam non habent aut parum habent, sicut buxus, et quercus, et caeterae hujusmodi compactum valde lignum habentes : et haec est prima diversitas ex. ipso nutrimento amborum accepta.

Secunda autem est, quod quaedam arbores habent nodos et venas et ventres et lignum et corticem et medullam interius, quae omnes partes sunt quaedam organa in quibus completur nutrimentum : quaedam autem deficiunt in aliqua ista- rum partium vel pluribus earum, eo quod quaedam secundum plurimum sunt cortex. Nodos autem voco juncturarum colligationem, sicut sunt nodi in vitibus : et hi

nodi malleo li vocantur. Id autem quod est inter nodos, subtilius est, et in nodo ingrossatur, et nodus ille est in quo congregatum nutrimentum quamdam majorem quam prius habuit accipit ad sequens lignum assimilationem per digestionem quae est in nodo. Quaedam autem plantae et materiae et substantiae valde similis, omnino carent hujusmodi nodis, sicut scirpus : propter quod proverbium est, quod " quaeruntur nodi in scirpo cum inaniter quaeritur aliquid : " cujus oppositum est manifestum.

Yena autem in nulla plantarum est vere, et secundum perfectam rationem. Sed sunt viae rectae, in quibus decurrit nutrimentum, sicut est videre in foliis plantaginis, quae paulatim decerpuntur : apparent enim quaedam quae sunt viae, in quibus nutrimentum decurrit ad medium linearum rectarum et curvarum extensae per plantas, et aliquando sparguntur: aliquando autem congregantur in unum sicut venae : et non invenitur planta quae hoc careat, nisi illa quae fere in toto est cortex: et tamen in illa etiam aliquid simile vis nutrimenti invenit, sed numquam in aliis, inveniuntur autem istae venae a duobus principiis in plantis oriri. In his quae nodosae non sunt, et sunt rarae substantiae, extenduntur viae illae a radicibus in altum per stipitem, et per ramos, et per folia divisae, et super se. Aliquando autem derivantur ex medulla, et protenduntur ad superficiem plantae, et cognoscitur, quia quando inciduntur plantae, apparent in talibus linea) albae per modum stellae a medio medullae ad corticem plantae protensae, sicut est in vite, et aliis nodosis, praecipue in nodo, et juxta nodum.

Venter etiam plantae metaphorice convenit plantae. Uno enim modo generalis est venter omnium plantarum terrae, sicut inferius ostendetur : sed quaedam plantae intus sunt molles, et vacuitates habentes, in quibus attractum nutrimentum decoquitur et post per totam plantam derivatur, sicut est cassia, fistula et planta quae sunt guttarum, et aliae multae.

Cortex autem duplex est in plantis magnis, exterior scilicet durior, et interior mollior et succosior : et exterior quidem siccus, et interior viscosus frequenter.

Medulla etiam aliquando quasi est quidam purpureus ad nigredinem declinans pulvis parvo humore continuatus. Aliquando autem est humidus magis et mollis : vel forte aliquando fluidus, aliquando est rarae valde substantiae et albae vel alterius coloris.

Haec igitur est diversitas secunda, plantarum, et praecipue in arboribus inventa : quia arbores solae sunt perfectiores plantae, sicut et animalia majorum corporum perfectiora inveniuntur quam alia. Et ideo etiam diversitas plantarum quae sunt arbores, hic ponitur : quia diversitas major in eis invenitur, et notiores sunt partes earum, et ex illis proportionaliter oportet intelligere etiam de partibus plantarum parvarum, quarum partes non ita notae sunt nobis.

Sed de nodis de quibus praediximus adhuc notandum, quod nodi secundum tres modos in arboribus et plantis inveniuntur. Unus autem qui supra dictus est, et ille solus est in toto naturalis et a natura intentus. Alius autem modus nodorum est qui causatur ex siccitate et terrestreitate arboris et nutrimenti quod nutrit eam. In illa enim arbore stringuntur pori valde propter constantiam et compactionem partium ipsarum : et cum nutrimentum sit terrestre et grossum, ubique claudit sibi viam rectam per venas ligni, et non divertit ad alteram partem, et ibi conglobatur in nodum, et efficitur totum lignum nodosum repugnans siscibilitati, sicut diximus in quarto Meteororum. Tertius autem modus nodorum est nascentiam quaedam quae ebulliunt extra in arboribus, et convertuntur in lignum totum

recticulatum, sicut fit contextum ex nervis ligneis propter multiplicem revolutionem qua revolvitur humor ligni in seipsum : et hic nodus vocator Latine murra, et fiunt inde scyphi.pulchri ad bibendum, qui etiam in prima fusione viiii inspissantur, eo quod. humorem venae multiplices attrahunt, et ex ipsis tumescere videntur : et propter tortuositatem ipsarum quae causatur ex dicta, revolutione, humorem retinent, ita quod non effluit ex ipsis, nec cito evaporat ligni ipsius spissitudinem. Notatur igitur primum genus malleolus. Secundum autem proprie vocatur nodus : et lignum in quo est, vocatur nodosum. Tertius autem modus murra proprio nomine appellatur.

Tertia autem diversitas est, quod. quaedam arbores habent fructum suum inter lignum et corticem, hoc est, in lignosis corticibus quibusdam, sicut est abies, et pinus, et aliae arbores quaedam poma lignea habentes. Quaedam autem in aliis locis posuerunt suos fructus : et hoc est multis modis, sicut inferius ostendetur.

Quarta autem diversitas est in plantarum partibus ad invicem comparatarum. Quaedam enim partium ipsarum sunt simplices, quae divisione continui dividuntur in partes, quae nomen et rationem habent totius divisi, sicut humor qui invenitur in planta in vena ipsius et etiam nodi: sed minus convenit hoc nodis quam aliis partibus. Quaedam autem partium compositae sunt ex istis, sicut rami, et virgae, et similia, quarum quaelibet habet in se nodos et venas et humorem : sed. cum humor est potentia pars, aliae autem sunt actu partes, partes autem compositae dividuntur divisione heterogenii in eo ex quibus componuntur, hoc est, in nodos et venas et caeteras hujusmodi partes. Omnes autem inductae, hic partes non simul inveniuntur in omnibus plantis, sed in perfectissimis tantum et maximis, sicut superius diximus.

Et diversitas quinta in his est: quia habent illae perfectiores plantae alias partes officiales ab his quae dictae sunt, sicut radices, et virgas radicum, et folia in cooperturam fructuum, et ramos tamquam sustentacula virgarum, et flores tamquam purgamenta menstruorum, et pullulationes surculorum in. diversis locis corporum suorum, quae sunt flagra quaedam aquatica in primo anno, vel forte pluribus annis fructum non ferenti a : sed. cum valuerint, fructificabunt: et de genere harum partium est rotunditas figurae quae nonnisi magnis plantis invenitur, et similiter cortex. operiens corpus plantae ab exterioribus nocumentis, et in quem expellitur illud quod. purgandum est de corpore arboris, et similiter cortex qui circumdat propter eamdem causam.