Capitulum XVII.

De disciplina circa altaris ministerium .

1. Altaris ministerium ob reverentiam corporalis praesentiae Salvatoris munditiae, reverentiae, diligentiae, honestatis et circumspectionis studium speciale requirit.

a. Mundamini, ait Propheta , qui fertis vasa Domini. Haud dubium, hoc de ministris altaris convenienter intelligi, quibus spiritualis et corporalis munditia est habenda: spiritualis, ut nullus de peccato conscientiam habens laesam, vel somno pollutus nocturno ad tangendum sacra vasa, vel ad ministrandum, antequam fuerit confessus, accedat. Hec debet celebraturus confessionem privatam, quae ante celebrationem de quotidianis offensis fieri consuevit , usque ad altare differre. Corporalem quoque munditiam, Moyse sancto attestante, diligit Deus. Corporalem omnino munditiam requirit corporalis praesentia Salvatoris. Idcirco ministri altaris non solum antequam se ad ministrandum induant, verum etiam postquam fuerint omnino parati, expeditis communibus, ad calicis ministerium accessuri, suas lavent iterum manus. Hoc errim semper debent cavere cautissime , ne communibus manibus aut cum manicis suis vel post immediatum rerum contactum calicem, aut qui ad ipsum pertinent pannos vel corporalia tangant: sed si lineam tunicam, quam rochetum vocant vel superpellicium, cum strictis manicis, vel aptum aliud non habuerint indumentum, calicem praeparandum et in fine Missae plicandum sacerdoti relinquant.

2. Reverentiam debent ministri altaris tam ad sacerdotem quam ad ministerium et res etiam de propinquo ad ipsum ministerium pertinentes habere. Circa sacerdotem, ut quando secum altari assistunt, per aliquantulam capitis inclinationem et sui elongationem ab eo ac per humilem debiti exhibitionem officii reverentias signum ostendant. Si vero sederit, et ipsi tantum in superpelliciis fuerint, nequaquam iuxta ipsum in sedilibus, videlicet coaequalibns sedi eius, sed ad scabellum eius potius, si aptus fuerit locus, vel alibi sedeant. Venerentur eum decoro, ut convenit, comitatu, et maxime, quando se vertit ad populum, ei adsint, quem ubique, ut in officio, sic et, eo expleto, ad vestiarium revertentem deducant, ut acies ordinata , ad altare deinde, si opus fuerit, reversuri.

3. Ministerio reverentiam exhibent, si modo debito et habitu ipsi ministerio convenienti assistant et ministrent. Aliter enim non sino nota irreverentiae ministratur, ut si quis, quamvis diaconus, vel sacerdos in superpellicio ad Massam ministrans, corporalia super altare, praesente sacerdote vestibus sacris induto, replicet aut componat: si quis non habens superpellicium cum strictis manicis, vel aliud idoneum indumentum, corporalia et calicem tractare aut panem et vinum in communi habitu ministrare praesumat; si quis hostiam in communi eligat loco vel electam reponat, quae in pyxide manu sua mundissima est potius eligenda et electa super patenam ipsam, vel super corporalia decentius reponenda. Nec audiendi sunt illi qui ad mensam Domini non aliam quam ad mensam corporis curant munditiam, super pannos, qui libris ad secretamm vel pallarum custodiam supponuntur, calicem passim vel consecrandam hostiam reponentes. Singularem hostias cultum singularis decet munditia.

i. Ad res quoque necessarias, ut sunt corporalia, panni calicis, ipse calix et missale, est reverentia adhibenda, quam munditiae studium maxime probat. Huius intuitu pannus omnis suspectus, aut quem color impedit ablui, a corporalibus arcetur et calice. In pyxidibus hostiarum mundissimus sacculus lineus hostias continet. In repositoriis calicum sacculus quoque operiendis calicis mappulis adhibetur. Quisquis ergo ad altaris utensilia sacra reverentiam munditiae curat, circa ipsa operosius studeat. De communibus Ebria, si quos aliquando propter officium, inevitabili forte necessitate cogente, poni sopor altare contingit, omnino caveant, ne corporalia vel pannos calicis aliquo modo tangant. Cum corporalibus vel calicis ipsius mappula nunquam labia vel oculos tangant, devotionis alicuius obtentu. Calix cum summa tractetur munditia, quando de loco ad locum defertur, non super librum aut vestimentum, sed alte in manu mundissima,

vel in repositorio suo portetur, nec extra repositorium ipsum, praeterquam super altare, vel in alio loco mundissimo teneatur. Missale in loco reponatur honesto, et si nonnunquam illud extra ecclesiam vel alias quam ad Missam teneri contingat, panno aliquo mundo praeter suam camisiam involvatur.

Denique reverentiam in ministerio habitus decens, cura munditiae et in exsecutione maturitas attestantur. Reverentia simul et cautela munditiae communes corporis vestes prohibent ab altari. Si in his plurium opponas ineptias habet aemulos plurimos vitium, rarissimos disciplina. Non a pluribus, sed ab honestioribus forma sumenda est.

5. Ad hoc , tam celebrans quam minister circa officium suum magnam debent diligentiam adhibere. Sacerdos quidem circa praevisionem dicendorum et agendorum in Missa, ne defectum faciat in dicendis, aut formam seu modum ordinis in celebrando postponens, auctoritate sua modum alium introducat. Oblationi calicis aquam ipse infundat, quod a nullo alio sine ipsius iussione est praesumendum. Debet etiam circa custodiam munditiae manuum et pannorum esse intentus: manuum, ut eas ad tangendum communia, vel carnem nudam, sive in facie sive alibi, non apponat, nisi eas continuo lavaturus. Pannorum autem, ut nunquam ad indumenta sacerdotalia, maxime ad infulain , nares emungat vel aliter ea quoquo modo deturpet.

6. Ministris vero diligentia debet esse circa ea quae necessaria sunt celebranti, et circa munditiae custodiam ac conservationis vasorum et pannorum pertinentium ad altare. Ministrorum est, ut praeinduti celebraturnm cum diligentia praeparent eiusque indumenta post officium plioent et quae ipsi sacrum ministerium exsequenti fuerint opportuna hora et loco congruis offerant.

Nunquam ad Missam privatam legendi vel orandi gratia solo vel sedibus totaliter se prosternant nec latitent post cortinas, sed palam coram altari, non tamen a latere celebrantis assistant, versus eum, circa quem tunc oculus debet esse, aspectum quasi continne directuri, non tamen in faciem eius, maxime post Canonis inceptionem, intendant. Nec ei, praesertim a parte libri, nimis appropient, aut tumultum aliquem faciant circa ipsum. Summa quietis tranquillitas est necessaria celebranti. Vasa et pannos munde tractent apud eos et teneant. Si pannus calicis ad terram ceciderit, nullo modo, antequam lotus fuerit, iterum calici apponatur. Circa finem Missae calicem plicaturi , ipsum cum aqua post vinum recensiant, ne pannos inficiat adhaerentes. Nunquam super altare vinum et aquam ad mundationem vel alias, si vitare potuerint, ministrent. Si tamen ob incnriam sacerdotis oporteat, subtus ampullas, quae vinum et aquam continent, manum ad retinendum guttas, ne super altaris pannos cadere possint, apponant, super quos etiam pannos nec ipsae sunt reponendae ampullae.

7. Ad hoc , debet qui ministrat ad Missam snperpet licium, si habuerit, conservare, ne cum eo aliquatenus nares emungat vel sudores a facie vel alias undecumque detergat, nec ipsius manicas maxime ad pulverem super ligna, lapides vel super terram exponat. Quod tamen si nonnunquam per aliquorum negligentiam accidit, cavere debent, ne corporalia, calicem aut pannos eius cum ipsius Buperpellicii manicis tangant. De aliis indumentis, quoties ea plicant, sollicite caveant, ne unquam manicae terram tangant, vel usque ad ipsorum vestimentorum fimbrias descendere permittantur, sed sive tunicae liueae sive quaecumque alia indumenta plicantur, manicae semper longe a fimbriis collocentur. Debent iterum ministri altaris propter vasorum et vestium, ut dictum est , conservationem attendere, ne calicem, quando reponunt, stricte ligent, quia saepe per hoc deterioratur non modicum et paulatim obrutus, conquassatur. Vasa quoque altaris et utensilia in locis suis diligenter, ut convenit, praeparata reponant. Vestimenta etiam plicare non negligant et aptare, nisi pro aliquo celebraturo ea quis dimitti requireret . Sed quid horum expressionibus immoror ? In omnibus enim , quae ministerium Dei contingunt, speciali nimirum diligentia opus est. Si agendis ministeriis terreni regis studiosissimam homines curam impendunt, quantam, putas, aeterni Eegis ministeriis impendendam ?

8. Ceterum, si ministri altaris intendere debent ho-nestati, multo amplius tamen per omnem modum sacerdotes, qui celebrant. Postquam igitur fuerint vestibus sacris induti, sum magna debent maturitate incedere et praecipue, cum altari assistunt, gravitatem in motu et gestibus laudabili curiositate servare, nunquam genuflexuri, quamdiu sacerdotali casula sunt induti, nisi tantum temporibus ab Ecclesia institutis. Super altare quoque se non appodient inhoneste nec manus suas hac et illac inordinate deducant. Quando se vertunt ad populum, non erigant oculos, ut videant assistentes.

9. Denique circumspectos decet eos esse, specialiter circa corporalium dispositionem et custodiam, circa calicis collocationem, circa dominici corporis consecrationem, sanguinis sumtioncm et mundationis industriam. Circa ( corporalia, ut ab ipsis super altare replicatis usque ad anteriorem ipsius altaris oram sit spatium competens, ne super eadem manus suas aut manicas indumenti teneant.

Calicem ante oblationem super corporalia nunquam ponant , sicut post oblationem fieri consuevit, sed ipsum usque ad oblationis tempus ad corporalium teneant latus.

10. Circa consecrationem inter cetera solerter provideant, ut, cum hostia Inerit consecranda, ita parum et tante in principio eam levent, quasi scutum sibi de manibus, depresso aliquantulum pollice, facientes, ut , si fieri potest, ante consecrationem a circumstantibus videri non possit, ne a simplicibus adoretur, qui, quanto citius eam viderint in manibus sacerdotis, incaute nondum consecratam adorant. Cum autem consecratio fuerit consummata, hostiam sine mora notabili duabus manibus, quantum expedit, ut ab omnibus possit videri, cum omni reverentia elevantes, tam in elevando quam in reponendo debitam maturitatem servent nec post nec ante elevationem osculentur eandem. Si super altare viaticum celebrant, consecrationem facturi, manum cum hostia consecranda super ipsius altaris viatici lapidem teneant, ne fiat consecratio extra ipsum.

11. Circa sumtionem sanguinis caveant, ne ipsum sumendo vel calicem exguttando per nimiam attractionem tumultum quendam vel sibilum cum labiis faciant, aut post sumtionem digitos lambant. Erit etiam tutum, si, dum sanguinem sumunt, calicem tenentes cum dextera, decenter ei patenam cum sinistra supponant, sanguinem, si quid effundi contingeret, recepturam ; super quam si frangi corpus dominicum, aut reponi contingat, ipsa deinde vino et aqua, vel altero illorum sufficienter debet infundi.

Incongruum et indignum, ut patena post Christi corpus sanctissimum communi tactui pateat non mundata et rebus quibuslibet, licet mundis, sine differentia exponatur. Si sentis aliter, cedo liti. Post patenae vel calicis aut corporalium tactum non sunt manus communicandae communibus ante factam post tactum huiusmodi lotionem. Si calicis petatur mundatio pro infirmis, primam nullatenus aut secundam perfusionem exponant: sed prius semper mundationibus solitis omnino perfectis, aliud denuo vinum calici apponatur petentibus indulgendum.