Miscellanea.

De opusculis hoc tomo collectis visum est sigillatim agendum.

1. Philosophia pauperum, sive Isagoge in libros Aristotelis de phgsico auditu, de caelo et mundo, de generatione et corruptione, de Meteoris et de anima. Pr. Philosophia dividitur in tres partes, etc. Recenset Valleolctanus: Item scripsit parvam summam philosophiae quae incipit: Philosophia dividitur, etc. ut in editis. Eamdem censeo quae a Laurentio Pignon dicitur, Introductio in libros naturales.

EDITIONES ANTIQUAE.

Brixiae, 1493. Venetiis, 1496. Quae posterior ex fide Beughemn .

CODICES MS.

Paris. in Sorbon. cod. fol. mag. membr. cum aliis doctorum ejus aetatis Sigeri de Corlraco, Michaelis de Brabantia, F. Roberti Kylwardby, F. Thomae de Aquino, ligatum hoc titulo : Commentum Alberli parvum. Incipit compendium de negotio naturali Alberti. Philosophia dividitur, etc. eadem. Notandum autem in codice isto sae- culi haud dubie xiii post finem qui idem ac in editis, sic addi: Jam finem compendio nostro imposuisse cogitabamus, et negotii studio valedixisse: et ecce quidam sociorum meorum praedilectus affuit, conspectisque negotii titulis in processum colla surripuit in membranam, nec finem imponere permisit, quousque sibi satis faceremus de quaestionibus, etc. quae scilicet ibidem sequuntur. Codex itaque novae editioni si aliquando suscipiatur, et emendandas et augendae erit utilissimus. Finis. Explicit compendium de negotio naturali Fratris Auberti. In Colbert. cod. 210 fol. memb. Idem titulus qui in Sorbon.

2. De apprehensione et apprehensionis modis. Qui tractatus per modum dialogi. Hujus non meminerunt Pignon et Valleoletanus : stylum Alberti non refert, mihique ejus non videtur, de quo tamen esto peritiorum judicium.

Sub nomine Alberti Magni prodiisse dicunt seorsim Londini, 1515-8. Sic Caveus (Hist. Litt.).

3. De sacrificio Missae. Pr. Isa. 66. Dicit Dominus, Ecce ego declinabo super eam quasi fluvium pacis.

Et 4. De sacramento Eucharistiae. Pr. Quia de sacramento altaris.

Ipse auctor horum alterum promiserat in priori Tract. 3, cap. 12. De secundo sic Bernardus Guidonis : Circa finem vero dierum suorum librum de sacramento altaris edidit (Albertus) in quo simpliciter ostendit et simplicitatem fidei suae in Deum, et fervorem devotionis ad dominicae Incarnationis sacratissimum mysterium, et qua excellebat scientiam divinarum scripturarum. Utrumque laudant etiam Pignon et Valleoletanus.

CODICES MS.

Coloniae apud nostros utrumque servari testatur Petrus de Prussia.

Apud Sanderum, P. II, p. 209 in valle S. Martini uterque recensetur: ac secundus rursus indicatur p. 72, in Traject. ad Rhenum.

Paris. in Victor. cod. 42 fol. med. papyr. uterque habetur: et ad finem secundi adjicitur : Oratio ejusdem doctoris et episcopi de corpore Domini. Omnipotens, etc. Ibidem iterum secundus cod. 68 fol. papyr. scriptus anno MCCCCXXXVII.

EDITIONES VETERES.

Liber de officio Missae. Summa de corpore Christi. Sermones de sacrosancto Eucharistiae Sacramento. Moguntiae, Joan. Guldenschaff, 1417 fol. Haec uno volumine, Quae editio Paris. in Sorbon .

5. Paradisus animae, sive de virtutibus libellus. Pr. Sunt quaedam vilia, quae frequenter virtutum speciem praetendunt, etc.

6. De adhaerendo Deo libellus. Pr. Cogitavi mihi aliquid ultimale, etc.

Pignon et Valleoletanus laudent Alberti tractatum de perfactione vitae spiritualis. Forte idem sit cum illis duobus libellis hic editis, vel illorum alterutro : si autem non sit idem, certe non meminerunt, unde et a quibusdam eruditis an sint Alberti dubitatur.

EDITIONES ANTERIORES ET SPECIALES.

Primus prodiit hoc titulo : Tractatus Alberti Magni de virtutibus animae. Antverpiae, 1489 in-4. Quae editio extat in Bibl. Joh. Mori Catal. Anglic. T. II recensita.

Tum Coloniae, Henrici Quentel. et Daventriae, 1498-4.

Antverpiae, 1602-12. Romae in Barber.

Secundus Argentorati, 1507-4. Quae editio Paris. in Sangenov. Anterior indicatur a Beughemio absque loco anni 1500.

Antverpiae, Moreti, 1621 in-8, cum vita Alberti per Petrum de Prussia.

Una ambo prodierunt Antverpiae, Plantini, 1581 in-16.

Elegans est alia quae initio dicitur, nunc primum ad varia MS exemplaria emendata, in qua etiam Patrum sententiae ex ipsis auctoribus in longum producuntur. Ad calcem adjectus est, D. Anselmi Cantuar. episcopi tractatus perelegans de XIV animae ac corporis dotibus sive beatitudinibus, editus opera ac studio R.P. Henrici Sommalii, s. j. Antverpiae, Plantini, 1602-12, pp. 345.

CODICES MS.

De virtutibus. Haberi in Bibl. D. Coemans indicant Bibliopolae Lugdunenses in suo Operum Alberti catalogo. An idem cum edito ?

Apud Sanderum, P. 1, p. 327, apud Lovanienses s. j. Alberti Magni Paradisus animae.

Catal. Anglic. T. I, P. 1, cod. 2625. Alberti Magni de adhaerendo Deo capita XVI .

7. De Alchymia libellus. Pr. Omnis sapientia a Domino Deo est.

Laudant citati Pignon et Valleolelanus. At Petrus de Prussia in vita Alberti (cap. 10) contendit et pluribus probat ejus fretum non esse, imo hanc alchimiae artem in libro de mineralibus damnari et omnino elidi.

CODICES MS.

Catal. Anglic. T. I, P. 1, cod. 1765. Excerpta ex Alberto de lapide philosophico. Et cod. 3902. Alchemia magistri Alberti episcopi.

T. II, P. 1, cod. 3659. Alberti Practica in Alchymiam.

Et 7677, Semita recta alchymiae Alberti.

Apud Tomasinum Bibl. Patav. p. 136 in Bibl. Jo. Rhodii, Alberti Theutonici semita recta, in-4, chart. Verum an idem opusculum his locis indicatum cum edito? Certe aliud est, quod hoc eodem titulo Parisiis in Colbertina servatur. Scilicet cod. 1639 fol. med. chart. Alberti Magni liber alkimiae qui semita recta vocatur. Pr. Ta- lentum mihi creditum negotiationis. Finis, fol. 12, nec vires ignis pertimescit. Explicit liber de semita recta Alberli Magni in secretis naturae operibus et alkimicis introducens.

Ibid. cod. 4447 inter alia. ''Traite d'Albert le Grand de la concordance des philosophes en la pierre.''

EDITIONES ANTERIORES.

Dealchymia. Libellus prodiit Basileae,1561, etUrcellis, 1602-8. Sic Caveus(Hist. litt.) Sed an idem opus quod prodiit in edit. Lugdun., an quod ex Colbert. Semita recta dicitur, mihi incompertum, Caeterum neutrum eruditi Alberto magno asserent, etsi alterutrum jam ante MCCCC ei adscriptum. Nimirum ea aetate quidem vigebant hujus artis studiosi, ne planos ac praestigiatores dicam, qui ut suis commentis et sycophantiis auctoritatem adderent, sub graviorum scriptorum nomine sua venditabant, adeo ut nedum Alberto Magno qui amplissa rerum physicarum experientia forsan occasionem dederit, sed et ipsi Thomae de Aquino ab his quam longissime abhorrenti similia supponere non dubitarint.

8. Opusculum in his miscellaneis T. XXI editum est, Scriptum super arborem Aristotelis. Pr. Haec est figura caeli.

Nullus antiquus meminit, nullus operum Alberti index exhibet: itaque cum editores unde eruerint non doceant, mihi valde dubium est ne dicam supposititium, sed penes peritiores arbitrium esto. Praeter hactenus relata in editione Lugdunensi contenta prodiit nuper: B. Alberti magni episc. Ratisbon, tractatus incomparabilis de conditione creaturae rationalis, et quae illi sunt ad Deum, seipsam et alias creaturas cognoscendas necessaria. Sive Dialogi eruditissimi quibus accuralissime ostenditur, quo pacto homo a semetipso alienatus ad sui cognitionem mediante trium graduum scala ad seipsum introire queat. Nempe 1. consideratione ordinis rerum creatarum inter se.

2. Comparatione suiipsius ad caeteras res penes convenientiam et differentiam earumdem, etc. 3. et Ascensione ad seipsum et a seipso ad omnium conditorem Deum. Opus utilissimum lectuque dignissimum. Editio altera auctior. Ambergae, Franc. Cramti, 1705-12. Sex sunt dialogi : 1. De natura hominis. 2. De beneficiis Dei.

3. De amore ejus, viribus, conditionibus et fructibus. 4. De timore Dei. 5 . De lapsu hominis. 6. De reparatione hominis lapsi, et quod per unum omnes consurgimus. Locutores : Raymundus doctor, Dominicus discipulus. Extat Paris. in Regia D. 2908-2. Facile vident omnes opus non esse Alberti Magni, sed Anonymi qui ex ejus scriptis profecerit.

Gallice vero, Grdces privilegiees de la Vierge traduites en francais par J. Martin, Lugdini, 1627-12. Extat Romae in Barber. Neque hic Alberti Magni.

Sequuntur opera quae in superiori laudata Lugdunensi editione non prodierunt, et a citatis Laurentio Pignori et Ludovico a Valleoleti recensentur, ita tamen ut posterioris ordinem sequamur, singulis nomen prioris addendo, ubi idem habet, adjectis cod. MS vel etiam editis qui mihi occurrerunt.

Sic ergo Valleoletanus :

1. Scripsit Albertus super totam Bibliam per modum postillae. Hic inutile esset sacrae scripturae libros omnes sigillatim enumerare, ut quidam fecerunt, nam nec recenset Valleoletanus.

2. Item super multos libros ejusdem modo quo scripsit naturalem philosophiam per tractatus et capitula ordine commentario.

Catal. Anglic. T. I, P. I, cod. 947 : Albertus Magnus super aliquot textus veteris et novi testamenti. Apud Sanderum, P. II in valle S. Martini p. 209 : Expositiones vocabulorum Bibliae. Laurentius Pignon quid habet distinctius : Scripsit, inquit,

3. Postulas super Job.

In catal. Bibl. Mediceae, Plut. XIII cod. 10 fol. memb. Scriptum super Job F. Alberti Theutonici de Ordine FF. Praedic. opus ineditum, codex rarus cui adjicitur haec nota : Hanc Jobi explanationem anno MDCLXXX annuente serenissimo Cosmo III Magno duce Pater Maximilianus Deza Lucernis Congregationis SS. Matris Dei tunc temporis disertissimus verbi Dei praeco in ecclesia S. Laurentii sibi transcribendum curavit typis eam daturus quamprimum. Sic ibi, quod an opere praestiterit clarus ecclesiastes, mihi hactenus incompertum. Simile exemplum vidit Petrus de Prussia.

4. Super Cantica. Dicunt extare ms infol. in Bibl. Cisterciensi.

5. Super Isaiam. Dicunt haberi apud nostros Colonienses.

6. Super Jeremiam et Ezechielem. Vidit Petrus de Prussia et ex iis quaedam fragmenta identidem refert in vita B. Alberti.

1. Super omnes epistolas B. Pauli Apostoli. Noverat Petrus de Prussia virum doctum, penes quem erat hujus commentarii exemplum.

Audiendus hic Tholomaeus de Lucca (Hist. Eccles. Nov. lib. 12, cap. 18) ubi sic habet de Alberto : Hic exposuit magnam partem Bibliae, quia postulavit Evangelia, epistolas Pauli, Prophetas majores et minores, libros Salomonis et Job. Quae non parum confirmant hactenus dicta.

Prosequitur Valleoletanus addendo Summae theologicae, cujus tantum habentur duae priores partes, alias duas

8. Tertiam scilicet de Christo et virtutibus.

9. Quartam de sacramentis et gloria resurrectionis.

Et quidem Albertus has prioribus adjicere in animo habuisse dubitari nequit, cum divisionem illam quatrimembrem proponat (P. 1, Q. 5, art. ult.) ac variis etiam primae partis locis indicet se de virtutibus ac donis acturum, eoque remittat, at quacumque de causa promissis non stetisse certum : primo enim Laurentius Pignon jam ante MCCCC scribens nonnisi duas priores partes quae typis prodierunt agnovit:

at quod rem extra dubium ponit, Tholomaeus de Lucca loco mox citato sic habet: Hic Summam theologiae inchoavit sed non complevit, fecit tamen duo volumina, quae ad divinam naturam pertinent et emanationes creaturarum. Nihil clarius.

9. De perfectione vitae spiritualis. Sic etiam Pignon. Dicunt extare in Victorina. Vide supra T. XXI art. 6, ubi conjectu solum dictum forte illud esse opusculum cui titulus De adhaerendo Deo.

10. Contra Guillemislas impugnantes religiosos. Pignon contra Gulielmum de Sancloamore. Alii vocant Defensorium mendicantium, et dicunt extare in Victorina : vidit saltem Petrus de Prussia in nostra Coloniensi.

11. De partu hominis, et de formatione hominis in utero. Sic etiam Pignon. Dicunt extare in Victor. Utrumque facile crediderim excerptam esse ex magno opere De animalibus (lib. IX et X). Ut ut sit seorsim prodiit Alberti libellus de formatione hominis in utero. Antverpiae, 1538-8. Quae editio Romae in Barber. et e re esset a peritis examinari.

12. Liber multarum quaestionum determinativas ad Parisienses. Pignon sic habet: Determinationes quarumdem quaestionum ad clerum Parisiensem. Vidit Petrus de Prussia, et dicit esse circa undecim quaestiones, quas F. aegidius Ordinis Praedic. ad Albertum misit ejus judicio terminandas, tractatum vero esse notum, et hoc habere principium : Intellectus hominis, etc.

13. Multae prosae seu sequentiae et alia devota. Pignon : Sequendae plures. Dicunt extare in Victorina. Inter has numerant Prosam de Trinitate, quae ad nostra usque tempora in Ordine fuit in usu, et in nostris missalibus excepta ultima editione Romana anni 1694 habetur. Pr. Profitentes unitatem.

14. Unum officium de corpore Christi quod non est in usu communi Ecclesiae eum diversis prosis de eodem sacramento.

15. Super librum Dionysii de divinis nominibus. Pignon etiam meminit. Extare dicunt in Victor. forte in aliis codicibus quam a me visis et supra T. XIII laudatis : at quantum memini extat in Navarr. et vidit Petrus de Prussia.

16. Liber de arte praedicandi.

17. Liber de reparatione hominis lapsi.

PHILOSOPHICA.

18. De longitudine et brevitate vitae. Sic distinguit Pignon sad non Valleoletanus, forte quod idem sit cum tractatu secundi opusculi De morte et vita. Vide supra T. V, n. 7.

19. De differentia corporis et animae. Sic Valleoletanus sed non habet Pignon.

20. Liber XV Quaestionum contra Averroistas. Sic Valleoletanus, Pignon vero, Problemata contra Averroistarum quaestiones .

21. De unitate formae. Sic etiam Pignon. Eamdem quaestionem pluribus agitat Summa de homine. Vide T. XI.

22. De lapidibus et herbis. Sic Pignon, non habet Valleoletanus. An quod prodiit cum libello de Secretis mulierum, et ejusdem est furfuris? Vide catalogo sequenti, n. 32.

Catal. Aaglic. T. II, P. 1, cod. 9435. Liber de lapidibus quem composuit F. Albertus de Colonia. An idem, an excerptus ex libro de mineralibus? Vide T. II, n. 5.