Albert the Great, Commentarii In Psalmos

Dicit ergo : Sic, Domine, fuit a parte tui consolatio, a parte mei oratio, non in superfluitate verborum, quia " voce " non vocibus. Matth. VI, 7 : Orantes autem nolite multum loqui, sicut ethnici : putant enim, quod in multiloquio suo exaudiantur. " Voce mea, " qui purus et mundus sum a peccato solus. I Pet. II, 22 : Qui peccatum non fecit, nec inventus est dolus in ore ejus . Non enim audis peccatores in peccatis permanere volentes. Joan. IX, 31 : Scimus quia peccatores Deus non audit. Isa.I, 15 : Cum multiplicaveritis orationem, non exaudiam: manus enim vestrae sanguine plenae sunt.

" Et ad Dominum, " ut esset oratio in secreto. Matth. VI, 6: Tu autem cum oraveris, intra in cubiculum tuum, et clauso ostio ora Patrem tuum in abscondito. Et alibi, in Psal. XVII, 7 : Clamor meus in conspectu ejus (non hominum) introivit in aures ejus. Sed quamvis in abscondito, tamen " clamavi " fervore cordis et devotione. Notandum enim, quod clamor aliquando dicitur improprie, scilicet causa clamoris. Genes.IV, 10 : Vox sanguinis fratris tui ( Abel) clamat ad me de terra. Et illud Genes. xviii, 21: Descendam et videbo utrum clamorem qui venit ad me, opere compleverint. Et rursus, Jacob. v, 4 : Ecce merces operariorum qui messuerunt regiones vestras, quae fraudata est a vobis, clamat. Et est clamor duplex : cordis, scilicet fervor et devotio. Sic Susanna tacens ore, clamabat corde, Daniel. xiii, 42. Sic Moyses Pharaone persequente, cui dictum est, Exod, XIV, 15 : Quid clamas ad me ? Et est clamor oris qui bonus est quando jungitur cum clamore cordis, quo clamavit Christus homo ad Deum Patrem, et seipsum Deum idem homo. Matth. xxvii, 46 : Clamavit Jesus voce magna, dicens : Eli, Eli. Et ad Hebrae. v, 7 : Cum clamore valido, et lacrymis offerens, exauditus est pro sua reverentia. Si solus sit clamor oris, parum valet. Amos. v, 23 : Aufer a me tumultum carminum tuorum : et cantica lyrae tuae non audiam. Proverb. i, 28 : Tunc invocabunt me, et non exaudiam. Quare? Propter illud Isa. XXIX, 13 : Appropinquat populus iste ore suo, et labiis suis glorificat me, cor autem ejus longe est a me. Et illud Jerem. xii, 2 : Prope es tu ori eorum, et longe a renibus eorum.

" Et exaudivit me de monte. " Ecce fructus orationis. " Exaudivit ergo me de monte sancto suo, " id est, de caelo, qui mons dicitur ratione stabilitatis et propriae firmitatis : unde in Psal. xxxv, 7 : Justitia tua, sicut montes Dei. Vel mons appellatur misericordia, ratione elevationis super justitiam. Jacobi, ii, 13 : Superexultet autem misericordia judicium. Vel " de monte sancto suo, " id est, de meipso. Ac si dicat : Me hominem exaudivit Deus de me, hoc est existens in me, qui dicor mons ratione omnium virtutum, et mons excellentior super omnes. Daniel. II, 34 : Abscissus est lapis de monte sine manibus, Christus scilicet conceptus et natus de Virgine absque humanis actionibus, venit in montem magnum. Isa. II, 2 : Erit in novissimis diebus praeparatus mons domus Domini in vertice montium, et elevabitur super colles, etc.

" Ego dormivi et soporatus sum. " Hic secunda pars Psalmi, in qua agitur de victoria. Sed quia victoriam aliquando sequitur vanitas, non utilitas, IV Reg. XIV, 10: Invaluisti super Edom, et sublevavit te cor tuum : primo describitur victoria capitis, secundo utilitas totius corporis,versu ultimo, " Domini est salus. "

Item, in prima parte duo ponuntur. Primo, ostendit Christus quod in illo non succubuerit : secundo, quod praevaluerit, ibi, " Quoniam tu percussisti. "

Et in prima dicitur primo, quod non succubuerit corpore, quia detentus non est in morte: secundo, quod nec in mente, quia non percussus fuit timores ibi, " Non timebo. "

In prima dicuntur quatuor : primo confitetur se mortuum, secundo sepultum, quod plus est, ibi, " Et soporatus: " tertio, nihilominus in morte non detentum, ibi, " Et exsurrexi: " quarto,rationem subjungit,quare detentus non sit,ibi, " Quia Dominus. "

Ait ergo : Talis fuit pugna ; et" ego dormivi " in illa somno mortis. Notandum enim, quod est somnus naturae, de quo dicunt discipuli, Joan. XI, 12 : Si dormit, salvus erit. Et est somnus culpae, de quo dicit Paulus ad Ephes. v, 14: Surge qui dormis. Et est somnus pigritiae, de quo Proverb. VI, 9-10 : Usquequo piger dormies ?... Paululum dormies, paululum dormitabis. Et XXIV, 33, similiter. Et est somnus gratiae, Cant. v,2 : Ego dormio, et cor meum vigilat. Et gloriae, Act. VII, 60 : Stephanus obdormivit in Domino. Et est somnus tribulationis et taedii, Matth. XXVI, 40: Venit ad discipulos Jesus, et invenit eos dormientes: cujus rei ipse Matthaeus in v 43, reddit causam : Erant enim oculi eorum gravati, et hoc propter tribulationem et taedium. Et est somnus mortis, de quo hic et in Psal. lxxv, 6: Dormierunt somuum suum;et nihil inveneram omnes viri divitiarum, etc.

Dicitur autem mors Christi dormitio sive somnus: primo, quia sicut homo voluntarius ad somnum vadit, sic Chri- tus ad mortem spontaneus accessit. Isa. un, 7 : Oblatus est,quia ipse voluit.Joan. x, 18 : Nemo tollit eam, scilicet animam meam,a me, sed ego pono eam. Secundo, propter facilitatem resurgendi : sicut enim homo a somno de facili excitatur, sic Christus de sepulcro. Hinc dicebat. Joan.XI, 11, Lazarum dormire cum esset mortuus, et Archisynagogi filiam mortuam similiter dormientem (Matth.IX, 24). Tertio, propter corporis integritatem in somno enim corpus non corrumpitur, nec putrescit, ut in morte : sic nec Christi corpus putrefactum est in separatione animae : unde in Psal. xv, 10 : Nec dabis Sanctum tuum videre corruptionem. Quarto et ultimo ex fortificatione corporis, quam contraxit ex dulci quiete : quia primo passibilis, omnino impassibilis resurrexit de morte. Ad Rom. VI, 9 : Christus resurgens ex mortuis, jam non moritur. Propter hoc dicitur in persona ejus, Jerem. XXXI, 26 : Quasi de somno suscitatus sum, et vidi, supple, dejectionem inimici: et somnus meus dulcis mihi. " Et soporatus sum, " sepultus et clausus in lapide, tamquam mortuus et detinendus morte, sicut soporatus in somno. Matth,XXVII, 59 et 60 : Accepto corpore, Joseph involvit illud in sindone munda. Et posuit illud in monumento suo novo, quod exciderat in petra. Et advolvit saxum magnum ad ostium monumenli,Haec soporatio sessio dicitur alibi, in alio Psal.CXXXVIII, 2 : Cognovisti sessionem meam. Hic est gravis sopor, qui irruit super Abraham quando sacrificium Deo obtulerat, Genes. xv, 12. Hic est sopor Adae, quo soporatus est, Genes. II, 21, cum Eva de latere ejus formata est. Christo enim soporato, Ecclesia formata est de Christo.

" Et exsurrexi, " corpus proprium resumendo, et gloria induendo : nec hoc illa virtute quia homo sum, sed quia " Dominus suscepit me, "id est, naturam meam in unitatem personae. Isa. xlii, 1: Ecce servus meus, suscipiam eum. Genes. xxix, 9 : Requiescens accubuisti ut leo, etquasi leaena, quis suscitabit eum ? Haec suscitatio Christi hominis de sepulcro a Deo, figurata fuit in Jona, quem cetus virtute divina post triduum evomuit (Jon. II , 11).

Et nota moraliter, quod dormit homo, primo in peccato delectando, soporatur contemnendo, sed tamen exsurgit paenitendo, et Dominus eum tandem suscipit glorificando. Hanc susceptionem optabat, qui dicebat in Psal. CXVIII, 122: Suscipe servum tuum, etc. Item, dormit anima contemplando. Cant. v, 2: Ego dormio, et cor meum vigilat. Soporatur in contemplatione quiescendo et morando. Cant. VIII, 4 : Adjuro vos filiae Jerusalem, ne suscitetis, neque evigilare faciatis dilectam, donec ipsa velit. Sed exsurgit ad actionem redeundo. Cant. VII, 12: Mane surgamus ad vineas. Et Dominus suscipit in actione conservando a peccato. Psal. xc, 2 : Susceptor meus es tu, et refugium meum : Deus meus sperabo in eum.

" Non timebo millia populi. " Hic secundum, in quo ostendit, quod nec mente succubuit. Sed quia timoris carentia aliquando est ex confidentia in semetipso, quod est temeritas, aliquando vero ex sufficienti adjutorio, quod est securitas, duo hic dicuntur. Primo ostendit se timidum primo modo : secundo, non timidum secundo modo, quia in Deo confisum, ibi, " Exsurge Domine. "

Ait ergo : Sic exsurrexi, id est, exsurgam (praeteritum pro futuro) corpore, et " non timebo millia populi, " id est, multitudinem quamlibet" circumdantis me " ad perdendum. Circumdederunt enim Christum populi sicut canes oblatrantes, sicut tauri pingues cornibus impetentes. Psal. XXI, 13 : Circumdederunt me vituli multi, tauri pingues obsederunt me. Et y. 17: Circumdederunt me canes multi. Circumdederunt sicut apes pungentes. Psal. CXVII, 12: Circumdederunt me sicut apes: et sicut gla- dii ad intima penetrantes. Job, XVI, 14 : Circumdedit me lanceis suis, convulneravit lumbos meos, non pepercit, et effudit in terra viscera mea. Thren. III, 5 : aedificavit in gyro meo, et circumdedit me.

" Exsurge Domine. " Quasi diceret: Non erit ex me haec securitas, sed ex te, quare o " Domine exsurge, " id est, expergiscere : etsi aliquantulum quasi dormiens videaris. Psal. lxxvii, 65: Et excitatus est tamquam dormiens Dominus, tamquam potens crapulatus a vino. Vel sic, " Non timebo. " Sed hoc non possum, nisi per te : propter quod rogo, a Exsurge Domine, " id est, fac me exsurgere : dicitur enim Deus facere,quod in nobis facit ipse. Ad Roman. viii, 26: Spiritus postulat pro nobis, id est, postulare nos facit.

Et sic,

"Salvum me fac Deus meus, " salvum corpore, ipsum a putrefactione conservando : mente, ipsam animam ab inferis revocando. Psal. xv, 10 : Non derelinques animam meam in inferno: nec dabis Sanctum tuum videre corruptionem.

" Quoniam tu percussisti omnes. " Ecce secundum, in quo ostendit, quod non tantum non succubuit, sed et praevaluit in pugna : et primo quod praevaluit contra impugnantes facto : secundo, contra impugnantes verbo, ibi, " Dentes peccatorum contrivisti. "

Ait enim: Sic non succubui, imo praevalui : " Quoniam tu percussisti omnes adversantes mihi. " Psal. lxxvii, 66: Percussit inimicos suos in posteriora: opprobrium sempiternum dedit illis. Jerem. xlviii, 38 : Contrivi Moab sicut vas inutile. Moab ex patre populum significat Judaeorum, cui dictum est, Joan. viii, 44 : Vos ex patre diabolo estis. Et recte percussus est qui percussit. Mich. v, 1: In virga percutient maxillam judicis Isrsrl.

" Percussisti, inquam, omnes adver-santes mihi sine causa. " Joan. XIX, 6 : Non invenio in eo causam, mortis scilicet. Et de eodem, Joan. xv, 25: Quia odio habuerunt me gratis. Percussi ergo sunt, nec correcti. Jerem. v, 3 : Percussisti eos, et non doluerunt : attrivisti eos, et renuerunt accipere disciplinam. Proverb. XXIII, 33 : Verberaverunt me, sed non dolui: traxerunt me,et ego non sensi.

" Dentes peccatorum contrivisti. " Quasi diceret : Non tantum impugnantes facto percussisti, sed detractores verbo me impugnantes, quasi ad nihilum redegisti. Isa. xxxiii, 14: Conterriti sunt in Sion peccatores, detractores scilicet qui per dentes designantur.

Notandum enim, quod sunt mali dentes, et boni. Mali multipliciter detractores, sicut hic dicitur, et alibi in Psal. lvi, 5: Dentes eorum arma et sagittae. Proverb. xxx, 14 : Generatio, quae pro dentibus gladios habet. Dentes etiam ? sunt raptores. Job, XXIX, 17 : Conterebam molas iniqui, et de dentibus illius auferebam praedam. Nota, quod tangit molas et dentes. Dentes enim vicissim sunt raptores: sed dentes molares sunt, qui rapta comedunt, conterunt et consumunt. Isa III, 15 : Quare atteritis populum meum, et facies pauperum commolitis, dicit Dominus Deus exercituum ?

Dentes autem boni, sunt praedicatores veritatis et doctores. Cant. IV, 2 : Dentes tui sicut greges tonsarum quae ascenderunt de lavacro, omnes gemellis faetibus, etc. Isti sunt dentes Moysis, qui numquam moti sunt, Deuteron. xxxiv, 7. Debent enim in Christo firmissime fundari. Sed conqueritur, Thren. iii, 16 : Fregit ad numerum dentes meos, Praelatos scilicet et Doctores diabolus.

Alii dentes sunt putrefacti per luxuriam, et conversationem in temporalibus, quae stercora sunt. Proverb. xxv, 19 : Dens putridus, et pes lassus, qui sperat super infideli in die angustiae.

Debent autem isti dentes esse innocentia candidi, charitate conjuncti, justitia ordinati, constantia firmi, fortitudine ossei, peccatorum corrosivi doctrina et veritate.

" Domini est salus. " Hic est secundum secundae partis Psalmi, in quo agitur de victoria. Tangitur enim utilitas corporis consecuta ex victoria mentis: et tangitur duplex utilitas : prima, instructio, ut speremus simile : secunda, oratio, ut speratum obtineamus, ibi, " Et super populum. "