CAPUT VII.

De probatione quod corpus non est infinitum, licet Democritus et Leucippus

dicebant componi corpus ex atomis infinitis. Quoniam autem jam in ante habilis probavimus corpus infinitum non esse simplex nec compositum : quoniam si esset compositum infinitum, oporteret quod simplicia componentia essent infinita, aut specie, aut secundum ultima, aut utroque modo : et nos ostendimus quod nihil horum potest dici : tamen quia Democritus et Leucippus dicebant fieri compositionem ex his quae finita sunt secundum ultima, et secundum speciem, sed sunt infinita in numero individuorum solummodo, et ideo compositum ex his est infinitum : et ideo oportet nos inquirere de compositione ista, et tunc complebimus tractatum de infinito. Dicamus igitur, quod si corpus elementale totius universi non fuerit continuum, sed fuerit discretum et partium separatarum infinitarum secundum numerum, ut Democritus et Leucippus dicebant, tunc necessario secundum opinionem eorum sequitur, quod omnium partium universi motus sit unus consimilis : dicebant enim praedicti Philosophi unam esse naturam om- nium atomorum, licet secundum figuras et ordinem differentiam inter se haberent. Et hujus simile dabant in auro comminuto in partes plurimas, cujus omnes partes sunt aurum, licet figuras habeant diversas, et diversimode ordinatas in compositione. Tria enim dicebant, scilicet quod essent unius naturae, et ideo elementales: et quod essent atomi, et ideo primae : et quod sint infinitae secundum numerum, et ideo nihil esse extra ipsas. Si ergo hoc est verum quod ipsi dicunt, quod scilicet natura omnium partium est una et eadem, tunc sequitur necessario quod motus omnium est unus et idem : quia, sicut diximus in Physicis nostris, quo motu movetur una gleba, movetur tota terra : et quo motu movetur scintilla, movetur et totus ignis, et sunt in uno loco ambo per naturam. Declaratum est ergo nunc secundum positiones istorum Philosophorum, quod si ista corpora atomalia sunt omnia gravia, quod tunc nihil erit in eis quod sit leve : et si sint omnia levia, tunc nihil omnino erit in eis quod sit grave, quod est contra sensum : et hoc quidem sequitur ad oppositum istorum in quantum dicunt ista corpora esse infinita extra quae nihil est accipere : quia cum tunc ponantur omnia esse unius et ejusdem naturae, non erit invenire in eis nec extra ipsa aliquid quod non habeat naturam illam, et sic in omnibus rebus mundi non invenietur nisi unus motus, quod est contra sensum.

Amplius si dicant corpus compositum ex his esse infinitum, quocumque modo hoc fiat, adhuc oportet eos concedere quod hoc sit grave vel leve : et tunc si leve, movetur a medio, et si grave, movetur ad medium : et tunc utrumque istorum impossibile est convenire corpori infinito : corpus enim ponitur esse infinitum : infinitum autem non habet medium : medium enim est contentum cor-

pore quod est circa medium : contentum autem alio corpore circumdante non est infinitum : et ita non potest in ipso esse infinitum sicut in loco. Similiter autem quod est infinitum, non est in horizonte : quia horizontem non potest habere infinitum corpus. Cum enim, ut tradidit Ptolemaeus in libro Introductionum suarum, horizon sit duplex, artificialis, et rationalis, sive naturalis, Artificialis est dimidium sphaerae comprehensum per visum : rationalis autem dimidium sphaerae totius quae intelligitur dividi superficiae secante centrum terrae, et extensa per quatuor puncta Aquilonis, et Meridiei, Orientis, et Occidentis : talis autem horizon habet extra se corpus continens quod est sphaericum : habens autem extra se corpus continens ipsum, impossibile est esse infinitum : ergo nec motus ad horizontem, et contentum in horizonte est infinitum. Nec potest dici quod quoddam ens moveatur inferius, et quoddam superius : quia superius et inferius non habet, ut jam probatum est. Si ergo hoc est sicut nos diximus, tunc non movetur ad aliquem locum omnino : quia si non est ei conveniens aliquis locus, tunc non erit ei conveniens aliquis motus omnino. Corpora autem omnia moventur, aut motu naturali, aut motu accidentali, aut motu necessario, sicut ostensum est in octavo Physicorum, ubi probatum est quod nihil omnino est immobile nisi motor sphaerae : et corpora quaemoventur naturaliter, terminata et finita sunt sine iocis suis naturalibus, eo quod quantitas eorum finitur ad locum : et quae moventur violenter, sunt finita etiam in his quae non sunt per naturam in loca sua propter eamdem causam : ergo nullum corpus infinitum est in aliquo loco motum vel non motum.

Amplius si dicat adversarius, quod loca superius et inferius sunt eorum quae moventur naturaliter, et non corum quae

moventur violenter : et ideo diceret forte probationem inductam non. valere : quia potest dici quod atomi infiniti moventur ad unum locum per naturam tantum,et ad alterum per violentiam : tunc dico contra hoc, quod quodcumque horum diversorum corporum dicatur fixum, hoc est, quiescens, aut motum ad locum aliquem per accidens, oportet quod idem locus sit alii corpori naturalis : quia per accidens, et violenter non sunt nisi in comparatione ad naturam : etverficatio illius est, quia in omnibus rectum motum habentibus, necessario consequitur istud, sicut in Physicis dictum est : quia scilicet quod uni est naturale, et alteri accidentale in motibus et locis, c converso quod uni est accidentale, et alteri naturale. Sic ergo eadem loca sunt naturalia, et violenta : et sic non stat dictum adversarii. Ex his ergo dicemus quod non omnibus oportet quod omnia corpora hujus mundi sint levia tantum, aut gravia tantum : sed quaedam eorum sint gravia, quaedam levia, et finita formis et quantitatibus et locis : et ideo mundus ex bis compositus necessario est linitus. Sic ergo ostensum sit et verificatum ex antecedentibus rationibus, et philosophiae principiis, quod corpus totius universi est finitum secundum actum, et quod ipsum esse infinitum est impossibile.