Lectio 2

Augustinus in serm. De epiph.. Sicut magi desiderant redemptorem, ita Herodes timet successorem; unde sequitur audiens autem Herodes rex, turbatus est. Glossa.

Rex dicitur ut ex collatione eius qui quaeritur, hic intelligatur extraneus. Chrysostomus super Matth..

Et ideo turbatur audiens regem natum Iudaeis ex genere Iudaeorum, cum esset ipse genere idumaeus, ne regno revoluto iterum ad Iudaeos, ipse a Iudaeis expelleretur, et semen eius post ipsum praecideretur a regno: semper enim grandis potestas maiori timori subiecta est; sicut enim rami arborum in excelso positarum, etiam si levis aura flaverit, moventur, sic et sublimes homines etiam levis nuntii fama conturbat; humiles autem, sicut in convalle, plerumque in tranquillitate consistunt.

Augustinus in serm. 2 de epiph..

Quid autem erit tribunal iudicantis, quando superbos reges timere faciebat nativitas infantis? pertimeant reges ad patris dexteram iam sedentem, quem rex impius timuit adhuc matris ubera lambentem. Leo Papa in serm. 4 de epiph.. Superfluo tamen, Herodes, timore turbaris: non capit christum regio tua, nec mundi dominus potestatis tuae coepit esse contentus angustiis.

Quem in Iudaea regnare non vis, ubique regnat. Glossa. Vel non solum propter se timuit, sed propter iram Romanorum; decreverant enim Romani ne quis rex vel deus sine eorum consilio diceretur. Gregorius in evang.. Caeli autem rege nato, rex terrae turbatus est, quia nimirum terrena altitudo confunditur cum celsitudo caelestis aperitur. Leo Papa in serm. 6 de epiph.. Herodes etiam diaboli personam gerit, cuius sicut tunc fuit incentor, ita nunc quoque est indefessus imitator. Cruciatur enim vocatione gentium, et quotidiana potestatis suae destructione torquetur. Chrysostomus super Matth.. Uterque ergo zelo proprio turbatur, et sui regni successorem timebat: Herodes terrenum, diabolus autem caelestem. Ecce autem et Iudaicus populus turbatur, qui magis de auditu isto gaudere debuerat quia rex Iudaeus surgere dicebatur. Sed turbabantur quia de adventu iusti non poterant gaudere iniqui. Aut certe turbantur ne forte iratus Iudaico regi genus eius vexaret; unde sequitur et omnis hierosolyma cum illo.

Glossa. Volens illi favere quem timebat; populus enim plus iusto eis favet quos crudeles sustinet.

Sequitur et congregans omnes principes sacerdotum et Scribas populi. Ubi nota diligentiam inquirentis, ut si invenerit, faciat quod postea se velle ostendit; sin autem, excusatus sit Romanis. Remigius.

Scribae autem dicti sunt, non tantum ab officio scribendi, sed potius ab interpretatione Scripturarum; erant enim legis doctores.

Sequitur sciscitabatur ab eis ubi christus nasceretur. Hic attendendum est, quia non dixit: ubi christus natus est, sed ubi nasceretur. Callide enim interrogavit eos, ut posset agnoscere si de rege nato laetarentur. Christum autem vocat, quia noverat inungi regem Iudaeorum. Chrysostomus super Matth..

Ut quid autem interrogat Herodes, qui non credebat Scripturis? aut si credebat, quomodo sperabat posse interficere illum quem regem futurum esse dicebant? sed diabolus instigabat, qui credebat quod Scripturae non mentiuntur. Sic sunt omnes peccatores, qui hoc ipsum quod credunt, perfecte credere non permittuntur; quod enim credunt, veritatis est virtus, quae non potest esse occulta; quod autem non credunt, excaecatio est inimici. Si enim perfecte crederent, sic viverent quasi post modicum transituri de hoc mundo, non quasi in aeternum mansuri.

Sequitur at illi dixerunt: in bethlehem Iudae. Leo Papa in serm. 1 de epiph..

Magi quidem humano sensu significatum sibi regis ortum existimaverunt in civitate regia esse quaerendum. Sed qui servi susceperat formam, et non iudicare venerat, sed iudicari, bethlehem praeelegit nativitati, hierosolymam passioni. Theodorus in serm. Conc. Ephes.. Si enim maximam Romam elegisset civitatem, potentia civium mutationem orbis terrarum factam putarent; si filius fuisset imperatoris, potestati utilitatem adscriberent. Sed quid fecit? omnia egena et vilia elegit, ut divinitas cognosceretur orbem transformasse terrarum. Propterea pauperculam elegit matrem, pauperiorem patriam, egenus fit pecuniis, et hoc tibi exponit praesepe.

Gregorius in evang..

Bene etiam in bethlehem nascitur: bethlehem quippe domus panis interpretatur: ipse namque est qui ait: ego sum panis vivus, qui de caelo descendi. Chrysostomus super Matth..

Cum autem debuissent celare mysterium regis praefiniti a deo, maxime in conspectu alienigenae regis, facti sunt non praedicatores operum dei, sed proditores mysteriorum eius; et non solum manifestant mysterium, sed etiam propheticum protulerunt exemplum; unde subiungunt sic enim scriptum est per prophetam, scilicet michaeam: et tu bethlehem terra Iuda. Glossa. Hoc sic ponit ut ab eis dictum est, qui etsi non verba, veritatem sensus quodammodo ponunt. Hieronymus de optimo interpretandi genere. Unde hic reprehenduntur Iudaei de ignorantia, quoniam prophetia dicit: tu bethlehem ephrata, illi dixerunt tu bethlehem terra Iuda. Chrysostomus super Matth..

Sed adhuc ipsam prophetiam praecidentes, interficiendorum parvulorum facti sunt causa: sic enim scriptum erat: ex te exiet rex, qui pascet populum meum Israel, et dies eius a diebus saeculi. Si ergo integram prophetiam protulissent, considerans Herodes quia non erat rex terrenus cuius dies a diebus saeculi erant, in tantum furorem non exarsisset. Hieronymus super matthaeum, et super michaeam.

Est autem sensus prophetiae talis: tu bethlehem terra Iuda vel ephrata (quod ideo dicitur, quia est alia bethlehem in Galgalis sita), quamvis parvus vicus sis inter millia civitatum Iuda, tamen ex te nascetur christus, qui erit dominator Israel, qui secundum carnem de David est, de me tamen natus est ante saecula; et ideo dicitur: egressus eius ab initio a diebus aeternitatis quia in principio verbum erat apud deum. Sed hoc ultimum, ut dictum est, Iudaei tacuerunt, alia vero mutaverunt, vel propter ignorantiam, ut dictum est, vel ad maiorem manifestationem, ut Herodi alienigenae intellectum prophetiae aperirent; unde pro eo quod propheta dixit ephrata, quod erat nomen antiquum et forte Herodi ignotum, dixerunt terra Iuda; pro eo autem quod propheta dixerat: minima es in milibus Iuda, volens ostendere parvitatem eius quantum ad populi multitudinem, dixerunt nequaquam minima es in principibus Iuda, volentes ostendere magnitudinem dignitatis provenientem ex dignitate principis nascituri quasi dicerent: magna es inter civitates ex quibus principes prodierunt.

Remigius. Vel talis est sensus: quamvis minima videaris inter urbes principatum habentes, tamen non es minima, quia ex te exiet dux qui regat populum meum Israel. Dux autem iste christus est, qui populum fidelem regit et gubernat. Chrysostomus in Matth..

Intende autem certitudinem prophetiae; non enim dixit quod in bethlehem erit, sed quod de bethlehem exiet, ostendens quod ibi solum nasceretur. Quomodo autem habet rationem de zorobabel haec dicta esse ut quidam dicunt? non enim exitus eius fuit a principio ex diebus saeculi, neque etiam ex bethlehem exivit, cum non in Iudaea, sed in Babylonia natus sit. Est etiam ad hoc, testimonium quod dicit: nequaquam minima es, quia ex te exiet: nullus enim alius illustrem fecit villam in qua nasceretur quam christus. Post nativitatem enim a finibus orbis terrarum veniunt visuri praesepe et tugurii locum.

Non autem dixit: ex te exiet filius dei, sed dux qui pascet populum meum Israel: oportebat enim in principio condescendere ut non scandalizarentur, et quae ad salutem hominum pertinebant praedicare, ut magis inducerentur. Mystice autem dicit qui regat populum meum Israel. Israel enim hic dicit eos qui crediderunt ex Iudaeis; si autem non omnes christus rexit, eorum est accusatio. De gentibus autem interim tacuit ne scandalizaret Iudaeos.

Vide autem mirabilem dispensationem: Iudaei enim et magi simul se invicem docent: Iudaei a magis audiunt quod christum in orientis regione stella praedicabat, et magi a Iudaeis quod prophetae antiquitus eum nuntiaverunt; ut geminato testimonio confirmati, ardentiori fide expeterent quem et stellae claritas et prophetiae manifestabat auctoritas. Augustinus in serm. De epiph..

Poterat enim stella quae magos perduxit ad locum ubi erat cum matre virgine deus infans, ad ipsam eos perducere civitatem; sed tamen subtraxit se, nec eis prorsus apparuit, donec de civitate in qua christus nasceretur et ipsi Iudaei dicerent in bethlehem Iuda: similes facti fabris arcae Noe, qui aliis ubi evaderent, praestiterunt, et ipsi diluvio perierunt; similes lapidibus milliariis viam ostenderunt, nec ipsi ambulare potuerunt. Audierunt et abierunt inquisitores, dixerunt et remanserunt doctores. Nunc quoque Iudaei simile aliquid nobis exhibere non desinunt: nonnulli enim Paganorum, quando eis de Scripturis testimonia clare proferimus, ut noverunt christum ante prophetatum, suspecti ne forte a christianis ista conficta sint, malunt credere codicibus Iudaeorum; et sicut tunc magi fecerunt, Iudaeos dimittunt inaniter lectitare, ipsi pergunt fideliter adorare.