CAPUT VI.

De proprietatibus secundae figurae.

Quando vero tres termini ita se habent ad invicem, quod idem terminus (qui praedicatum est) huic quidem termino qui major est extremitas inest omni : huic autem, hoc est, alteri extremitati nulli inest : vel ita quod medium utrique extremitati inest omni, ita quod de utraque universaliter praedicatur et affirmative : vel utrique nulli inest, ita quod in utraque praemissarum negatur universaliter de utroque extremorum, ita scilicet quod bis praedicatur medium, in majori quidem propositione de majori extremitate, in minori autem propositione de minori extremitate, quocumque modo hoc fiat sive universaliter, sive particulariter, sive particulariter in una et particulariter in altera, et sive fiat affirmative sive negative, sive mixtim una existente affirmativa et altera negativa, semper hujusmodi figuram voco secundam. Quamvis enim in hac figura non possint esse ambae affirmativae nec ambae negativae ad constituendum modum aliquem hujus figurae : tamen tam in utili conjugatione quam in ea quae inutilis est, salvatur positio terminorum in situ et ordine. Et hoc facit secundam figuram, de qua hic loquimur, secundum se considerando eam, secundum quod salvatur in terminorum positione absque alicujus modi constitutione.

Medium autem in hac figura dico id quod praedicatur de utroque extremorum, de majori quidem extremitate in majori, et de minori extremitate in minori. Extremitates vero voco in hac figura, de quibus dicitur sive praedicatur hoc ipsum quod est medium. Majorem vero dico in hac figura extremitatem, quae secundum ordinem praedicabilium juxta medium propinquius posita est, et rationem praedicationis (qua praedicatur medium) plus participat ; praedicatur enim major de minori extremitate, et sic participat rationem medii, quod in hac figura de utraque praedicatur extremitate : et quia praedicatur de aliquo, in ordine praedicabilium propinquius est ei, quod est tantum praedicatum : et hoc modo in hac figura major extremitas est, quae juxta medium posita est secundum praedicabilium ordinem et situm. Minorem vero voco extremitatem, quae in eo ordine longius a medio sila est : quia non est de ordine praedicabilium, sed subjicibilium tantum. In tali autem dispositione et ordine terminorum medium quidem non potest poni inter extrema, sed ponitur foras extremitates : sed ordine positionis praedicabilium et subjicibilium primus est : quia in tali ordine praedicabile est prius subjicibili: et id quod est praedicabile tantum,

habet rationem simpliciter primi: et id quod est praedicabile et subjicibile, habet rationem medii: quod autem est subjicibile tantum, habet rationem ultimi: et sic patet quod in hac figura secundum ordinem praedicabilium extremum est positione medium, et medium positione est extremum. Propter quod quoad evidentiam syllogismorum imperfectam necesse est esse figuram istam: unde perfectus in hac figura nullus erit syllogismus. Si quis enim consideret rationem perfecti medii in syllogismis, medium ex duobus est medium, quorum si alterum defuerit, non habet perfectam medii rationem. Duorum autem unum quod secundum ordinem praedicabilium et subjicibilium in linea praedicamentali positione sit medium. Alterum autem est quod sit unitivum et conjunctivum extremorum. Et in prima quidem figura utroque modo perfectum est medium in ratione et virtute et operatione sive effectu medii. In ista autem figura medium cadit a parte potiori rationis medii, scilicet quod non est medium extremorum secundum ordinem praedicabilium, sed extra ea : retinens tamen alteram partem, quae est unitivum esse vel conjunctivum extremorum: propter quod et imperfectae sunt istae figurae, secunda scilicet et tertia: et imperfecti sunt syllogismi secundum istas figuras formati: possibiles tamen ad formandum sunt syllogismi necessario concludentes in hac figura.

Et universalibus existentibus terminis, et non universalibus concludit ista figura universaliter, si ambae praemissae sunt universales : et concludit particulariter, si altera sit particularis. Hoc autem qualiter fiat, attendendum quod universaliter et particulariter et intermixtis propositioni bus combinatis, et secundum affirmationem et negationem variatis, necessario resultabunt sedecim conjugationes, sicut in figura praecedenti: et cum ostensum fuerit per instantias terminorum, quod duodecim ex illis sunt inutiles, relinquitur quatuor utiles esse tantum. Modum autem hujusmodi combinationis non est necesse repetere : quia idem qui fuit in figura prima quantum ad varietatem quantitatis et qualitatis in propositionibus : et nihil mutatur in eo nisi dispositio terminorum, quod mutat tantum figuram.

Sed hoc notandum quod si debeat in hac figura fieri syllogismus concludens necessario, oportet semper majorem csse universalem sive affirmativam sive negativam. Et causam hujus quidam dicunt esse : quia syllogismi hujus figurae oriuntur a secundo modo primae figurae, et in illum modum isti syllogismi reducuntur, sive per conversionem universalis negativae quae simpliciter convertitur, sive etiam per conversionem et transpositionem. Quia ergo in secundo modo primae figurae major universalis est, necesse est etiam in modis secundae figurae ab illo originatis derivatis majorem esse universalem : et hoc bene dictum est. Posset tamen etiam dici, quod si major in hac figura posset esse particularis, contingeret aliquando nullam posse fieri conclusionem in hac figura. Si enim in hac figura major posset esse particularis, tunc posset major extremitas esse in plus medio : quia inferius particulariter praedicatur de suo superiori, et affirmative et negative : et si sic esset, non posset fieri vera negativa. Superius enim de inferiori vere negari non potest : et sic non fit conclusio negativa : affirmativa autem conclusio in hac figura fieri non potest : et sic nec concludi posset affirmative neque negative : nulla igitur fieret conclusio. Hoc autem exemplariter patet in his terminis, homo, animal, asinus : quamvis enim aliquod animal sit homo : et nullus asinus homo : tamen non est necesse quod nullus asinus sit animal, vel quod aliquis asinus non sit animal.

Proprium etiam est hujus figurae, quod altera propositionum sit negativa. Et hujus quidem causa est : quia si essent ambae affirmativae, cum medium praedicetur de utroque extremorum, posset medium de

duobus disparatis praedicari, quorum tamen neutrum posset affirmari de altero, ut patet, omnis homo est animal: omnis asinus est animal : non sequitur, ergo omnis asinus homo. Posset etiam de duobus praedicari medium, quorum unum est sub altero, de quo suum superius negari non posset, ut omnis homo corpus sensibile : omne animal corpus sensibile : et sic nihil sequeretur. Attendendum tamen quod quamvis alteram praemissarum in hac figura necesse sit esse negativam, tamen indifferenter potest esse negativa vel major vel minor. Et hujus causa est, quod in hac figura medium aequaliter respicit extrema tanquam sub se posita : et ideo quantum ad conclusionem negativam syllogismi non est vis utrum negetur medium ab uno extremo, vel ab altero.

Proprium etiam est illius figurae, quod necesse est semper conclusionem esse negativam. Et causa hujus est quod hoc est ideo quia, sicut probatum jam ante est, in hac figura necesse est alteram praemissarum esse negativam : et per negationem significatur differentia unius extremitatis ab altera, et negatio unius ab altera per medium, ideo quia medium de uno affirmatur, et de altero negatur : contingit enim medium uni extremorum, et alteri non contingit.

Est autem adhuc huic figurae proprium, quod conclusio semper assimilatur minori propositioni in quantitate : in qualitate autem assimilatur indifferenter aliquando majori, et aliquando minori. Et hujus quidem causa est, quod idem subjectum est in hac figura minoris propositionis et conclusionis : a subjecto in propositione discernitur quantitas propositionis : et ideo minoris propositionis et conclusionis necesse est eamdem esse quantitatem. In hac autem figura indifferens est sive major sive minor sit negativa : conclusio autem semper negativa : et ideo in qualitate quandoque assimilatur majori, et quandoque minori. Haec igitur de proprietatibus secundae figurae dicta sunt.