CAPUT II.

De voluntate primi.

Multi autem Peripateticorum in primo negabant esse voluntatem, scilicet Theophrastus, Porphyrius, A vicena et Averroes. Et de hoc quinque inducebant rationes.

Quarum prima est, quod omnis voluntas appetitus est : omnis autem appetitus est non habiti et deficientis : primum autem nobilius omnibus praehabet omnia quae sunt, sicut ars nobilius et perfectius habet omnia artificialia quam materia in quam traducitur forma artis : nihil ergo deficit primo: appetitum ergo nullum potest habere : nullam ergo habet voluntatem.

Secunda est. quia appetitus non est nisi imperfecti, sicut materia quae appetit formam, et foemina masculum, et turpe bonum : primum autem imperfectum non est, nec imperfectum intelligi potest : voluntas ergo sibi convenire non potest.

Tertia est, quia cui omnia nobilissimo modo insunt nobilia, nihil intelligi potest quod appetat: primo autem omnia nobilissimo modo insunt nobilia, eo quod ipse est archetypus ad omnia : voluntatem ergo non potest habere ad aliquid.

Quarta est, quod omnis nobilitas diversificatur secundum volita : primum autem nullo modo diversificari potest.

Quinta ratio est, quod omne volens est duo : non enim est volens nisi nuntium fiat de volito : nuntians autem et volens duo sunt: primum autem unum est, in quo nullus numerus est: primum ergo volens esse non potest.

Contra hoc quidem subtilissime objiciunt dicentes, quod omne quod in seipso habet actionis principium et omnino liberam est, maxime volens est : primum autem hujusmodi, et ideo maxime vult. Primam autem hujus syllogismi probant per hoc, quod natura non in seipsa habet suae actionis principium : et ideo de necessitate agit in hoc quod sibi communicat in materia. Intellectus etiam praecipue speculativus compositione syllogistica cogitur ad consensum. Et cum non remaneat in principiis operum nisi voluntas, videtur quod liberorum operum sola voluntas sit principium. Operum enim non sunt principia nisi natura, intellectus, et appetitus.

Adhuc voluntarium est, cujus principium est in seipso consciente singula in quibus est actus: hoc autem maxime convenit primo : hoc enim conscientiam omnium habet, et conscientia omnium quae facit, est in ipso principium : ergo maxime est voluntarium : et voluntarie facit quidquid facit.

Adhuc quae non voluntarie fiunt, laudabilia non sunt: si ergo primum per voluntatem non agit, suae actiones omnino illaudabiles essent: quod penitus inconveniens est.

Ad haec autem leve est respondere. Constat enim primum esse nobilissimae voluntatis : et Antiqui non negaverunt in eo esse voluntatem,nisi illam quae deliberativa est et rei deficientis appetitus. Quae autem diffinita est finis optimi,est in ipso, et per ipsam agit quidquid agit. Cum tamen dicitur esse primum sciens, liberum,

et volens, non designatur per aliquid quod ab ipso sit diversum propter suam omnimodam simplicitatem, sicut in antehabitis dictum est : propter quod quidam Antiquorum diviserunt voluntatem per tria: dicitur enim voluntas imperfecti appetitus in ratione fundatus, et dicitur voluntas immobilis placentia finis, vel dicitur voluntas liber motor animi, qua dicere consuevimus, si volo intelligo, si volo ambulo, et caetera hujusmodi : et hoc modo dicimus voluntarium esse, quod ex propria agit voluntate et electione : et hoc modo dicimus voluntatem esse in primo quantum ad omnes suas actiones : quia nihil impellit eum ad agendum, sed ipse sibi est actionis causa ex electione,sic utdicit Boetius in libro de Consolatione philosophiae, Platonem sequens,

Quem non externae pepulerunt fingere causae : Sed livore carens insita forma boni.

Secundo modo dictam voluntatem primum principium habet in volitis : voluntatem enim immobilem habet in optimis. Primo autem modo voluntas non est in eo, sicut probatur ex rationibus inductis.