CAPUT XIX.

Quod quamvis esse sit simplex, tamen compositum est ex finito et infinito.

Quamvis autem esse quod est creatum primum intelligentia simplex sit, tamen per habitudines et potentias quas habet, compositum est ex finito et infinito. Quando autem dicimus esse intelligentiam simplicem, non intelligimus, quod sit intelligentia quae substantia intellectualis est in decem ordines multiplicata, sicut in anteriori libro determinatum est: sed quod est intelligentia, hoc est, forma a lumine intellectus agentis in esse producta et in simplici illo lumine per intentionem accepta, sicut dicimus esse intelligentiam primam, et vivere intelligentiam secundam, et sensibile intelli- gentiam tertiam, et sic deinceps : sic enim et Aristoteles loquitur in tertio de Anima, ubi dicit : " intelligentia ergo indivisibilium est, in quibus non est verum et falsum, in quibus autem verum et falsum est, jam compositio quaedam intellectuum est . " Talis ergo intelligentia est composita ex finito et infinito, ex duabus quas habet habitudinibus : comparatur enim ad. id unde est, sive a quo est finitum et terminatum lumine intellectus primi : comparatur etiam ad id quod post ipsum est, quod infinitum est : potentialiter enim in infinitis et de infinitis est, quae per divisionem exeunt ex ipso, secundum quod dividitur in ens per se et in ens in alio : quae divisio per multiplicationem procedit in infinitum, nec infinitum dividi posset nisi potentia esset infinitum.

Sed adhuc attendendum, quod secundum seipsum acceptum infinitum est : quia secundum seipsum a primo distat, et per distantiam agitur in multitudinem infinitam. Finitum autem est, non ex seipso, sed ex primo principio. Sic enim ut ens stat in lumine intellectus agentis ipsum : et nisi esset finitum hoc modo, non posset esse terminus resolutionis, et principium compositionis universorum. Est ergo hoc modo intelligentia complexa ex finito et infinito in bonitatibus et virtutibus, et in reliquis potentiis, quas habet influere super sequentia ultima. Dico autem ultima, quia ultra illa nulla potentia adeo ampla et lata est ad influendum quemadmodum sua : formae enim intelligibiles, sicut vivere, et sentire, et ratiocinari, in ipso acceptae latiores sunt et vehementius universales quam in seipsis. In seipsis tamen intelligentiae quaedam sunt, sed sunt inferiores intelligentia esse, et sub intellectu suo sunt et in complemento et bonitate et virtute influendi. Quia non sunt ita dilatatae in seipsis sic-

ut sunt quando virtute accipiuntur in intelligentia quae est esse : quia differentia contrahens, virtutem diminuit dilatationis, sicut jam dictum est. Istae autem bonitates et virtutes quas inlinit, ex habitudinibus ejus causantur : et ideo in esse nullam faciunt compositionem, licet ipsum esse concretum faciant habitudinibus de necessitate : esse ergo creatum primum totum est intelligentia quaedam simplex sive conceptus, quamvis illa intelligentia diversa sit habitudinibus et potentiis, quemadmodum dictum est. Et haec diversitas causa est diversitatis intellectuum sequentium primam creatum. Quia enim potentia est sequens, ideo deducta ad actum in quo confusio esse determinatur, efficitur sequens, cujus confusio si iterum determinetur ad actum universaliorem, efficitur tertium : et illius ulterius confusio determinata ad. quartum, efficitur quartum,et sic deinceps usque ad infinitum. .

Et hoc quidem simile est ei quod fit in mundo inferiori. Inferiorem autem mundum dicimus, qui est de esse inferiori, et non de superiori. Quid autem hoc dictu sit, ex praehabitis est manifestum. In mundo enim inferiori fo rma divisa per materiam, dat esse multitudini individuorum : et potentia divisibilis est infinita, ita quod in quolibet est secundum se totam in quidditate et actione et virtute, sed secundum esse seiungitur in uno et in alio : sed esse quod est intellectus primus, sequenti intellectui coniungitur absque sui corruptione. Non enim conjungitur nisi quantum ad suae confusionis determinationem : et cum sejungitur, non sejungitur secundum localem separationem vel essentialem, sicut est sej unctio individuorum : sed separari dicitur quando confusum accipitur et indeterminatum : forma autem inferioris et materialis non conjungitur absque corruptione : generatio enim unius non fit absque corruptione multorum et abjectione : et cum sej ungitur forma ab individuo, omnino distat, et non est in ipso se- cundum aliquem modum. Ex quo constat, quod formae simplices acceptae in lumine intelligentiae constituentis eas, habent esse superius : formae autem mundi inferioris in materia secundum esse existens, habent esse inferius. Propter quod formae in intelligentia acceptae, aeternae sunt et universales : acceptae autem in materia, temporales sunt et particulares : hoc est quod dicunt et Aristoteles et Boetius, quod " universale est dum intelligitur, particulare dum sentitur. " Et quia in lumine intellectus acceptae non concipiunt loci vel temporis differentiam, aliquam, propter hoc univocae sunt in omni loco et in omni tempore. Aliter enim homo de praesenti, praeterito, et futuro praedicaretur aequivoce. Et similiter in Graecia et in Romana terra diceretur homo aequivoce. Hoc ergo modo esse primum creatum complexum est ex finito et infinito.