COMMENTARIUS.

(y) Ideo dici potest tertio modo, quod creatura non potest creare, etc. Haec conclusio Doctoris quoad primam partem est communis Patrum et DD. quos vide citatos a Scholiaste, sequenti scholio. Quoad secundam partem statuit tertium modum, in quo differt a sententia Landulphi, nempe probari conclusionem ratione, non tamen generali, quae communis sit omni creaturae, sed procedendo in particulari et inductive, per omnia principia agendi, et ex natura effectuum, ideoque illum principalem reducit ad tres conclusiones in specie, quas ordine suo probat :

Prima est quod creatura spiritualis nequeat creare substantiam. Hanc probavit superius, quia agit mediante intellectione et volitione, quae sunt accidentia, tanquam principiis producendi, vel tanquam praesuppositis necessario ad productionem.

Secunda conclusio : Nulla forma materialis potest creari a creatura, etc. Probat, quia prius naturaliter forma ut creatur, est ab efficiente, quam informet materiam, patet, quia producitur in esse sine dependentia a materia; ergo prius naturaliter, quam informet materiam, et nisi produceretur alia actione praeter informativam, produceretur per mutationem proprie dictam, quod est contra suppositum ; sed nequit forma materialis esse a creatura prius naturaliter quam sit informans materiam. alias si posset in fieri dare esse absolutum eidem a materia, posset etiam conservare eam in tali esse.

Haec ratio supponit formam materialem dependere a materia, sive accidentalis sit, sive substantialis: videtur ergo peti principium, nam supposito, quod crearetur, jam tollitur illa dependentia.

Secundo, aliqui negarent formam substantialem dependere per se, et natura sua a materia, quia est per se existens, et proinde non tantum dependet, quantum accidens absolutum: hoc autem ita dependet ut aptitudine, et non actu necessario dependeat, ut patet in accidente separato.

Tertio, illa consequentia vel non sequitur, vel si sequitur, non est inconveniens, quod producens independenter a materia, possit etiam conservare formam ut separatam a materia et subjecto.

Quarto, contra majorem illam, videtur de facto etiam prius naturaliter existere forma quam informet, quia causa supponitur ad effectum; informare est effectus, deinde supponitur ad unionem existentia formae, quia est subjectum ejus: unio autem ad informationem supponitur, ut inhaerentia albedinis ad esse album.

Respondetur, suppositionem illam absolute admitti ab omnibus Philosophis, qui admiserunt genus causae materialis diversum a reliquis causis; negatur autem assumptum, quia agens potest dupliciter dependere a materia. Primo ratione sui, quia aliter nequit agere ex genere suo. Secundo ratione termini, nempe formae productae, quae specialiter dependet a materia ex se, naturaliter loquendo, a quacumque causa producatur, verbi gratia, accidens. Supposito autem quod aliqua causa secunda crearet, absolveretur forma a materia, quantum ad dependentiam fundatam in modo causandi efficientis, non autem quantum ad dependentiam fundatam in propria natura formae, neque sequitur, potest agens creatum producere aliquid creando, ergo potest creare accidens; sicut neque sequitur, Deus potest producere independenter a materia, ergo relationes et modos, et hujusmodi, etiam potest producere independenter a materia. Quando autem repugnantia inest per plures causas, amotio unius non removet repugnantiam, nisi secundum quid, scilicet inquantum in tali causa fundatur: sic posita creatione tollitur dependentia, quae est ex modo agendi causae, non autem illa, quae est ex mateteria formae, Ad secundum respondetur ex communi Theologorum et Peripateticorum sententia, constare contrarium, nam si ideo tantum forma materialis substantialis dicitur dependere a materia, quia ex voluntate agentis supremi conservatur et producitur in materia, non quia id exigat per se, sequeretur quod nulla esset differentia, quantum est ex natura formae inter animam rationalem et animam bruti, quantum ad immortalitatem, quod est absurdum. Unde quod forma sit absoluta, quod per se existens, non absolvit eam a dependentia a materia quantumlibet minus dependet quam accidentalis, quae est forma secundum quid, ut comparatur ad substantialem, quae dat actum simpliciter et per se. Ad tertium respondetur consequentiam esse bonam, quia dare esse absolutum et separatum a materia, est supplere materiam in quantum ab ea dependet forma in esse ex propria natura ; quidquid autem sic potest absolvere formam a materia, potest etiam conservare, utrumque repugnat causae creatae, convenit soli Deo, quia causa creata non conservat formam a se productam in materia externa, conservatione per modum influxus, loquendo de absoluta, quia cessat ejus actio ad productum in completa existentia, ut patet experientia; cessant etiam conditiones agendi, ut applicatio et hujusmodi, sine quibus primo non produceret, ergo etiam neque conservaret. Deinde est causa contingens respectu effectus absoluti, ut plurimum, et non per se requisita essentialiter, ergo sicut potuit produci primum effectus absque ejus concursu, sic etiam conservari manentibus causis per se essentialiter requisitis ad conservationem esse jam producti, ad cujus conservationem non requiruntur tot, quot ad productionem, neque secundum potest esse a causa secunda, quia solius Dei est supplere causam per se requisitam, qualis est materia, sicut eam eminenter continere.

Ad quartum negatur, simpliciter loquendo, quia sicut forma educitur, sic informat, cum existat semper dependenter a materia ut causa priore. Hic autem sumitur informatio, non prout est praecise effectus formae, quomodo anima etiam rationalis informat, quamvis non dependeat a materia, sed ut involvit eductionem et causalitatem materiae respectu formae, ex quo patet ad reliqua.

(z) Tertia conclusio : Nulla forma materialis potest esse principium creandi aliquid, etc. quia in essendo supponit materiam ; ergo in causando, ut supra probatum est de accidente, et deinceps applicando dicta, ut patet, ex clara inductione concludit intentum. Subjungit specialem rationem, unde probat substantiae materiali repugnare creationem activam materiae. Ratio est talis : Quando aliqua secundum totum genus suum habent aliquem ordinem ad invicem, quodlibet unius habet similem ordinem ad quodlibet alterius, etc. forma materialis secundum totum genus suum est posterior materia sua receptiva ergo quaelibet forma qualibet materia est posterior ; sed posterius origine aut generatione nequit esse principium creandi aliud, ergo forma materialis nequit creare materiam. Haec ratio est evidens, nam altera pars majoris, nempe secunda, includitur per se in prima, nam sicut particulare quodcumque includit in suo conceptu quod ipsi competit, ut genus per modum praedicati, sic per regulam Antepraedicamentalem : Quando aliquid proedicatur de aliquo, ut de subjecto, quidquid proedicatur de proedicato, proedicatur etiam de subjecto. Unde infertur, quidquid inest secundum totum genus, inesse quoad singulas species et individua, et ut ita dicam, distributive. Minor etiam est certa, nam hoc ipsum dicit forma materialis , quod est per se supponere et dependere a materia, et conclusio bene sequitur.

Confirmatur, quia forma materialis dependet in essendo a materia ; ergo nequit esse principium producendi aliquid ejusdem rationis cum materia, quia repugnat quod in agendo dependeat ab aliquo ejusdem rationis cum termino. Agit Doctor de dependentia per se, non per accidens, qualis esse potest in causis univocis, in quibus unum individuum per accidens habet rationem causae, aliud rationem effectus ; unde hic ignis producitur ab alio igne qui est ejusdem rationis cum igne quem producit, per accidens autem unum supponitur ad aliud, non autem per se ; unde recte Doctor ad exclusionem hujus instantiae addit per se dependeat, etc. Agit autem Doctor hic de ordine essentiali, quod amplius patet ex solutitione eorum quae objicit. Addit tandem comprehendi hoc discursu animam rationalem, applicando eadem principia. Si autem hic discursus non sit convincens, multa principia revocantur in dubium, quae supponuntur a Philosophis ; contra autem negantem principia communiter recepta, non est disputandum.