CAPUT VI.

De praeambulis ad sciendum de fallacia secundum quid et simpliciter.

Ut facilius intelligantur ea quae de fallacia secundum quid et simpliciter dicenda sunt, praenotandum est quod sicut dicit Aristoteles in secundo Topicorum, quod secundum quid, et quando, et ubi dicitur, et simpliciter dicitur, et non est ibi aliqua fallacia. Determinatio enim quae apponitur ad simpliciter, aut habet se ex additione ad simpliciter, aut non. Si habet

se ex additione ad ipsum simpliciter, considerandum est quid addat ad simpliciter : aut enim addit rem aliquam prius non intellectam in dicto simpliciter, aut non addit rem sed rei discretionem tantum, ita quod eamdem rem significat discrete, quam simpliciter dictum significat indiscrete, ut dicitur homo simpliciter, et tamen discrete dicitur unus homo vel solus homo. Etsi discretionem ejusdem rei addit tantum, tunc sequitur suum simpliciter, ut cum dicitur unus vel solus homo currit, sequitur, ergo homo currit. Si autem determinatio secundum quid addit rem aliquid quod non intelligitur in eo quod est simpliciter, considerandum est utrum sit determinatiopro- pria ipsi simpliciter, aut non propria, sed aliena. Si enim propria, tunc ex ea iterum sequitur id quod est simpliciter, ut in Topicis dictum est, ut cum dicitur : homo albus currit : ergo homo currit. Albus enim est determinatio hominis secundum totum, et sic propria toti. Si autem est determinatio impropria toti simpliciter accepto, considerandum utrum illa determinatio sit privans totum simpliciter acceptum, aut diminuens. Si est privativa rationis quod est simpliciter, sicut homo mortuus, vel homo pictus : vel ens in opinione sive opinabile, ut chimaera quae solum in opinione est : vel in aptitudine, ut homo futurus : vel solum in praeterito, ut Caesar fuit homo : tales autem determinationes privativae sunt ejus quod est simpliciter : et ideo ex talibus determinationibus non infertur simpliciter : non enim sequitur, est homo mortuus : ergo est homo. Neque sequitur, est homo pictus : ergo est homo. Vel est ens opinabile : ergo est ens. Vel est ens in aptitudine vel in futuro vel in praeterito : ergo est ens.

Si autem est diminuens, tunc determinat secundum partem, et tunc considerandum est utrum determinet ad partem ex qua infertur totum, ut est pars subjectiva vel per modum subjectivae partis sumpta, sicut pars in modo. Si est ad partem ex qua non infertur totum, est sicut pars integralis sumpta, ut pars in quantitate, vel pars in loco, vel pars in tempore. Sicut bene sequitur : est homo : ergo animal : ita bene sequitur : legit bene : ergo legit. Legit aliquando : ergo legit. Legit alicubi: ergo legit. Quia istae determinationes non diminuunt totum vel denominationem totius. Si autem est determinatio ad partem diminuentem totum vel denominationem totius, tunc vocatur determinatio impropria, et tunc est trahens ad partem materialem sive inte-

gralem, ex qua non infertur totum : et tunc considerandum est utrum sit ad partem denominantem totum secundum formam quam dicit determinatio, aut non. Et si est ad partem a qua denominatur totum secundum formam quam dicit determinatio : tunc iterum bene sequitur a secundum quid ad simpliciter, ut est crispus secundum caput : ergo est crispus, sequitur : et est simus secundum nasum : ergo est simus. Est aquilus in naso : ergo est aquilus. Quia a talibus partibus secundum tales formas totum denominatur, et est in privationibus et habitibus naturalibus. Similiter et etiam in acquisitis, ut est videns secundum oculum : ergo est videns. Est caecus secundum oculum : ergo est caecus. Est rectus in ambulando secundum pedes : ergo est rectus. Est claudus secundum pedem : ergo est claudus. Est mancus secundum manum : ergo est mancus. Et hujusmodi causa est, quia formae vel privationes a quibus fit denominatio, sunt istorum membrorum sive partium in quantum organa sunt totius corporis : et ideo ab eis fit denominatio totius. Si autem sit determinatio ad partem integralem et secundum formam quae non est in ipsa secundum quod est organum totius, sed secundum quod est pars materialis tantum, ut cum dicitur, est albus dentem vel secundum dentes, vel niger secundum pedes : tunc non potest inferri simpliciter : ut aethiops est albus secundum dentem : ergo est albus : non sequitur. Vel cygnus est niger secundum pedes : ergo est niger. Et sic fit etiam in relatione ad aliquid, sicut cum dico : bonum est uti diaeta tali loco infirmo : ergo bonum est uti diaeta tali. Bonum est secari ne putrescat corpus : ergo bonum est secari. Utile est projicere merces in mare tempore tempestatis : ergo utile est projicere merces, et sic in omnibus facile est videre, quod est quod infert simpliciter et quod non.

His habitis, adhuc praenotandum est quod penes causam apparentiae diversae distinguuntur fallaciae, et non penes causam non existendi : quia eaedem causae non existendi possunt esse in diversis fallaciis, ut dicit Aristoteles, et non potest esse una causa apparentiae in diversis fallaciis. Unde sciendum quod identitas dicti secundum quid ad dictum simpliciter secundum rem, est causa apparentiae in hac fallacia, scilicet quia in dictione simillimum est, et quia re proximum esse videtur. Dico autem dicti, non quod haec fallacia in voce vel dicto sit secundum quod est in voce vel dicto, sed secundum quod dictio rei subjacet et significatur in eo quod est in re. In omnibus enim fallaciis et in dictione et extra dictionem oportet sermonibus uti : sedille sermo infallaciis extra dictionem sumitur prout sermo subjacet rei, in fallaciis in dictione sumitur sermo prout res subjacet sermoni : et ideo principium deceptionis est in sermone in fallaciis in dictione, in fallaciis autem extra dictionem sumitur prout est in re et refertur ad sermonem.Unde causa apparentiae in hac fallacia tota incompleta est, quia dictum secundum quid et dictum simpliciter sunt valde similia secundum vocem rebus subjacentem : et quod non videntur multum differre secundum rem et causam non existentiae, est diversitas rei significatae in dicto simpliciter et in dicto secundum quid.

Adhuc autem notandum, quod haecfallacia quae vocatur secundum quid et simpliciter, una est fallacia, quamvis a duobus nominata : quia quamvis in compositione et divisione sint duae fallaciae, et non una : et quamvis in locis dialecticis sint duo loci, unus a parte, et alter a toto: tamen fallacia secundum quid et simpliciter non est nisi unica fallacia et non duae, et non una duplex, ut quidam dixerunt. Et hujus causa est, quia principium decipiendi sive causa apparentiae (penes quod fallaciae habent distinguD est unum,

hoc est, similitudo in dicto secundum quid et simpliciter dicto, et proximitas secundum rem, quod idem est, sive consideretur habitudo dicti secundum quid ad dictum simpliciter, sive si consideretur e converso habitudo dicti simpliciter ad dictumsecundumquid.Ethocnonestidemin fallacia compositionis et in fallacia divisionis : sed in fallacia divisionis principium decipiendi est identitas orationis ad compositam secundum materiam vocis, et etiam in fallacia compositionis principium decipiendi est identitas orationis compositae ad divisam secundum materiam : et haec non sunt eadem si debite pronuntietur composita oratio, et si debite pronuntietur divisa : sed formalem habent differentiam in una vocis materia quae est elementa vocis : quia pronuntiationes et distinctiones habent diversas, sicut in antehabitis est manifestum. Sic autem non in hac fallacia : quia sive procedatur a secundum quid ad simpliciter, sive e converso, semper similitudo dicti secundum quid ad dictum simpliciter, est causa apparentiae.

Loci autem dialectici non sic distinguuntur, sed potius penes differentias maximarum. Alia autem esthabitudo partis ad totum, et alia totius ad partem : quas habitudines exprimunt et dicunt maximae : et ideo confirmant locos sive habitudines locales : et ideo non est simile de locis dialecticis et de locis sophisticis.