CAPUT III.

Qualiter inveniatur species specialissima, et de coordinatione praedicamentali.

Qua autem arte inveniantur species specialissimae secundum diversas intentiones, de quibus dictum est, planum et manifestum erit hoc modo. In unoquoque enim praedicamento secundum omnia genera praedicamentorum sunt quaedam in supremo secundum totam illius generis praedicabilium coordinationem, quae dicuntur generalissima: non quia in uno sint plura, quia hoc impossibile est, et id quod per superabundantiam dicitur in uno ordine rerum, non nisi uni soli potest convenire, sed quod in quolibet genere est unum, et in eodem ordine praedicabilium sunt quaedam secundum suas communitates et universalitates infima, quae dicuntur specialissima, et in quolibet sunt plura, propter hoc quia quamvis specialissima in uno et eodem genere praedicabilium necesse est stare in uno, ubi resolvuntur ad unum, non tamen propter hoc secundum viam divisionis et compositionis (quae ab uno incipit) necesse est, quod divisio stet in uno sicut in infimo : quia divisio multis viis procedit ex uno : et illae viae non sunt nisi per diversas formas et oppositas, quae differentiae vocantur, quas uniri ad unum est impossibile, et ideo divisio ex uno stat in multis ultimis : et quodlibet illorum est indivisibile secundum formam, non habens sub se commune, et ideo quodlibet illorum est specialissimum.

In tali autem praedicabilium ordine supremum ideo dicitur generalissimum, quia non habet supra se genus superius superveniens sibi, quod ut genus praedicetur de ipso. Speoialissimum autem dicitur, quod in tali ordine est indivisibile secundum formam et naturae potestatem : propter quod sub se non habet aliquod commune quod sit species, et modum praedicandi habeat speciei : quamvis sub se habeat individua, in quibus omnibus est ipsa species secundum totum suum esse etsecundum totam suam potestatem. Hoc autem modo (ut in ante habitis dictum est) non est genus in speciebus: in nulla enim specie secundum se est genus secundum totum ambitum suae potestatis. Nec aliquis miretur, quod per intentionem loquentes dicimus generalissimum, generalius, et generale, et specialissimum, specialius, et speciale : quia sicut in ante habitis determinatum est, id universale quod est genus, per accidens quoddam (quod sibi accidit) genus vocatur : et in illo potest intendi et remitti, maxime secundum prius et posterius dicta intentione, potius quam secundum accessum ad terminum aliquem vel recessum ab illo : magis enim genus est id quod in omnibus genus est, quam id quod genus est ad quaedam : et similiter est de speeie, quod magis est species quod omnibus est species, quam id quod non est species nisi ad quaedam.

Inter generalissimum autem in summo, et specialissimum in infimo, sunt media quaedam, quae eadem in substantia existentia sunt genera et species, sed ad aliud et aliud comparata sive per comparationem sumpta.

Gratia autem exempli potest hoc in uno praedicamento esse manifestum, ut in aliis omnibus similiter esse intelligatur, in ordine praedicabilium quae sunt in genere substantiae. In genere substantiae primo ponitur substantia, quae sino conversione ut genus praedicatur de omnibus quae in genere sunt substantiae: et ideo generalissimum est vocatum. Proximum autem quod sub hac ponitur per differentiam constitutivam, est substantia corporea quae vocatur corpus. Cum autem iterum corpusperanimatum,et inanimatum divi-

ditur, proximum sub hoc communi quod est corpus, constitutum est corpus animatum, quod uno nomine vivum vocatur, communitate sua ambiens et vegetabilia et sentientia quae dicuntur animalia. Corpus autem animatum iterum per opposita dividitur, scilicet sensibile, et insensibile : et cum adjunctum fuerit corpori animato sive vivo sensibile, proximum sub ipso positum erit animal. Cum vero animal iterum per rationale et irrationale dividitur, quae sunt oppositae differentiae, et rationale adjunctum fuerit animali, fit rationale animal complectens deos secundum Stoicos et homines. Cum autem ipsum quod est rationale animal, per mortale et immortale dividitur, et mortale junctum fuerit animali rationali, constituitur homo : qui ulterius per differentiam non est divisibile, quia secundum totam suae naturae potestatem est in quolibet suorum suppositorum. Sub homine ergo non est commune aliquod, sed particularia, ut Socrates, et Plato, qui sunt particulares homines.

Sed inter omnia substantia quidem est generalissimum : et ideo est id quod est tantum genus, quia nullo modo potest fieri species : omnis enim species est quae sub assignato genere ponitur. Et cum substantia non habeat superveniens genus, constat quod non potest fieri species. Homo vero inter haec est species specialissima, et quae nullo modo potest fieri genus : cum enim genus sit (sicut in ante habitis dictum est) cui supponitur species, et cum nihil commune nec genus nec species supponatur homini in quo homo sit secundum partem suae naturalis potestatis, et non secundum totum, patet quod homo non potest esse genus. Est ergo species solum, et non genus.

Omnia autem intermedia inter substantiam quae est genus tantum, et hominem qui est species tantum, sunt simul genera et species respectu diversorum, sicut corpus sive substantia corporea, quae proxima est substantiae in supremo : est quidem species substantiae, quia species est quae sub assignato genere ponitur:

genus vero est idem corpus corporis anili ,

mati sive vivi, cum genus sit cui supponitur species, et in qua genus est secundum partem suae naturalis potestatis. Omnino autem eodem modo id quod substat tertium in ordine secundum descensum a substantia (quod est corpus animatum sive vivum) est species quidem corporis, cui tanquam generi supponitur: genus vero est animalis, quia sibi animal tanquam assignato generi supponitur.

Animal vero secundum Stoicos species quidem est animati corporis sive vivi : genus vero est animalis rationalis, eo quod non habemus unum nomen, quo id commune significemus, quod continet hominem et Deos : quoniam secundum Stoicos substantiae incorporeae sunt animalia, ut dicit Apuleius in lib. de Deo Socratis. Homo vero species quidem est animalis rationalis, quia illi tanquam generi assignato supponitur: genus autem non est alicujus, quia in nullo communi (quod post ipsum sit) est secundum partem suae naturalis potestatis, sed in quolibet secundum totum esse, et secundum totum esse suae potestatis. Patet ergo, quod est species animalis rationalis, et non est genus particularium hominum.

Sic ergo patet quod omnia haec triplicem habent modum et suae positionis rationem : unum quidem supremum quod non potest esse species, aliud inter communia infimum indivisibile secundum suae naturae potestatem, et intermedia quae respectu superiorum sunt species, respectu inferiorum sunt genera.

Comparemus ergo extrema ad invicem, et dicamus, quod quemadmodum substantia cum suprema sit, cum supra eam nihil sit quod possit esse genus ad ipsam, et ideo genus est generalissimum : sic homo quod infimum est in hac ordinis dispositione, est species specialissima, post quam non est alia inferior species ad quam possit esse genus : cum non post hominem sit aliquid eorum communium, quod dif- ferentiis oppositis possit dividi, vel in quibus sit secundum partem suae naturalis potestatis, sed sola individua, quae individua sunt post hominem: individua enim sunt Socrates, et Plato : quae indivisibilia sunt, non quidem secundum materiam et quantitatem, sed sunt indivisibilia secundum formam suae communitatis et secundum potestatem : quia homo remanet in quolibet eorum secundum suum esse totum, et secundum totam suae naturae potestatem. Et ideo erit species sola quae non poterit esse genus, et erit ultima species, in qua stat hujusmodi formalis secundum potestatem divisio, et erit species, ut dictum est, specialissima.

Ea vero quae sunt in medio istorum extremorum, ad utraque referuntur extrema. Eorum enim quae sunt supra ipsa in ordine secundum ascensum, sunt species et subjecta secundum illam rationem speciei qua species dicitur, quae sub assignato genere vere posita est, et de qua genus in eo quod quid est praedicatur. Eorum vero quae post ipsa sunt in ordine ipsius positionis secundum descensum, erunt genera secundum illam generis diffinitionem, qua dicitur, quod genus est cui supponitur species. Relinquitur ergo ex his, quod illa quidem quae sunt media, duas habent habitudinum comparationes. Habent enim habitudinem ad priora secundum ascensum, secundum quam habitudinem priorum species esse dicuntur. Habent etiam habitudinem ad posteriora secundum descensum, secundum quam habitudinem posteriorum genera esse dicuntur. In prima enim habitudine sunt in ipsis secundum esse et essentiam sua superiora, et sunt de ratione ipsorum, sicut genera sunt de ratione specierum. In secunda vero habitudine ipsa secundum essentiam suam et secundum suum esse sunt in posterioribus, et sunt de ratione ipsorum, sicut genera sunt de ratione specierum. Et haec est causa, quod in priori habitudine sunt species, et in secunda habitudine sunt genera.

Attendendum autem est, quod haec me-

dia alterius rationis sunt quam media quae dicunturperparticipationem extremorum, sicut in coloribus, et saporibus, et odoribus sunt media : illa enim (quia participatione utriusque extremi media sunt) ab extremis causantur et principiantur. Et ideo secundum naturam posteriorum sunt utrorumque extremorum. Ista autem quia non participatione media sunt, sed ordinis et positionis inter extrema., quia quodlibet meddium est in toto medio universaliter, ideo superius quidem causa est et principium medii, et medium principium est et causa posterioris . Et ideo medium natura est posterius superiore, et prius est inferiore. Et medium participat totum superius, et participatur totum ab inferiori, et non participat utrumque extremorum. Nec participat unum extremorum illo modo participationis, quo medii colores vel modii sapores participant extremos colores vel sapores. Sensibilia enim media extrema suanon participant secundum essentias suas totas, et secundum totum esse, sed potius secundum mixtionem quamdam et intentionem et remissionem participant alterum. Sed secundum totam essentiam et secundum totum esse participant alterum suorum extremorum, et secundum totum esse participantur ab altero, sed secundum potestatem totam non participant id quod participant, nec secundum totam potestatem participantur ab eo a quo participantur. Taliter igitur media vocantur, et sic positione et ordine media dicto modo duas habent habitudines.

Extrema vero quae simpliciter extrema sunt, it a quod non possunt esse media (quae tantum duo sunt, generalissimum scilicet et specialissimuni) unam tantum habent habitudinem. Generalissimum enim (cum supra se habeat nullum genus) eam habitudinem quae est ad superiora habere non potest, nisi secundum negationem, sicut scilicet quod superius genus non habet. Illa autem sic per negationem dicta habitudo nihil ponit in genere generalissimo : per hanc enim nec est genus nec species : sed potius per eam habitudinem quam habet ad inferiora, habet generis rationem, quia genus est cui supponitur species. Sed per negationem habitudinis ad superiora, non habet quidem generis nec speciei rationem, sed excessum in generalitate. Et per specialitatis negationem, quod scilicet sic genus sit, quod non possit esse species, hoc est, quia superabundantia est, et in termino generalitatem significat: notificari non potest, nisi negatione, quia nihil habet quod affirmetur de ipso : et hoc est propter suam simplicitatis rationem sive perfectionem : et ideo per talem negationem nihil imperfectionis concludi potest de ipso. Adhuc autem sic per negationem notificatum et determinatum est (quamvis negatio secundum se sit infinita et indeterminata) quia negatio per quam determinatur, finitur: quando dicitur, quod ex abundantia simplicitatis et generalitatis et superioritatis superius habere non ponitur.

Si quis autem instet et dicat, quod substantia habet superius. Ens enim est ante substantiam per intellectum: quia omnis substantia est ens, sed non omne ens est substantia. Et non potest dici, quod per accidens praedicatur de substantia. Et similiter potest dici de quolibet quod genera transcendit, ut est res, unum, et aliquid. Inferius quidem subtiliter huic satisfaciemus objectioni: luc autem ad praesens sufficiat, quod cum ens praedicatur de substantia, vel res, vel unum, vel aliquid: non praedicatur praedicatione generis, cum non sit una ratione praedicatum de his de quibus praedicatur, sed per prius et posterius : sed talia praedicantur praedicatione principii non generis . Et hoc probat Avicenna et A1farabius et Algazel et omnes Arabes

sic. Sequitur enim, si homo est, animal est: et si animal est, corpus animatum sive vivum est: et si vivum est, corpus est: et si corpus est, substantia est, propter intellectum generis in specie. Sed non sequitur, si substantia est, ens est: quia sive sit aliquod, sive non, semper genus sequitur ad speciei positionem : eo quod secundum rationem et naturam genus concipitur in specie : et non potest intelligi species, nisi genus intelligatur in ipsa. Cum autem dicitur ens absolute, non intelligitur nisi ens actu existens : et ideo non sequitur si substantia est, ens est, quia esse ens accidit omni ei quod est: accidit enim omni ei quod actu esse potest. Patet ergo quod cum dicitur, substantia est ens, ens quod praedicatur est idem quod substantia, quia simpliciter ens non est nisi substantia.

Et si dicatur objiciendo contra hoc, quod secundum hoc debet converti consequentia : dicendum est, quod causa ejus quod non convertitur consequentia, non est quod ens genus sit substantiae, vel communitas generis quae sit in ente ad substantiam : sed causa illius est, quia est commune secundum prius et posterius dictum, et in hac communitate excedit substantiam: et ideo non convertitur consequentia ab ente ad substantiam. Et quando praedicatur de substantia, non praedicatur essentialiter vel accidentaliter : sed praedicatur ut idem cum substantia, quia ens simpliciter est idem cum substantia. Relinquitur ergo quod supremum quod est generalissimum, unam tantum habet habitudinem secundum quam genus est et vocatur generalissimum : est enim supremum et primum (omnium quae in illa coordinatione sunt) principium : quoniam ab ipso essentialiter omnia inferiora principiantur.

E contrario vero specialissimum unam tantum quidem habet habitudinem quae est ad superiora, secundum quam etiam species dicitur: superiorum enim est species, eo quod sub superioribus est: et ex illa nomen et rationem habet speciei. Eam vero habitudinem (secundum quam aliquibus inferioribus insit ut praedicatum substantiale, quod secundum partem suae potestatis participetur ab illis) non habet : et secundum hanc habitudinis ad inferiora negationem constituitur in specialitatis abundantia et termino. Et ideo dicitur specialissima per excessum: quamvis enim habeat inferiora quae sunt individua, non se tamen habet sicut genus ad illa: est enim in quolibet eorum secundum totum esse, et secundum totum suae potestatis esse : quod generi non convenit, quando suis inferioribus inest. Et ideo secundum habitudinem quam habet ad superiora, species est. Sed species est ad superiora, sicut a superioribus contenta, secundum hoc quod species est, quae sub assignato ponitur genere. Species autem inferiorum individuorum sicut continens individua: continet autem in hoc, quod adunat ea in forma speciei, quod est totum esse individuorum secundum omnem suae potestatis perfectionem. Sic ergo in specialissimo sunt tres intellectus se communicantes : ex hoc enim quod superioribus supponitur species, speciei habet intellectum. Ab hoc autem quod ad inferius habitudinem generis non habet, accipit intellectum spccialissimi. Ab hoc autem quod perfecte in uno continetur individuo, accipit quod est praedicatum in quid de differentibus solo numero, et eis totum quid, et esse formale totum: esse autem formale ipsorum est substantiale. Hac ergo arte accipienda sunt generalissima, et specialissima, et intermedia etiam in aliis praedicamentis.