CAPUT X.

De alterationis diversitate quae fit in plantis.

Secundum autem generationis diversitatem notanda etiam occurrit alterationis diversitas in plantis, eo quod ipsa frequenter causat generationis diversitatem : et de hoc traditum est ab Antiquis, quod arbor loci frigiditate et antiquitate nimis indurantur, et compactum habens corticem, qui concludit poros radicis per quos nutrimentum trahere deberet: et si scindatur radix ejus, praecipue in ramis majoribus ipsius radicis, et scissurae illi lapis immittatur, ne iterato claudatur et consolidetur, incipit trahere nutrimentum per poros partium scissurae, et iterato vegetari et fructificare : et sic de sterili arbore aliquando fit arbor fructuosa, praecipue si per accidens et non ex natura sterilis fuerit.

Alteratio autem fit in quibusdam arboribus ex aliis causis. Diximus enim superius, quod quaedam arbores dicuntur masculinae, quaedam femininae, et assignavimus signa ex quibus cognoscuntur. Dicitur autem quod si folia vel cortex aut etiam pulvis foliorum vel corticis masculae palmae foliis feminae apponatur, ita quod cohoerunt simul, citius maturabuntur fructus feminae palmae, quam si hoc non fieret: et non ita de facili cadunt ante maturitatem, sicut facerent si pulvis non apponeretur eisdem. Mascula autem a femina discernitur in hoc quod plus pullulat mascula propter calidum fortius movens, et quod folia ejus strictiora et minora sunt proptersic citatem masculi : et quia magis est odorifera propter humidum suum vaporans ex calido sibi conjuncto, aut ex quibusdam horum, aut forte ex omnibus dictis discernitur inter masculum et feminam in palmis et aliis plantis. Contingit autem aliquando quod ventus, praecipue Australis, qui aperitivus est, defert odorem masculae palmae ad feminam : et tunc citius maturantur dactyli feminae, Et contingit frequenter quod quando folia masculae plantae fuerint apprehensa inter folia sive spatulas foeminae, quod aliquantulum simul sentiuntur cohaerere quasi coeuntia : et hoc ideo fit, quia spatulae masculae sunt calidae et siccae penetrantes, et spatulae foeminae sunt frigidae humidae recipientes et tenentes : et ideo ex utrisque his convenientibus cohaerent sibi ad invicem aliquantulum, sicut diximus.

Fit etiam alteratio haec per modum expertum qui est per viam nutrimenti. Cum enim ficus silvestres colliguntur et expanduntur in terram super radicem ficuum hortensium, conferunt multum fructificationi earum propter velociorem et convenientiorem assimilationem nutrimenti. Hoc autem modo etiam balaustiae (quae sunt flores malorum granatorum) conferunt olivis, quando fumantur radices earum ex balaustiis, aut plantantur juxta olivas arbores malorum punicorum, ut vapor balaustiarum ad olivas feratur : et per oppositum quaedam plantarum conjunctae aliis, impediunt et generationem et fructificationem earum, sicut corillus impedit vitem, et nux fere impedit omnem aliam plantam propter pernecabilem amaritudinem quam habet. Ex alteratione etiam aliquando contingit, quod tantum aliquando ex frigiditate vel alia causa alteratur planta, quod videtur omnino in aliam speciem plantae aut secundum totum, aut secundum partem, sicut nux inveterata : et hoc modo dici-

tur calamentum in mentham aliquando transmutari. Similiter autem citrigo quae plantata est, quam quidam cerugam vocant, frigida et sicca abscissa et transplantata juxta mare Viride, de quo mari alibi fecimus mentionem. Videtur etiam in ea planta quae vocatur sesebra, quae est calida et humida. Similiter autem triticum in siliginem mutatur, aliquando e converso siligo in triticum, et linum in linariam, et aliquando e converso. Aliquando autem haec transmutatio non fit ad aliam speciem, sed ad aliam complexionem, sicut helenum natum in Perside venenosum est, quod cum in aegyptum vel Jerusalem transplantatur, fit comestibile non perniciosum. Causa autem maxima alterationum istarum est per cultum et nutrimentum et locum. Amigdali enim et mala granata et quaedam aliae plantae a sua malitia de facili mutantur per culturam. Mala granata enim stercore porcino limata, et aqua dulci frigida irrigata meliorantur. Amigdali autem praecipue, quando humido superabundant, si clavis configantur, vel etiam perforantur, et aliquot locis, ut distillet superfluum, cum gummi quod multo tempore omittunt post confixionem et perforationem, emundationem recipiunt. Sic enim plantae quae vermiculos faciunt fructus, curentur : et hanc curam rustici periti in plantis vocant plantarum minutionem : sed rustici non faciunt nisi unum foramen per quod distillat superfluum humidum, quod cum emittitur, ad melius digeritur a colore complexionali. Hoc etiam artificio plantae silvestres in hortenses frequenter convertuntur. Educitur enim ex ipsis humidum incultum, et per cultum alterantur corpora ipsorum, sicut per medicinam : et tunc ad aliam complexionem convertuntur. Sicut medicus educit humorem malum, et postea nutrimento et alterantibus studet ad generationem sanguinis boni.

Locus tamen et labor industrius in cultu multum conferunt maxime ad tales alterationes, et praecipue tempore anni

in quo fiunt hujusmodi plantationes et alterationes. Quaedam enim plantarum non emundantur, nisi transplantentur, sicut lactuca, et caulae non bene emendantur nisi transplantentur. Tempus autem in quo plurimae plantentur, est in principio veris, cum tota adhuc virtus est in planta : tunc enim transplantata convalescit, quia jam in se attraxit humorem et calorem ex quibus pullulant, et adhuc frigore juvantur, ne humidum et calidum ejus evanescat per evaporationem. Paucae autem plantantur in hyeme : tamen jam facta est insitio in hyeme, et melius convaluit quam illa quae facta fuerit in vere. In hyeme enim calidum naturale clausum est in visceribus plantae : et calidum quod est in visceribus terrae conclusum, facit evaporare subtile humidum ad radicem, quae in locum calidum terrae infigitur : et ex his planta convalescit. Diximus enim in libro Meteororum, quod viscera terrae magis calida sunt hyeme quam aliquo alio tempore anni. Cum autem viscera plantarum sic humido evaporante implentur et impraegnantur, sole appropinquante emittunt et convalescunt. Et haec est causa, quod plantatio quae profunde fit in viscera terrae, optime convalescit in hyeme. In autumno autem paucissimae plantantur, quia tunc humor evanuit, et calor et terra redacta est in cinerem frigidum per calorem aestatis : et sic nec ex parte terrae, nec ex parte plantae convalescere potest. In aestate autem generaliter mala est plantatio propter calidum et siccum quod evanescere facit vigores plantarum, praecipue tamen in Cancro et Leone postquam eliaco ortu oritur stella quae dicitur canicula : quia tunc tempus calidissimum est, et siccissimum : et sunt corpora plantarum eo tempore arida, et virtutes earum debiles, et terra privata humido nutrimentali. In paucis tamen locis quae tanto furore temperantur, fit plantatio in tempore dicto, sicut est locus qui vocatur coronyam ; frigidus valde et humidus, aut ex montibus, aut quia multum est juxta polum Aquilonarem, sicut diximus in libro de Natura locorum. In aegypto autem non fit plantatio, nisi semel in anno ante exitum Nili sub Cancro : quia aliter planta non haberet sufficientem irrigationem propter climatis illius caliditatem et siccitatem.