CAPUT VII.

De fallacia secundum quid et simpliciter, et differentia quid et secundum quid.

Dicentes igitur de fallacia secundum quid et simpliciter, et Aristotelem sequentes primum ponemus universalem causam deceptionis in hac fallacia. Dicit enim Aristoteles quod haec fallacia fit secundum quod hoc quodcumque dicitur simpliciter, dicitur quo (hoc est non cum determinatione contrahente ad partem) et non proprie, hoc est, cum determinatione propria quae infert simpliciter, sed contrahitur cum determinatione impropria quae non infert simpliciter dictum : et est causa universaliter deceptionis in hac fallacia secundum quod frequentissime fii, quando quod particulariter dicitur (hoc est, determinatione non propria contractum) ad partem sumitur ut simpliciter dictum, hoc est, ut cum determinatione propria, quae infert simpliciter. Et sic universalis causa decipiendi in hac fallacia est similitudo dicti secundum quid ad dictum simpliciter : eo quod determinatio impropria accipitur ut propria. Hoc autem primo ostenditur in processu a dicto quo vel quid ad dictum simpliciter, ut si aliquis sic arguat : quod non est simpliciter (sicut non ens) opinabile est, hoc est, in opinione est, ut chimaera est: ergo quod non est, est. Et sic formatur paralogismus : quod in opinione est, est : sed quod non est simpliciter, ut chimaera est, in opinione est : ergo quod non est, est. Causa autem defectus sive non existentiae sive falsitatis est diversitas dicti quid et dicti simpliciter : non enim idem est esse aliquid quidem dictum et esse simpliciter dictum.

Aut rursus procedendo a negatione ad affirmationem sic, ut ex eo quod non est aliquid, inferat esse simpliciter, ut dicat: asinus non est homo : ergo non est simpliciter. Et causa falsitatis est : quia non est idem aliquid non esse quid, et aliquid non esse simpliciter : non enim idem est non esse hominem, et non esse simpliciter. Tamen alicui decepto videntur haec esse eadem: eo quod dictum quid et dictum simpliciter, proxima sint in dictione relata ad rem, propter deceptionis similitudinem propriae ad non propriam, et maxime : quia parum secundum rem differunt aliquid aliquando esse quid (hoc est, determinatum ad partem) et esse

aliquando simpliciter : et in negatione similiter parum differre videntur aliquid aliquando non esse, et non esse simpliciter.

Et sicut diximus parum differre aliquid esse quid et esse simpliciter, similiter parum differunt etiam id quod aliquando dicitur secundum quid, et aliquando simpliciter : est enim ad aliquid esse secundum quid, hoc est, est quid quod contrahitur a communi ad partem aliquam materialem vel integralem : aut ad partem subjectivam, ut homo, vel asinus : vel ad partem in modo, ut legere bene vel male : vel in tempore, ut aliquando, vel heri : vel in loco, ut alicubi, vel in foro: vel ad aliquid, ut divitias esse malas abutenti, vel aliquid tale. Esse tamen secundum quid proprie dicit contractionem secundum partem materialem sive integralem . Et hujus exemplum est, ut si aliquis sic arguat : ut si Indus vel aethiops (cum sit simpliciter niger) albus est dentes, sive secundum dentes : est ergo albus et non albus. Et formetur sic paralogismus : Indus est niger : ergo non est albus. Et in hac argumentatione nullum est peccatum. Et addatur, Indus est albus secundum dentes : ergo est albus. Et hoc est peccatum secundum quid ad simpliciter. Et postea inferatur, ergo est albus, et non est albus. Et hoc peccatum est idem quod prius, et est argumentum a contrario, quod secundum quid inest, ad alterum contrarium. Aut si alio modo arguat quis a duobus contrariis, quorum utrumque quo (hoc est, secundum aliquam partem materialem) inest: ut si pica est alba in pectore et nigra in cauda, quod pica est simpliciter alba et nigra : et sic simpliciter insunt picae contraria. Vel etiam si scutum sit dimidium album et dimidium nigrum, quod scutum sit simpliciter album et nigrum : et sic scuto simpliciter insint contraria actu, quod est inconveniens.

Si quis objiciat, quod in hoc paralogismo (est opinabile : ergo est) magis videtur esse fallacia consequentis quam fallacia secundum quid et simpliciter : eo quod valet e converso, est: ergo est opinabile. Eadem etiam est objectio de alio paralogismo. Hic enim (asinus non est homo : ergo non est) videtur esse processus a destructione antecedentis, qui processus facit fallaciam consequentis, et non fallaciam per quid et simpliciter.

Sed haec solvere non est difficile: quia non est inconveniens in eodem paralogismo plures esse causas et modos deceptionis : unde opinabile distinguendum est : hoc enim dicitur aequivoce, communit er, et proprie. Communiter quidem dicitur opinabile omne id quod cadit vel cadere potest in opinione : et sic sumpto opinabili, est (in paralogismo illo qui appositus est) fallacia consequentis, sicut probat objectio. Proprie autem dicitur opinabile non ens nisi in opinione, sicut chimaera : quia sic opinabile per formam opinabilitatis opponitur alio modo enti, quam in opinione : et sic in paralogismo illo est fallacia secundum quid et simpliciter, quia non sequitur : est ens in opinione : ergo est: quia hircocervus et minotaurus est ens in opinione : et non sequitur quod simpliciter sit hircocervus sive tragelaphus vel minotaurus : et hoc modo est fallacia secundum quid et simpliciter, si proprie sumatur opinabile : et sic inducitur hic. Similiter in secundo paralogismo et est fallacia consequentis, et fallacia secundum quid et simpliciter, secundum quod procedit a determinate non existente ad simpliciter non existens : et secundum hoc est exemplum in hac fallacia.

Si quis autem objiciat, sicut in praecedenti fallacia objectum est, quod isti paralogismi deficiunt et in modo et in figura : et sic non videntur esse paralogismi, quia similitudinem non habent cum vero syllogismo. Bona est responsio, quae in antehabitis posita est, scilicet quod peccat haec fallacia contra syllogismum probantem dialecticum, et non contra syllogismum simpliciter; quia (ut in principio hujus libri determinatum est) etiam sophisticus simpliciter est syllogismus simpliciter : eo quod habet modum et figuram : quamvis non sit syllogismus probans in dialectica : et ideo paralogismi formantur sufficienter, quando in eis exprimitur habitudo localis, quamvis non disponantur in modo et figura.

Si quis autem paralogismos ita format, primum quidem sic : omne quod est opinabile, est : chimaera est opinabile : ergo chimaera est. Et secundum sic : omne quod non est homo, non est: asinus non est homo : ergo asinus non est. Non erit conveniens formatio : quia in utroque paralogismorum prima erit figura : et sic videtur poni peccatum in materia plus quam in forma : cum fallacia ista faciat peccatum in forma, et non in materia. Possunt ergo sic formari: omne ens est : chimaera est ens opinabile : ergo chimaera est. Haec enim videtur esse prima figura, et propter similitudinem quae est inter ens simpliciter et ens opinabile, videtur quod illud quod subjicitur in majori, praedicetur in minori: et sic apparet prima figura. Secundus autem potest fomari sic: omne quod non est ens, non est: asinus non est ens homo : ergo asinus non est. Quia enim haec duo, ens, et non ens homo, similia sunt, videtur quod subjectum majoris sit etiam praedicatum minoris : et sic apparet ibi figura prima. In hoc tamen parva vis est: quare responsio primo posita vera est : et hoc dicit causam, quia materia paralogismorum non est ponenda in modo et figura, sed solum in habitudine locali.

Scias autem quod paralogismi isti for- : mati sunt secundum processum ab eo quod secundum quid ad simpliciter : eo quod causa deceptionis est similitudo dicti secundum quid ad simpliciter dictum : sic enim frequentius et magis proprie secundum causam deceptionis assignatam fit processus in hac fallacia. Potest tamen e converso fieri, scilicet se-

cundum proccssum a simpliciter ad secundum quid : ut aethiops est niger : ergo est niger secundum dentes. Vel cygnus est albus : ergo est albus secundum pedes. Et sic causa deceptionis esset similitudo dicti simpliciter ad dictum secundum quid. A simpliciter autem ad secundum quid contingit procedere et affirmando et negando. Sed cum proceditur a simpliciter a quo sive secundum quid negando : tunc fit fallacia secundum quid ad simpliciter : et causa apparentiae non est alia, sed eadem cum ea quae est a secundum quid ad simpliciter, quando processus fit affirmando, ut patet hic : est opinabile : ergo est. Et hic : non est: ergo non est opinabile. In his enim processibus eadem est causa deceptionis. Si autem a simpliciter ad secundum quid processus sit affirmative, hic non potest fieri nisi altero duorum modorum : aut enim fit processus a simpliciter ad quid ad partem integralem sive materialem, aut ad partem alio modo dictam, scilicet subjectivam, aut in modo, aut in tempore, aut in loco, vel hujusmodi ad partem aliam. Si sit ad partem integralem : tunc habet causam deceptionis non eamdem quam habet processus a secundum quid ad simpliciter, sed potius aliam quae sumitur a similitudine processus a toto integro ad suam partem : sicut si dicam, est albus, ergo est albus secundum pedem : in quo processu non est eadem causa deceptionis, quae est in processu a parte ad totum : quia cum dicitur, est albus pedem, ergo est albus : causa deceptionis est similitudo dicti secundum quid ad dictum simpliciter. Cum autem e converso fit sic : est albus : ergo est albus secundum pedem : causa deceptionis est, quia creditur quod sicut totum integrale infert suam partem, ita simpliciter inferat suum secundum quid : et hoc non est necessarium. Instantia : cygnus est albus simpliciter : et tamen non sequitur, est albus secundum pedem. Si autem sit processus a simpliciter ad partem quae est per modum partis subje- ctivae, non videtur habere aliquam apparentiam, sicut legit: ergo bene legit, vel aliquid hujusmodi. Est sanum : ergo tunc vel ibi est sanum.

Et sic patet quod processus a simpli citer ad secundum quid, et multiformis est, et aliquando aliam habet apparentiam quam processus a secundum quid ad simpliciter, aliquando nullam : et ideo raro contingit: et ideo de tali processu non ponuntur exempla, nec ab Aristotele, nec ab aliis Philosophis: cum ea quae similia, dialecticis frequenter contingere debeat ad minus.