Dicit igitur :

" Extende manum tuam. "

Ut sicut extensa aruit per inobedientiam, ita extensa per obedientiam restituatur. Proverb. XXI, 20 : Manum suam aperuit inopi, et palmas suas extendit ad pauperem. Et attende quod istum curat verbo, leprosum autem tetigit : quia nullam occasionem vult dare adversario maledicti gratia . Quia non erat prohibitum quando in sabbato verbadioerentur. Psal. cxlviii, 5 : Ipse dixit ei facta sunt.

" Et extendit, "

Laxatis nervis induratis et contractis. " Et restituta est manus illi. " Matth. XI, 5 : Claudi ambulant, leprosi mundantur.

" Exeuntes autem Pharisaei statim cum Herodianis consilium faciebant adversus eum, quomodo eum perderent. "

Ecce livor in Pharisaeis excitatus ex. incontradicibili miraculo. Et ideo Pharisaei hypocritae conciliant sibi milites Herodis : eo quod Herodes Joannem persecutus fuit, et Joannes Christo testimonium perhibuit, ut ex illo odio etiam. Herodiani Christum persequerentur. Consiliatur ergo hypocrisis apertae violentiae : et hoc est quod dicit historia.

Ex modo autem loquendi tanguntur quinque : a vero videlicet lumine recessus, cum dicit:

" Exeuntes. "

Joan. xiii, 30 : Exivit continuo. Erat autem nox.

Secundo, notatur impetus praeceps in malum, cum dicit : " Statim : " non enim differebant usque ad. animi mitigationem.

Tertio, notatur quod conciliabant sibi malos, cum dicit : " Cum Herodianis. " Psal. xlix. 18 : Si videbas furem, currebas cum eo : et cum adulteris portionem tuam ponebas.

Quarto, notatur malignitatis studium, cum dicit : " Consilium faciebant. " Isa. VIII, 10 : lnite consilium, ei dissipabitur: loquimini verbum, et non fiet.

Quinto, notatur nocumentum, cum dicit : " Adversus eum, " scilicet Dominum Jesum. Glossa : Magna insania ! qui salute Indigent, de nece Salvatoris consiliantur. Matth. XXVI, 4 : Consilium fece-runt ut Jesum dolo tenerent, ei occiderent,

" Jesus autem cum discipulis suis secessit ad mare. "

Hic ponitur qualiter Dominus subduxit se malis, ne haberent materiam malignandi. Et dicuntur duo : scilicet, quo abiit, et quo fructu.

Primum notat, cum dicit :

" Jesus autem cum discipulis suis, "

Sicut pastor cum grege. Joan. x, 4 : Cum proprias oves emiserit, ante eas vadit : et oves illum sequuntur.

" Secessit. "

Subduxit autem se Dominus quatuor de causis. Primo, ut scilicet discipulos se subducere doceret. Matth. x, 23 : Cum persequentur vos in civitate ista, fugite in aliam. Secundo, ut tempus passionis nondum impletum esse ostenderet. Joan. ii, 4 : Nondum venit hora mea. Et, ibidem, VII, 6 : Tempus meum nondum advenit. Tertio, ut non ibi, sed in Jerusalem futuram suam passionem declararet. Luc. xiii, 33 : Non capit prophetam perire extra Jerusalem. Quarto, quia adhuc sacramenta praedicationis completa non. fuerunt. Luc. XIII, 32 : Ecce ejicio daemonia, et sanitates perficio hodie et cras, et tertia die consummor. Ezechiel.IV, 5: Diem pro anno, diem, inquam, pro anno dedi tibi : hodie ergo et cras, hoc est, hoc anno et futuro, et tertio anno patiar.

Perrexit autem

" Ad mare. "

Quia hoc congruit inquietis, quos ut in Ipso requiem invenirent, vocavit. Isa. lvii, 20 : Impii quasi mare fervens, quod quiescere non potest. In Christo au- tem est quies. Matth. XI, 29 : Invenietis requiem animabus vestris.

" Et multa turba a Galilaea et Judaea secuta est eum,

Et ab Ierosolymis, et ab Idumaea, et trans Jordanem : et qui circa Tyrum et Sidonem, multitudo magna, audientes quae faciebat, venerunt ad eum. "

Ecce fructus. Et tanguntur duo : primo enim, septem gentes sequentes : secundo autem, causa sequendi, ibi, " Audientes quae faciebat, " sicut et regina Saba a finibus terrae venit audire sapientiam Salomonis .

Et littera est plana.

" Et dixit discipulis suis ut navicula sibi deserviret propter turbam, ne comprimerent eum.

Multos enim sanabat, ita ut irruerent in eum, ut illum tangerent. "

Hic tangitur propagatio sanitatis in multitudine : et demonstratur virtus redemptoris esse sufficiens ad omnes. Dicuntur autem tria : primo enim, petit usum naviculae, ut ex illa ad littus loquens doceret : secundo, subjungit ostensionem virtutis, tam super spiritum quam super corpus : et hoc est quod dixit :

".Ut navicula sibi deserviret. "

Et in hoc veram ostendit humilitatem. Matthaei autem, VIII, 26, ubi mare calcavit, ostendit deitatis potestatem.

Et subjungit causam : " Propter turbam, ne comprimerent eum. Luc.viii, 45 : Turbae te comprimunt,

Et causae compressionis iterum subdit causam :

" Multos enim sanabat. "

Indigentes enim salute irruerunt in Salvatorem : non sicut Pharisaei qui salute indigentes, Salvatorem quaerebant interficere.

" Quotquot habebant plagas. Et spiritus immundi, cum illum videbant , procidebant ei : et clamabant dicentes :

Tu es Filius Dei. Et vehementer comminabatur eis ne manifestarent illum. "

Tangitur virtutis propagatio. Et tanguntur quatuor : scilicet, generalitas infirmorum, fides, cultus, et confessio. Et post haec quatuor, ponitur doctrina humilitatis ex parte Domini.

Et hoc est :

" Quotquot enim habebant plagas, "

In corpore nocumenta. Isa. I, 6 : Vulnus, et livor, et plaga tumens, non est circumligata, nec curata medicamine, neque fota oleo.

" Et spiritus immundi. "

Matth. XII, 28 : In spiritu Dei ejicio daemones." Cum illum videbant, " visu fidei. Numer.XXI, 8 : Qui percussus adspexerit eum, vivet. Luc. x, 23 : Beati oculi qui vident quae vos videtis. Non enim Intelligitur de VISU corporis simpliciter, sed de visu deitatis in carne Salvatoris. Joan. XII, 45 : Qui videt me, videt eum qui misit me,

" Procidebant ei. "

Ecce cultus qui Deo debetur. Exod.IV, 31 : Audierunt quod visitasset Dominus filios Israel, et quod respexisset afflictionem illorum : et proni adoraverunt.

" Et clamabant dicentes : Tu es Filius Dei. "

Ecce confessio invita per daemones, et voluntaria per homines. Et notatur quod daemones profecerunt experientia signorum : quem enim supra primo dixerunt Sanctum Dei, modo Filium Dei confitentur. Sed adhuc non perfecte noverunt : opinando enim dicunt, quod dicunt. Ad Philip. ii, 11 : Omnis lingua, confiteatur quia Dominus Jesus Christus in gloria est Dei Patris.

" Et vehementer, etc. "

Doctrina est humilitatis. Causa enim comminationis est, quia daemon non praedicat verum, nisi ut intermisceat falsum : et hoc non vult Dominus. Sed cum verum falso miscetur, totum efficitur falsum : quia in falsa significatione verum inducitur : sicut nullus ita leprosus est, quin in aliqua parte sanus videatur : et tamen totus leprosus judicatur, eo quod.

otum nutrimentum est corruptum. " Et ascendens in montem., vocavit ad se quos voluit ipse, et venerunt ad eum. "

Haec historia tangitur, Luc. VI, 13 et seq. : et, Matth. x, i et seq. Inducitur autem hic ut ostendatur potestas curationum spiritualium a capite descendere n membra, quae sunt ministri : et ideo duo hic inducuntur. In primo enim, ostenditur potestatis propagatio : et secundo probatur quod est divina, tam in. ca-

pite quam in membris. Et ideo infra dicit :Filii vestri in quo ejiciunt : ut ostendat etiam Apostolos in digito Dei daemonia ejicere, in prima autem harum partium tangit duo : modum videlicet vocationis, et nomina vocatorum.

Modus autem vocationis exprimitur in tribus : in vocatione, et vocatorum obedientia, et vocatorum numero et officio. Haec enim ad unum referuntur, quia numerus est propter officia.

Vocationis modus est in quatuor : est enim ad alta, et liber, et imitativus, et Deo acceptus.

Primum notatur, cum dicit :

" Et ascendens in montem "

Eminentis sanctitatis. Isa. xl, 9 : Super montem excelsum ascende, tu qui evangelizas Sion.

Secundum notatur, cum dicit : " Vocavit, " libere, non pretio, non. prece, nec violentia coactus, non sanguine inductus. Ad Hebr. v, 4 : Nec quisquam sumit sibi honorem, sed qui vocatur a Deo tamquam Aaron.

Tertium notatur, cum dicit : " Adse." Joan. XVII, 24 : Ut ubi sum ego, et illi sint mecum. I ad Corinth. XI,1 : Imitatores mei estote, sicut et ego Christi.

Quartum notatur, cum. dicit : " Quos voluit ipse : " in quibus videlicet fuit suum beneplacitum. Psal. cxlvi, ii : Beneplacitum est Domino super timentes eum, et in eis qui sperant super misericordia ejus. Ad Roman. XII, 2 : Probetis quae sit voluntas Dei bona, et beneplacens, et perfecta,

" Et venerunt ad eum. "

Obedientia est, quia, cum vocamur ad magna, licet inviti, tamen obedire tenemur : unde cum excusaret se Jeremias, dicens : A a a, Domine Deus, ecce nescioloqui, quia puer ego sum. Ei dixit Dominus ad me : Noli dicere : Puer sum : quoniam ad omnia quae mittam te ibis : et universa quaecumque mandavero tibi loqueris : et obedivit . Et simile fecit Moyses , et Isaias .

" Et fecit ut essent duodecim cum illo, et ut mitteret eos praedicare.

Et dedit illis potestatem curandi infirmitates, et ejiciendi daemonia. "

Tangit officia : primo, secundum universalem numerum : secundo, secundum officii actum : tertio, secundum officiatorum potestatem. .

Dicit ergo : " Et fecit, " statuendo, " ut essent duodecim : " quia patres Veteris Testamenti fuerunt duodecim : et boves sub mari aeneo (quod Ecclesiam significat) duodecim : et stellae in corona sponsae in caelo duodecim : et sedes judicantium duodecim : et judicandorum numerus duodecim : et portae civitatis duodecim .

" Et ut mitteret eos praedicare. "

Ad Roman. x, 15 : Quomodo praedicabunt, nisi mittantur ? Praedicare autem, est officium praelati: docere vero, est magistri. Et praedicatio est eorum quae sunt supra intellectum humanum, sicut superius est notatum : est autem hoc officium non exercendum per alium. Actuum, VI, 2 : Non est aequum nos derelinquere verbum Dei, et ministrare mensis. II ad Timoth.IV, 1 et 2 : Testificor coram Deo et Jesu Christo, qui judicaturus est vivos et mortuos, per adventum ipsius et regnum ejus, praedica verbum.

" Et dedit illis potestatem. "

Ecce ministrorum potestatem ostendit a se in eos profluere : et est super corpus, et super animam : et ideo dicit : " Curandi infirmitates, " praecipue illas quae sunt ex incendio fomitis, et ex inobedientia carnis ad spiritum. Marc.XVI, 18 : Super aegros manus imponent, et bene habebunt.

" Et ejiciendi daemonia, " a potestate quam habent super animam. Marc.XVI, 17 : In nomine meo daemonia ejicient. Isa. XI, 9 : Non nocebunt, et non occident in universo monte sancto meo : quia repleta est terra scientia Domini.

" Et imposuit Simoni nomen Petras :

Et Jacobum Zebedaei, et Joannem fratrem Jacobi, et imposuit eis nomina Boanerges, quod est, Filii tonitrui. "

" Et imposuit Simoni nomen Petrus, " quia agnitionem illam habuit super quam fundatur Ecclesia. Matth. XVI, 17 : Caro et sanguis non revelavit tibi, sed Pater meus qui in caelis est.

Et tangit hic nomina vocatorum, secundum suas vocationes eis congruentia. Nomina autem sunt duodecim : " quorum " primi tres, ut dicit Glossa Hieronymi, " propter sublime meritum ipsorum in " monte, quo audiverunt tonitruum Pa" tris de nube, unum nomen in commu-" ni accipiunt, praeter specialia nomina " quae ante acceperunt. " Et primus quidem, non tam in Apostolum quam in vicarium Christi, et vertioem Apostolorum : et hoc sua ostendit nominatio. Quia cum primo Simon, postea Petrus est vocatus : Simon obediens, vel depo-nens tristitiam interpretatur. per obedientiam mandatorum ad apicem venit Apostolicae dignitatis. Exod.XXIV, 7 : Omnia quae locutas est Dominus faciemus, et erimus obedientes. Ad Hebr. xii, 9 : Obtemperabimus Patri spirituum, ei vivemus. Hic tristitiam saeculi quae mortem operatur deponit, ut in laetitia cordis et devotione se totum referat ad Deum, dicens cum David, Psal.XXXVI, -4 : Delectare in Domino, et dabit tibi petitiones cordis tui. Item, Psal. lxxvi, 4 : Memor fui Dei, et delectatus sum, hoc est, per laetitiam interiorem, quae est gaudium in Spiritu sancto : et per obedientiam mandatorum exteriorum (alias, exteriorem) : et hoc designat nomen Petrus. Unde, Beda : " Sicut a Christo lux mundi vocantur " Apostoli, sic a Christo petra, Simon " vocatus est Petrus. " Item, Beda : " Idem est Graece vel Latine Petrus " quod Syriace Cephas : et hoc est idem " quod rupes, vel caput. " Rupes qui-

dem, propter fundamentum confessionis veritatis, Matth. XVI, 18 : Tu es Petrus, et super hanc petram aedificabo Ecclesiam meam. Caput autem., propter verticem Apostolicae dignitatis : quia vicarius est Christi in terris. Unde, in Canticis, v, 2, dicit Ecclesia : Caput meum plenum est rore, ei cincinni mei guttis noctium. Hos enim gratiae Christi in hoc caput in plenitudine potestatis descendit : et guttae lucentes, in nocte ignorantiae hujus mundi in sacra doctrina distillant a cincinnis, hoc est, a Doctoribus et Praelatis, qui dependent ab hoc capite.

Duos autem suorum secretorum testes vocat et adjungit huic capiti, scilicet,

" Jacobum Zebedaei, "

Hoc est, Jacobum, filium Zebedaei, " et Joannem fratrem " ejusdem " Jacobi, " qui cum Petro ad omnia secreta deitatis

Domini prae aliis, quasi testes idonei adhibebantur. interpretatur autem. Jacob luctator, quia semper fuit in lucta virtutis, et sapientiae. Eccli. li, 25 : Colluctata est anima meacum sapientia. In Glossa dicit Hieronymus : " supplantata habet " desideria carnis. Esau sanguineus dicit " de ipso, Genes.XXVII, 36: Juste vocatum est nomen ejus Jacob : supplantavit enim me en altera vice : quia in lucta virtutis, supplantavit in passionibus : in lucta autem veritatis, Supplantavit in erroribus quos conculcavit.

Joannes autem, in quo est gratia, interpretatur : quia dicit Hieronymus : " Hoc habuit per gratiam, quod alii per laborem. " Duo autem habuit per gratiam : scilicet, Christi dilectionem, et altissimae veritatis agnitionem. Signum primi, quod sibi Christus prae aliis matrem commendavit : et dilectus discipulus specialiter est appellatus. Signum autem secundi, quod in pectore Domini recubuit . Hi duo, filii dicuntur Zebedaei, hoc est, donati vel dotati: quia secundum spiritum sunt filii Christi speciales, cui omnia donata sunt, et qui prae omnibus est dotatus. Gnenes. XXIV, 36 : Dedit filio suo omnia quae habuerat. Hi duo adjuncti sunt Petro, in quo est plenitudo potestatis : quia perfectio virtutis in opere, et perfectio veritatis in contemplatione, comitari debent plenitudinem potestatis. Hoc significatum est, Exod. XVII , 12 : Aaron et Hur sustentabant manus ejus, scilicet Moysis, ex utraque parte. Aaron enim montanus significabat perfectionem virtutis, Hur autem, ignis, significat perfectionem ignitae veritatis.

" Et imposuit eis, "

Duobus illis fratribus, Jacobo et Joanni, " nomina " officiis eorum congruentia, " Boanerges, "

Et hoc exponit Evangelista, dicens :

" Quod est, Filii tonitrui. "

Quia adjuncti sunt summae potestati, ut fulgurent signis et exemplis in virtute, et praedicatione tonent doctrinam in veritate. Psal. lxxvi, 19 : Vox tonitrui tui in rota, hoc est, in Scriptura. Job, xxxviii, 35 : Numquid mittes fulgura, ei ibunt, et revertentia diaent tibi : Adsumtis ? Isti ergo duo tamquam in arce, et primates vocati sunt ut assistant ei in quo est plenitudo potestatis : significati per duas columnas, quas Salomon posuit ante ostium templi : quarum unam vocavit firmitatem, et alteram fortitudinem. Significantur etiam per duas tubas de quibus dicitur, Numer. x, 2 : Fac tibi duas tubas argenteas ductiles, quibus convocare possis multitudinem quando movenda sunt castra,''

" Et Andream, et Philippum, et Bartholomaeum. "

Praeinductis mutavit nomina tribus : Petro dans singulare, eo quod ipse singularis est dignitatis, ad quam vocatur : aliis autem duobus, communem dedit nominationem : significans quod dignitas eorum, quamvis sit major aliis, tamen est pluribus communicabilis.

Post hos autem notat eos qui ad inferiores gradus Archiepiscorum, et Episcoporum vocantur, in novem gradibus distribui : doceris nos novem esse attendenda in electionibus talium Praelatorum. Quorum tres primi sumuntur secundum statum innocentiae, in quibus peccati consideratur immunitas : qui sunt Andreas, Philippus, et Bartholomaeus : hi enim tres vocantur ad Apostolatum se- cundum tria, quae exiguntur ad officium praedicationis, sine omni impedimento contrariae dispositionis. Sunt autem sex sic distributa, quod duo sunt in Andrea : duo, in Philippo: et duo, in Bartholomaeo.

Duo in Andrea sunt secundum duas ejus interpretationes : interpretatur enim virilis. et respondens pabulo. Ex hoc enim quod virilis est, talis est quod audet resistere adversario. Ad Titum, I, 9 : Ut potens sit exhortari in doctrina sana, et eos qui contradicunt arguere. Ezechiel. xiii, 5, improperat quibusdam dicens : Non ascendistis ex adverso, neque opposuistis, vos scilicet, murum pro domo Israel. In hoc autem quod respondens pabulo dicitur docemur quod non gratis debet comedere panem Ecclesiae. II ad. Thessal. III, 8 : Neque gratis panem manducavimus ab aliquo, Psal. lxxx, 3 : Sumite psalmum, hoc est, spiritualia..., et date tympanum, hoc est, temporalia. I ad Corinth. IX, 14 : Dominus ordinavit iis qui Evangelium annuntiant, de Evangelio vivere. Et tales Andreas in Ecclesiis debemus eligere : qui et Ecclesiarum sint defensores, et de facultatibus Ecclesiae non consumant, nisi ad necessitatem, ut Ecclesias in spiritualibus aedificent.

" Et Philippum, "

Qui os lampadis interpretatur. Per lampadem innuens ignitum lumen scientiae divinae, quod resplendet ab ipso : et per os, eloquentiam (alias, eloquentiae) docens, qua (alias, qualiter) unicuique verbis congruentibus, et similitudinibus congruentibus, possit apto sermone respondere. De primo dicitur, Isa. lxii, 1 : Propter Sion non iacebo, et propter Je-rusalem non quiescam, donec egrediatur ut splendor justus ejus, et salvator ejus ut lampas accendatur. Cantic.VIII, 6 : Lampades ejus lampades ignis atque flammarum. De secundo dicitur, in Psal. xliv, 3 : Diffusa est gratia in labiis tuis. Cantic. ii, 14 : Vox tua dulcis, et facies tua decora. Haec enim est vox dulcis, quae de lampadibus omnem sordem vitiorum consumentibus, procedit. Aliter enim decepti, dicunt illud. Genes. xxvii, 22 : Vox quidem, vox Jacob est: sed manus, manus sunt Esau.

" Et Bartholomaeum, "

Qui filius suspendentis aquas interpretatur : et in hoc duo notantur. Aquae enim suspensae differunt ab aquis deorsum fluentibus in duobus : quorum unum est, quod sunt altae : secundum autem, quod non sunt actu humidae, sed perviae, et luminosae, coeli speciem praeferentes. Aquae autem sunt delectationes quae in Praelato altae esse debent, ut coelestes et divinae sint : et in nullo alio terreno delectetur, dicens cum David, Psal. xxxvii, 10 : Domine, ante te omne desiderium meum, et gemitus meus a te non est absconditus. Et illud Psalmi lxxii, 25 : Quid enim mihi est in coelo, et a te quid volui super terram ? Et illud Psalmi xv, 10 : Delectationes in dextera tua usque in finem. Hae autem delectationes sunt purae et luminosae, nihil cum caeca concupiscentia commune habentes. Isa. lxvi, 11 : Ut sugatis et repleamini ab ubere consolationis ejus, ut mulgeatis et deliciis affluatis ab omnimoda gloria ejus.

Haec igitur sunt consideranda in officio electi vel eligendi.

" Et Matthaeum, et Thomam, et Jacobum Alphaei. "

Tangit hic tres alios : in quibus do- oemur ea quae in eligendo aliquando sunt toleranda, dummodo de praeterito sint purgata. Et ideo in quolibet illorum duo notantur : unum purgans, et alterum purgatum.

Duo enim notantur in Matthaeo : quorum unum est purgans, quod donatus est per gratiam : alterum autem, quod illicitis lucris intendebat, et hoc est purgatum. Matth.IX, 9 : Vidit Jesus hominem sedentem in telonio, Matthaeum nomine. Hic enim ipso facto illicita relinquens, et gratiae adhaerens, dixit : Quae mihi fuerunt lucra, haec arbitratus sum propter Christum detrimenta. Verumtamen existimo omnia detrimentum esse, propter eminentem scientiam Jesu Christi Domini mei, propter quem omnia detrimentum feci, et arbitror ut stercora, ut Christum lucrifaciam . Et ideo salva pace quorumdam, non est objiciendum electo, si aliquando illicita quaesivit, dummodo nunc gratiae Dei se commiserit. Quamvis enim dicatur, Eccli.XXXI, 8 et 9 : Beatus dives qui inventus est sine macula, et qui post aurum non abiit, nec speravit in pecunia et thesauris. Quis est hic, et laudabimus eum ? fecit enim mirabilia in vita sua. Et hic , beatus est, qui quamvis aliquando maculam habuit, quando post aurum abiit, tamen ut sine macula esset, aurum reliquit : et unde abierat, ad gratiam redivit : et hic enim est laudandus, quia mirabilia fecit in vita sua, quam ille qui numquam abiit. Sic, Luc. xix, 8, Zachaeus princeps publicanorum et dives, redivit,et illicita non retinuit : sed reddidit, et reliqua, gratiae Dei se totum committens, pauperibus erogavit. Hoc ergo est dissimulandum.

" Et Thomam, "

Qui ipso nomine duo importat : quia geminus sive dubius interpretatur, et abyssus. Et significat dubietas ignorantiam sive dubitationem in intellectu, circa veritatem credendorum, vel sciendorum, vel faciendorum, vel appetendorum. Abyssus autem, hujus ignorantiae vel dubitationis causam : scilicet tenebras abyssi, quia videlicet non procedit dubitatio ex contemptu, vel ex affectu : sed ex eo solum quia non est illuminatus. Genes.I, 2 : Tenebrae erant super faciem abyssi Nec abyssus a se lumen habere poterit, nisi desuper sibi immittatur. Signum autem hujus abyssi est, quia oblatum lumen facile recipit, nec contra obnititur per dispositionem malam quae in ipsa est. Sicut et Thomas, licet obscurus fuerit per dubitationem detentus aliquamdiu, tamen lumen facile recepit, et tunc in eadem solida confessione permansit. Haeretici autem lumini reluctantur : sicut dicitur, Job, XXIV, 13 : Ipsi fuerunt rebelles lumini: nescierunt vias ejus, nec reversi sunt per semitas ejus. Et hoc fit per malam infidelitatis dispositionem, quae est in ipsis. II ad Corinth.IV, 4 : Deus hujus saeculi excaecavit mentes infidelium, ut non fulgeat illis illuminatio Evangelii gloriae Christi. Sic autem Thomas non fuit abyssus, et dubius : sed potius ex solo illuminationis defectu, fuit dubius : et sine omni difficultate lumen paratus erat recipere. Taliter obscurus fuit Paulus qui, 1 ad Timoth. i, 13, dixit : Misericordiam Dei consecutus sum, quia ignorans feci in incredulitate. Si quis igitur aliquando ex ignorantia hujusmodi dubitaverit, et tamen veritatem paratus recipere fuerit, non est excludendus a divina electione : sed est erudiendus, et eligendus, hoc non obstante quod aliquando dubitaverit : quia hoc ipsum magis eum cautum in aliis reddit. Sic, II ad Corinth.IV, 6, dicitur, quod Deus, qui dixit de tenebris lucem splendescere, ipse illuxit in cordibus nostris, ad illuminationem scientiae claritatis Dei, in facie Christi Jesu : sicut dicitur, ad Ephes, v, 8 : Eratis aliquando tene-

brae, nunc autem lux in Domino. Ut filii lucis ambulate. Hac igitur dispensatione Dominus eligit Thomam.

" Et Jacobum Alphaei. "

Alphaeus autem doctus, vel fugitivus interpretatur. Jacobus autem interpretatur luctator : et significat duo. Quorum primum est, doctum esse in lucta contra vitia : et hoc est, purgans. Secundum autem, fugitivum esse : quia peccatis perpetratis, aufugit per poenitentiam : et hoc est, purgatum. Propter quod non est quod fecerit in proeterito, dummodo nunc aufugerit. Ad Hebr.IV, 15 : Non habemus pontificem qui non possit compati infirmitatibus nostris : tentatum autem per omnia pro similitudine absque peccato. I ad Corinth. VI, 9 et seq. : Nolite errare : neque fornicarii, neque idolis servientes, neque adulteri, neque molles, neque masculorum concubitores, neque fures, neque avari, neque ebriosi, neque maledici, neque rapaces, regnum Dei possidebunt. Et haec quidam fuistis : sed abluti estis, sed sanctificati estis, sed justificati estis in nomine Domini nostri Jesu Christi, et in Spiritu Dei nostri. Et ideo talia in eligendo, dummodo alias nunc bonus sit, sunt aliquando toleranda, et dissimulanda. Sic ergo per hos tres significatur quid in praeteritis negotiis, ignorantes, et peccatis aliquando sit dissimulandum in viris, qui alias utiles sunt ad regimen animarum.

Hic autem attendendum est (sicut dicit Hieronymus) de Matthaei Apostoli humilitate : quae in duobus est. In uno quidem, quod cum Marcus hic, et Luc. VI, 15, in electione Apostolici gradus Matthaeum Thomae praeponunt : ipse autem se Matthaeus postponit eidem . Eccli.III, 20 : Quanto magnus es, humilia te in omnibus. Secundum autem est, quod ipse se vocat publicanum a peccato quod in negotio habuit : alii autem simplicem ipsius exprimunt nominationem, quae gratiam liberae innuit electionis. Quia sicut dicitur, Proverb. xviii, 17 : Justus prior est accusator sui.''

Est etiam advertendum, quod Hieronymus dicit quod Jacobus Alphaei, qui et frater Domini dicitur propter similitudinem corporis et religionis, et vicinitatem sanguinis, quia consobrinus ejus fuit, quia Maria Alphaei soror matris Domini fuit, quam Joannes Mariam Cleophae dicit : fortasse quod idem Alphaeus, et Cleophas binomius fuit: vel, quia defuncto Alphaeo post natum Jacobum, Cleophae nupsit : quia secundum legem, si frater sine haerede decessit, alius frater uxorem ejusdem ducere debuit, et suscitare semen defuncto fratri. Jacobus idem, post resurrectionem Domini, statim Jerosolymorum ordinatur Episcopus.

Tres igituristi in tertio ordine dictis de causis sunt vocati.

" Et Thaddaeum, et Simonem Gananaeum

Et Judam Iscariotem, qui et tradidit illum. "

Tangit hic eos qui in quarto ordine sunt vocati : et in illis instruit quid in eligendis, secundum praesentem justitiam, sit considerandum. Significat autem sex : ita quod duo, in quolibet istorum.

Thaddaeus enim corculus, hoc est, cordis custos interpretatur. Innuit autem quod in eligendo consideranda est bona conscientia. II ad Corinth. I, 12 : Gloria nostra haec est, testimonium conscientiae nostrae. Isa. xxxv, 2 : Gloria. Libani data est ei. Libanus canditatio interpretatur : et gloria Libani . est gloria candidatae conscientiae : et haec provenit ex bona cordis custodia. Proverb. IV, 23 : Omni custodia serva cor tuum, quia ex ipso vita procedit. Hic autem qui cognomine dicitur corculus, vero nomine Judas vocabatur : quod confitens, et glorificans interpretatur : et significat eligendum debere esse amicum veritatis, et divinae laudis. Isa. lx, 21 : Germen plantationis meae, opus manus meae ad glorificandum,

" Et Simonem Cananaeum. "

Qui fuit natus a Cana civitate Galilaeae. Interpretatur autem Simon, ponens tristitiam : eo quod in eligendo, secundum praesentem gratiam debet considerari, quod lingua sua placabili scire debeat deponere tristitiam a cordibus subjectorum. Isa. L, 4 : Dominus dedit mihi linguam eruditam, ut sciam sustentare eum qui lassus est verbo. Sic tristitiam deposuit Paulus, qui dixit, ad Philip. IV, 4 et 5 : Gaudete in Dominv semper : iterum dico gaudete. Modestia vestra nota sit omnibus hominibus. Cananaeus autem zelotes interpretatur : quia in eligendo considerandum est, quod zelum legis habeat, et zelum animarum : ut dicat : Zelus domus tuae comedit me . I Machab. II, 54 : Phinees pater noster celando zelum Dei, accepit testamentum sacerdotii aeterni.

" Et Judam Iscariotem qui et tradidit illum. "

In quo notantur duo : quorum unum fuit publicum, hoc est, praesens justitia, quae in nomine Judae importatur : et est id quod in eligendo est considerandum. Alterum autem est occultum, quod. importatur per Scarioth, quod est vicus vnde ortus fuit Judas, et memoria mortis interpretatur. Et hoc in corde diu meditatus fuit, qualiter ad. mortem Dominum traderet : et hoc tandem ad effectum perduxit, et ideo sequitur : " Qui et tradidit illum. ". Sed quia nos occulta cordium scire non possu- mus, docuit nos Dominus quod nos occulta cordium in electionibus non discuteremus : sed sufficere quod eligamus talem, quem aperta probatum reddit justitia. Unde Hieronymus in Glossa : " Judas Scarioth, a vico in quo ortus est, de tribu Issachar, qui merces interpretatur, vel pretium, scilicet perditionis. Scarioth. id est, memoria mortis, quia non repente, sed praemeditatus, Dominum tradidit : hinc provide inter Apostolos eligitur : quia magna est veritas, quam nec adversarius minister infirmat. Voluit Dominus tradi a discipulo, ut tu a socio proditus, moleste non feras tuum errasse judicium, tuum periisse beneficium. " Sic electus est Saul, I Reg.IX, 2, de quo dicitur, quod erat electus et bonus : et non erat vir de filiis Israel melior illo. Et tamen postea fuit subversus : quam subversionem diu fuit praemeditatus. Psal. xxxv, 5 : Iniquitatem meditatus est in cubili suo : adstitit omni viae non bonae, malitiam autem non odivit. Unde docens nos Dominus dicit, I Reg. XVI, 7 : Non juxta intuitum hominis ego judico. Non autem secundum faciem oportet judicare. Unde, ibid.XVI, 7 : Homo videt ea quae parent, Dominus autem intuetur cor. Et ideo etiam Apostoli, Act. I, 23 et seq., videntes in Juda proditore humanum errasse judicium, in Mathia substituendo per sortes explorabant judicium divinum : quo eligendus permaneret in sorte Apostolica, ad quam Judae succederet.

Hi ergo tres ultimi, sicut dictum est, secundum considerationem praesentis justitiae sunt electi.

Primi ergo tres non tam ad gradum, quam ad sublimitatem regiminis divini sunt electi : sicut in veteri testamento Moyses, et Aaron et Hur : penes tria, quae sunt in hierarchia divina : quae sunt plenitudo potestatis, et plenitudo bonitatis, et plenitudo sapientiae.

Secundi autem tres electi sunt peries tria quae sunt in prima hierarchia ange-

lica : quae sunt fervor ignis divini, ad omnia ministrans virilitatem : quia, sicut dicitur, Cantic.VIII, 6 : Fortis est ut mors dilectio : et plenitudo scientiae splendens in verbo : et receptio regalis in omni materialitate, sicut in throno in eo qui omnes appetitus, et aquas concupisoentiae suspendit in altum.

Tertii autem tres vocati sunt penes tria quae sunt in secunda hierarchia angelica : quae sunt altitudo ostentationis, quam dignitas nobilitatis superponit : et divitiae pulchrorum, et honorum in decore altitudinis exaltant : et non nutans (alias, non cadere valens) fortitudo tenet ne cadat, scabellaribus conculcandis appropinquando. Et hoc attribuitur Matthaeo, qui, sicut dicit Hieronymus, et talentorum Domini factus est distributor, et dignitatem regalem Domini prae aliis descripsit. Virtutes autem (quarum est esse invincibiles ad omnem voluntatem Dei peragendum) attribuuntur Thomae : quia confortatus in Domino, nihil impossibile sibi esse pro Domino faciendum proposuit. Jacobo autem attribuuntur Potestates, quae sunt in eadem Hierarchia : quia Potestatum est arcere per limites divinos omne contrarium, et promovere bonum. Et hoc ipse primus fecit, secundum murmurationem quae de conversione gentilium primum facta est, Actuum, xv, 1 et seq. Quarti autem tres, sumuntur penes tertiam Angelorum hierarchiam, in qua Principum quidem est omnem actum referre ad legis congruentiam, quod corculo attribuitur : quia custos cordis, custos est legis. Archangelorum autem est, omnem actum ad consilium referre divinum : et hoc competit Simoni Cananaeo, qui zelotes est, ut in omnibus consilium Dei perficiatur. Judas autem, in quo praesens tamen considerata est justitia, respondet Angelis, quorum officium est omnem actionem nostram informare forma justitiae et virtutis.

Haec igitur hic diligentius prosecuti sumus : quia istas Apostolorum voca- tiones super Matthaeum perfunctorie

transivimus .''

" Et veniunt ad domum, et convenit iterum turba, ita ut non possent neque panem manducare.

Et cum audissent sui, exierunt tenere eum : dicebant enim, Quoniam in furorem versus est.

Et Scribae qui ab Ierosolymis descenderant dicebant : Quoniam Beelzebub habet, et quia in principe daemoniorum ejicit daemonia. "

Hic incipit pars illa in qua probatur quod haec potestas est divina, tam in capite quam in membris. Durat autem haec pars, usque ad finem quarti capituli.

Dividitur autem in tres partes : in quarum prima ostenditur, quod est divina in capite : et nulli nisi Deo, potest attribui. In secunda ostenditur, quod est divina in opere, praedicatione, et effectu verbi : et haec incipit in principio quarti capituli. In tertia ostenditur, quod est divina in membris, quae sunt ministri capitis, et exsecutores officii praedicationis, ibi, IV, 21 : " Et dicebat illis : Numquid venit lucerna, etc, "

Prima harum partium dividitur in tres : in quarum prima, agitur de excessu potestatis, tam in sermone quam in opere. In secunda autem ostenditur, quod iste excessus est potestatis divinae, ibi, v. 23 : " Et convocatis eis, in parabolis dicebat, etc. " In tertia ostenditur, ab opere hujusmodi potestatis non esse vacandum ex aliqua carnali affectione, ibi, v. 31 : " Et veniunt mater ejus, etc. "

In harum prima tria notantur : scilicet, instantia quaerentium, sive frequen- tantium : simplicitas devota discipulorum : et malitia observantium Scribarum et Pharisaeorum.

De instantia frequentantium dicit tria, et innuit quartum. Quorum primum est, quod ad locum quietis Dominus veniens, ab opere salutis nostrae non quiescebat : secundum est, quod propter hoc multi ad eum undique conveniebant : tertium est, quod etiam aviditate operandae salutis, operibus necessitati naturae debitis, non indulgebat. Quartum quod innuit est, quod tam in sermone quam in opere divinae potestatis, excessum ostendebat.