Scholium.

Quaestionem hanc : an indulgentias tantum valeant, quantum sonant? Theologi antiqui communiter proponunt, circa quam in varias et extremas aliqui abierunt sententias. Pars tutior et magis pia affirmat, modo causae omnes ad Indulgentiam lucrandam necessariae concurrant ; de hac autem Indulgentia in particulari non est certum et infallibile, quod operetur quantum sonat ; nihilominus ubi evidenter non constiterit sine legitima causa concessam esse, non est contemnenda neque si constiterit est publice spernenda. Dubium aliud de necessitate gratiae in lucraturo Indulgentiam, majorem habet difficultatem in doctrina Auctoris, dum ex professo probat in 4. d. 15. q. 1. a n. 15. posse satisfieri pro poena temporali extra statum gratiae. Id tamen prudenter et reverenter, absque praejudicio, inquit, contrariae sententiae docuit: et intelligendus est de satisfactione secundum quid seu imperfecta, non autem de perfecta quae conciliatet placat, de qua solum intelligendus est locus Conc. Trident. sess. 14. c. 8. qui videtur favere oppositae sententiae. Vide Fabrum in 4. disp. 35. c. 6. et Cavellum in Scholio ad praedictum locum Doctoris ; fortassis quaestionem hanc scripsit ante commentarios Oxonienses.

Quod autem non tantum valent semper quantum sonant, arguitur sic : Quia tunc quilibet posset se quittare a tota poena debita peccatis suis sine poenitentia et evolaret sine punitione, faciendo multoties opus Indulgentiae, quod videtur justitiae Dei multum derogare.

Dicendum quod non est inconveniens, nec per hoc remanet peccatum aliquod impunitum; tum, quia peccator concurrendo punitur in se: tum, quia etiam peccando punitur, cum peccatum sit etiam paena; tum, quia sufficienter in Christo et aliis Sanctis satis est punitum, ut dictum est supra.

Dicunt tamen aliqui, quod talis quantumcumque multiplicasset opus Indulgentiae, maxime dando pecuniam, non statim evolaret; quorum ratio ista est, quia ut dicunt, peccatum etiam post Confessionem , relinquit in anima quamdam scoriam quae tolli non potest, nisi per paenalitatem ipsius qui peccavit, ideo non sufficit dare pecunias ad Indulgentias.

Sed hoc non videtur valere, quia ex peccato in anima tria solum relinquuntur, scilicet macula culpae; secundo pronitas ad actum similem: tertio obligatio ad poenam aeternam. Primum autem per contritionem deletur, et cum hoc tertium illud quod est obligatio ad paenam aeternam in temporalem commutatur. Secundum autem per gratiam quae datur in contritione, deletur, scilicet pronitas ad actum peccati, quia gratia inclinat ad actus oppositos. Peccatum etiam tollitur per assuefactionem in bonis operibus, et ideo amota culpa et poena temporali per Indulgentias soluta ; sicut est possibile et rationabile (quia, Ut dictum est, in Christo satis est satisfactum) non potest quis impediri nisi per hujusmodi pronitatem, sed per ipsam non potest retardari post mortem, maxime quia patet in simili. Parvulus enim Baptizatus mundatus est totaliter a reatu culpae originalis, tamen in eo dum vivit remanet semper pronitas vel fomes, seu quaedam inclinatio ad peccatum, quod tamen non est in eo culpa post Baptismum. Unde si statim post Baptismum moriatur non retardatur, etiam modicum a gloria per hujusmodi pronitatem, quia ipsa tenet se magis ex parte corporis, ideo anima exuta a corpore non impeditur per hoc nisi aliud obstet. Quare similiter cum per gratiam et contritionem peccator sit a culpa liber et a poena aeterna, a temporali autem per Indulgentias, nequaquam per dictam scoriam vel inclinationem retardatur ejus anima a gloria, cum exuta sit a corpore.

Quod autem non requiratur gratia ad recipiendas Indulgentias, probatur sic : quia ante primam gratiam in peccatore non requiritur alia gratia, aliter esset abire in infinitum ; ergo a simili ad paenae remissionem non requiritur gratia.

Et confirmatur, quia excommunicatio est poena temporalis, et tamen bene tollitur sine gratia, quia potest absolvi etiam invitus: ergo et poena temporalis ad quam quis est obligatus ex peccatis, de quibus confessus fuit et contritus, potest sibi dimitti, dato quod postea peccet mortaliter, nec sit in gratia, cum facit opus Indulgentiae.

Dicendum quod non est simile, prima enim gratia datur homini, si vult se disponere per liberum arbitrium, quod potest quilibet per adjutorium gratiae datum, quae omnibus viatoribus datur, non sic autem est de paena satisfactoria ; nullus potest Deo per opera sua satisfacere nisi illa placeant Deo, cui non placent, nec digna sunt acceptatione nisi homo sit Deo gratus, quod non potest sine gratia. Ideo non potest quis satisfacere, dum est in mortali peccato. Quare non est securum confitentibus poenitentias multum longas imponere, ne forte priusquam impleatur, reincidant in peccatum, et per consequens non satisfaciant per hujusmodi poenitentias. . Item, non valet confirmatio de excommunicatione, illa enim est ab homine illata, pro aliquo peccato forte manifesto communiter, ideo in potestate Judicis illam inferentis, nec Superioris, est, illam, si vult, revocare. Dato etiam quod excommunicatus non poeniteat, et absolvitur quandoque propter ejus periculum, quando videlicet Judex videret eum sic fatuum, quod non curat, sed propter hoc magis induratur, tunc relaxat excommunicationem, ut sic forte talis per mansuetudinem redeat. Non sic autem dum est in peccato, nihil facit dignum acceptatione, nec per consequens potest ut sic satisfacere, sed statim cum paenitet de peccatis commissis, cum proposito confitendi tempore opportuno, tunc enim bene sibi valent opera sua, et sunt tunc satisfactoria et meritoria.