MEMBRUM I.

Utrum Deus sit cognoscibilis per essentiam ?

Circa primum videtur, quod Deus non sit cognoscibilis.

i. Dionysius in libro de Divinis nominibus: " Supersubstantialis substantia Deus est, et intellectus non intelligibilis, et verbum non dicibile, et irrationabilitas, non intelligibilitas, secundum nihil existentiam existens . " Unde ibidem dicit, quod " ipsius Dei neque sensus est, neque phantasia, neque opinio, neque ratio, neque scientia. " Ei ibidem, " Quem neque cogitare possibile est neque dicere, neque totaliter aliquo modo contemplari: propter quod ab omnibus ipse est segregatus et superignotus. " Et ibidem, paulo post, " Si melior est omni sermone et omni cognitione, et super mentem universaliter et super substantiam collocatur: omnium quidem existens circumapprehensivus et comprehensivus et praeapprehensivus: omnibus autem universa- liter est incomprehensibilis: neque sensus ejus est, neque phantasia, neque opinio, neque nomen, neque sermo, neque tactus, neque scientia. "

2. Adhuc, Chrysostomus super illud Joannis, i, 18: Deum nemo vidit umquam, sic dicit: " Ipsum quod est Deus, non solum prophetae, sed nec Angeli nec Archangeli viderunt. Quod enim creabilis est naturae, qualiter videre poterit quod est increabile? "

3, Adhuc, I ad Timoth, vi, 16: Quem nullus hominum vidit, sed nec videre potest.

4. Adhuc, Dionysius ad Gaium monachum: " Qui dicit se vidisse Deum, si cognovit quod vidit, non ipsum vidit, sed aliquid eorum quae sunt sub ipso. "

5. Adhuc, Damascenus: " Infinitus est Deus et incomprehensibilis . " Cum ergo omne quod cognoscitur, intellectu cognoscentis comprehendatur, videtur quod non cognoscibilis sit Deus.

6. Adhuc, Augustinus in libro de Videndo Deum ad Paulinam: " Invisibilis est natura Deus, non tantum Pater, sed et ipsa Trinitas, unus Deus . " Cum ergo hoc sit ei invisibile esse quod incognoscibile, videtur quod incognoscibilis sit Deus.

7. Adhuc, Augustinus In eodem: " Deum nemo vidit umquam, nec videri potest, quoniam lucem habitat inaccessibilem , et est natura invisibilis sicut incorruptibilis: et sicut incorruptibilis nec postea corruptibilis, ita non solum nunc, sed etiam semper invisibilis . "

8. Adhuc, Cognoscentis et cogniti proportio est, sicut recipientis et recepti. Quod probatur per Aristotelem dicentem in III de Anima, quod " intellectus species acceptionis est. " Infiniti autem accipiendi ad finitum accipiens non est proportio. Est autem intellectus creatus finitus in potestate accipiendi: Deus autem infinitus per essentiam et virtutem et omnia quae in ipso sunt. Ergo videtur, quod ab intellectu creato nullo modo accipitur, et per consequens non cognoscitur.

9. Adhuc, In nobis potentiae ordinatae sunt, ut dicit Avicenna In VI Naturalium, Est enim anima substantia, ut dicit, a qua fluunt potentiae quaedam conjunctae corpori, et quaedam non conjunctae. Et Inter conjunctas corpori, quaedam immersae materiae, ut operationem non habeant nisi per qualitates naturales et materiales, ut potentiae vegetabiles. Quaedam autem sic sunt organicae, quia secundum complexionem organi objecta recipiunt, sed animaliter et spiritualiter et non naturaliter sive materialiter circa eadem operantur. Rationalis autem animae potentiae nullo utuntur organo, In nobis autem sic est, quod Inferior potentia numquam superiorem accipit, nec operatur circa illam: sicut vegetabilis non accipit sensibiles potentias, nec sensibilis intellectuales. Cum ergo in. infinitum plus distat divina substantia ab intellectu creato, quam intellectus creatus a sensibili, vel vegetabili, videtur quod multo minus intellectus creatus acceptabilis sit Dei, sive divinae substantiae, per locum a majori. Si au- tem Deus ab intellectu creato acceptabilis non est, cognoscibilis non est. Cognoscere enim est accipere per intellectum, vel sensum.

In contrarium est quod dicitur, 1. Ad Roman, i, 19: Quod notum est Dei, manifestum est in illis. Glossa, Id est, quod in Deo ductu rationis cognoscibile est. Ac si dicat: In se habent Philosophi unde possunt cognoscere quod de Deo cognoscibile est.

2. Adhuc, Sapient, xiii, 1: De his quae videntur bona non potuerunt intelligere eum qui est: neque operibus attendentes, agnoverunt quis esset artifex. Quasi dicat: Hoc est inconveniens. Et paulo post, v. 5: A magnitudine enim speciei et creaturae cognoscibiliter poterit creator horum videri.

3. Adhuc, Ad Roman, i, 20: Invisibilia ipsius, scilicet Dei, a creatura mundi, per ea quae facta sunt, intellecta, conspiciuntur: sempiterna quoque ejus virtus, et divinitas,

4. Adhuc, Hugo de sancto Victore in Prologo super caelestem hierarchiam Dionysii: " Natura ad servitutem condita, creatorem suum demonstravit. " Si autem demonstravit natura, considerans naturam intelligere potuit.

5. Adhuc, Augustinus In libro Soliloquiorum: " Intelligibilis est Deus, intelligibilia sunt scientiarum spectamina, principia scilicet et conclusiones: sed differunt plurimum. Nam terra visibilis est et lux: sed terra nisi luce illustrata videri non potest. Similiter disciplinarum spectamina videri non possunt, nisi aliquo videlicet suo sole illustrentur. " Deus ergo visibilis est per intellectum, et cognoscibilis.

8. Per rationem etiam objicitur: Dicunt enim Aristoteles et Averroes, quod intelligibile quod omnis homo natura scire desiderat, intellectus divinus est: eo quod sicut causa est omnis rei, ita lumen est faciens intelligibile quidquid intelligitur. Cum ergo non sit inane desiderium, ut dicit Aristoteles in primo Ethicorum, oportet quod naturali cognitione per naturalem intellectum hominis Deus et intellectus divinus cognosci possit.

7. Adhuc, Quidam objiciunt, quod sicut se habet affectiva ad bonum, ita se habet intellectiva ad verum: sed affectiva per amorem conjungitur summo bono et attingit ipsum: ergo intellectiva cognoscendo attingit summum verum, quod est Deus.

Ad hoc dixerunt Joan. Scotus et Joan. Sarracenus in commentis super Caelestem hierarchiam Dionysii, quod creatus intellectus non potest in Deum cognoscendo, nisi in theoriis et theophaniis: theorias lumina respersa in creaturis appellantes per modum vestigii, vel imaginis, vel signi: theophanias autem, lumina intellectualia per influentias a Deo in Angelos descendentia, et incircumscriptum lumen quod Deus est, quantum possibile est, manifestantia. Contra quod dicit Hugo de Sancto Victore in suo commento super Caelestem hierarchiam: " Quid est in theoriis et theophaniis Deum videre, et sine theoriis et theophaniis Deum non videre, nisi Deum ut est numquam videre, cum nec theoria, nec theophania Deus sit. Tollant ergo theorias et theophanias: quia sicut non facti sumus nisi immediate ab ipso, ita non sistet nos aliquid usque ad ipsum, dicente Joanne in I canon, iii, 2: Videbimus eum sicuti est. Joan, xiv, 21: Ego diligam eum, et manifestabo ei meipsum. "

Adhuc, Videtur Augustinus respondere in libro de Videndo Deum ad Paulinam, sic: " Si quaeris utrum Deus videri possit? Respondeo: Potest. Si quaeris, unde hoc sciam ? Respondeo: quia in verissima Scriptura legitur: Beati mundo corde, quoniam ipsi Deum vi-debunt . Si quaeris, quomodo dictus invisibilis sit Deus, si videri possit? Respondeo: Invisibilis est natura: videri autem potest cum vult, et sicut vult. " Haec autem solutio mirabilis esse videtur. Innuitur enim, quod non videatur per naturam, sed vel in specie assumpta qua vult, et quando vult: vel in effectu naturae, vel gratiae, vel gloriae, in quo resplendet: et hoc est vel symbolice, vel in theoriis, vel theophaniis videre. Et hoc non quaeritur, sed an natura per intellectum creatum cognoscibilis sit, ita quod immediate intellectus figatur in ipso sicut oculus in suo visibili?

Solutio. Dicendum, quod aliud est contingere per intellectum, et diffundi in intelligibili: et aliud est capere sive comprehendere intelligibile. Et hujus similitudinem dat Chrysostomus super illud: In principio erat Verbum , dicens, quod " visus corporeus qui est in oculo quando est in littore maris, littus terminans mare comprehendit: remotus autem a littore, in ipsa maris superficie figitur, et in infinitate sua diffunditur nihil videns quod pelagi terminat immensitatem. Et sic fecit Evangelista, nos undique removens a creatis, et in divinam immensitatem inducens, ipsam immateriali oculo contemplans et in ea se diffundens, cum dixit: In principio erat Verbum. Non enim determinatur quid vel quale principium, quid vel quale Verbum, quid vel qualis Deus: et sic relinquit nos in infinitate. " Hoc autem probatur sic per Dionysium: " Non cognoscimus Deum nisi symbolice, vel mystice. Symbolice noscimus proprietatem Dei proportione proprietatis corporeae, Et cum in infinitum emineat proprietas divina proprietatibus creatis, procedendo symbolice stamus in infinito, et diffundimur in illo, nullum ter-

minum comprehendentes. Mystice autem procedimus in Deum per eminentiam. Mystica enim sunt, quae per se et primo Deo conveniunt, per aliud autem et secundario creaturis, ut essentia, vita, et intellectus, quae nobis non innotescunt nisi secundum quod sunt in creatis genere vel specie vel numero: et secundum hoc esse non conveniunt Deo, sed eminenter et excellenter in infinitum. Sicut si dicam, Deus est essentia: et statim illud potentius nego, dicens: non est essentia: eo quod non est essentia prout nobis essentia innotuit genere vel specie vel numero: et postea infero: est essentia super omnem essentiam, nec dicere possum quantum est super omnem essentiam: eo quod intellectus resolutorius non potest pervenire in aliquod primum quod non sit de essentia resolutorum et immixtum eis: Deus autem nihil creatorum est, sed eminet omnibus excellenter in infinitum: et ideo iterum intellectus sic procedens, stat in infinito et diffunditur in illo. " Et hoc est quod in primo Caeli et mundi dicit Philosophus: " Adhibuimus nosipsos magnificare Deum gloriosum, eminentem proprietatibus eorum quae sunt creata. " Et quod dicitur in libro de Causis: " Causa prima est super omne nomen quod nominatur: quoniam non pertinet ei diminutio. " Et haec est propositio vigesima prima: et in hac propositione dicit: " Causa prima superior est narratione: et ideo deficiunt linguae a narratione ejus, nisi esse dicamus narrationem ejus, quoniam ipsa est super omnem causam: et non narratur nisi per causas secundas, quae illuminantur lumine primae causae.

Dicimus ergo, quod notitia intellectus creati et humani Deus et substantia divina attingitur per simplicem intuitum, et diffunditur intellectus in ipso per intuitionis considerationem, sed non capitur per comprehensionem. Et hoc vult dicere Augustinus in libro de Viden-do Deum ad Paulinam: " Videre Deum possum, comprehendere vero minime. " Visio enim simplici intuitu mentis perficitur. Comprehenditur autem, cujus fines circumspiciuntur. Comprehensio enim est contactus intellectus super terminos rei. Hoc est quod eliam dicit Apuleius in libro de Deo Socratis, inducens Platonem sic dicentem: " Plato caelesti facundia praeditus, hunc solum Deum, scilicet deorum, majestatis incredibilis quadam ineffabili nimietate non posse sermonis humani quavis oratione vel modice comprehendi, sed vix a sapientibus viris, cum se vigore animi quantum licuit a corpore removerunt, accipit intellectum hujus Dei. "

Et per hoc fere ad omnia patet solutio.

Auctoritates enim quae dicunt eum incognoscibilem esse, loquuntur de cognitione certa et finita, quae est cognitio comprehensionis. Et hoc modo dicit Isidorus, quod " Trinitas sibi soli nota est, et homini assumptio: quia ille verus Deus est. "

Auctoritates in oppositum adductae, de visione simplicis intuitionis loquuntur, et de diffusione intellectus in infinito, quod per intellectum finiri non potest: cum dicat Anselmus in Prosologio, quod " Deus secundum quae in Deo sunt, majus aliud est quam intelligi possit. "

Quod autem objicitur quod Boetius dicit, quod " omne quod intelligitur, ab intelligente comprehenditur. "

Dicendum, quod duplex est comprehensio. Una est motus qui comprehendit terminum, in quo est in motum esse, quando contingit. Alia est comprehensio vasis, quando totum claudit quod est in vase, ita quod nihil sui. est extra ipsum. Et primo modo intellectus intelligit et comprehendit intelligibile in quod finaliter tendit, quando contingit ipsum per simplicem visionem: et hoc modo loquitur Boetius. Secundo autem modo non comprehendit quando eum capit: non enim totum capit et claudit: quia finitum non potest capere illud quod est infinitum.

Ad illud quod objicitur de Philosopho, quod " intellectos Dei desideratus est ab omnibus hominibus sciri. "

Dicendum, quod hoc est verum. Ille enim maxime intelligibilis est, et omnis intellectus et intelligibilitatis causa, et in omni intelligibili attingitur: sicut lumen quod est actus visibilium, attingitur in omni visibili per visum. Sicut tamen lumen secundum immensitatem quam habet in rota solis, et secundum immensitatem potestatis qua omnia visibilia comprehendere potest, non potest capi vel comprehendi a visu: ita nec intellectus divinus secundum excellentiam qua excellit in seipso, et secundum potestatem qua illustrare potest super omnia etiam super infinita intelligibilia, capi vel comprehendi potest ab intellectu creato.

Ad id quod objicitur, quod inferior potentia non capit superiorem in nobis.

Dicendum, quod locus a majori supponit similitudinem: et hoc deficit in argumento. Inferiores enim potentiae materiales sunt: et ideo immateriale non accipiunt, nec circa ipsum operantur. Intellectus autem immaterialis est sicut et Deus: et ideo inferior sicut et superior ad idem intelligibile habent proportionem, quamvis non eamdem secundum capacitatem comprehensionis.