Sequitur :

" Et discessit ab illa Angelus, "

Officio peracto. Tempus enim erat, ut reverteretur ad eum qui eum misit. Nos autem benedicamus Deum, et enarremus omnia mirabilia ejus . Discessus autem Angeli nihil aliud fuit, nisi quod visui humano se subduxit. Numquam enim ita ad obsequendum habuit Angelos, sicut ex quo Filium Dei Dominum Angelorum concepit. Ex tunc enim accesserunt ad eam Angeli, et ministrabant ei .

" Exsurgens autem Maria in diebus illis, abiit in montana cum festinatione, in civitatem Juda.

Et intravit in domum Zachariae, et salutavit Elisabeth.

Hic adhuc tria circa beatam Virginem determinat Evangelista : quorum primum est, qualis fuit pietatis officio : secundum, quantae gratitudinis in percepto Dei dono : tertium, quod continuo perseverans fuit in obsequio, quia permansit obsequens debili cognatae tribus mensibus, donec cognata relevata fuit in utero.

De primo dicit tria : qualiter videlicet ad obsequendum se paravit, et qualiter festinavit, et quam benigne se exhibuit.

Praeparatio autem commendatur in duobus : a modo, et a tempore.

A modo autem, quia

" Exsurgens. "

Decompositum est : quia notat quod extra sursum fuit se agens, sicut corpore ita et mente. Per mirabilia enim dona munerala fuit, et supra statum priorem elevata, accedens ad cor altum : et sciens cui plus donatur, ab eo plus exigitur: volens exaltari in se Deum, hoc est, altum ostendere : ex priori statu altius sursum se proficiendo egit, audiens vocem dilecti clamantis, Cantic. ii, 14: Surge, propera, amica mea,... et veni. Nihil enim vacat a significatione in tanta Virgine et Dei Matre. Si autem ipsa de alto in altius se egit, pudeat nos a sorde vitiorum non exsurgere. Sicut eliam monet Apostolus, ad Ephes, v, 10 : Surge, qui dormis, et exsurge a mortuis, et illuminabit te Christus. Haec enim Virgo et quieta, non vaga non garrula, non quietis impatiens, resederal in solitudinis et conscientiae quiete. Sicut, Isa. LII, 2 : Consurge, sede, Jerusalem. Nunc anima exsurgit in actionis utilitate et necessitate. Sedere autem eam fecit charitas veritatis, et recepit eulogium salutationis, et partum et conceptum divinae annuntiationis. Nunc autem facit exsurgere eam veritas charitatis, quae aliquando deliciis quietis apponere cogitur necessitatem actionis. Psal. CXXVI, 2 : Surgite postquam sederitis qui manducatis panem doloris. Quamdiu enim pane isto arcto doloris sustentamur, necessitates proximi cogunt exsurgere in actionem obsequii. Exsurge grgo et tu primo quidem a stercore vitiorum : secundo, de virtute in virtutem, ad statum altiorem : et tertio, de contemplationis quiete ad actionem. Duobus autem modis Maria exsurrexit : de tertio autem non indiguit, sed ut tu exsurgere possis effecit.

"Maria. "

Cum conceptu virginali: quia qui portabatur, matrem portabat, et contra consuetudinem praegnantium fecit leviorem. Duobus enim temporibus gravidatis motus interdicitur a Physicis : in principio videlicet conceptionis, cum conceptus mollis est, facile a matrice solubilis : et in fine post quintum mensem vel sextum, quando gravis est et pondere suo permotum matris seipsum sua abrumpit gravitate. Ista autem ut divinum ostendat partum, statim primo exsurgit, et cum festinatione montana conscendit: quae fieri non possent sine aborsu, si partus humanus et non divinus esset conceptus. Beatus ergo venter qui te, Christe, portavit, quia non humana sed divina virtule te tenuit et corroboravit . Ista enim Domina vas admirabile fuit in opus excelsi . Eccli. L, 10 : Quasi vas auri solidum, ornatum omni lapide pretioso. Ornatum quidem omni lapide pretioso virtutum. Solidum, quod humana virtute moveri non posset, in divini conceptus praejudicium. Et forle sic virtus Altissimi obumbravit ei, ne conceptus moveretur impulsu obsequii.

Tangit autem praeparationem temporis, cum addit:

" In diebus illis. "

Illustrationes clarissimas haec Virgo habuit, ut dicit Ambrosius, dum " non " incredula fuit oraculo, non incerta de " nuntio, non dubitans de exemplo : sed " laeta proposito, volo religiosa, proprie-" talis officio exsurgens, et festina prae " gaudio, vadit visitare Elisabeth : " probans illud Proverbiorum,IV, 18: Justorum semita quasi lux splendens, et continuis incrementis procedit et crescit usque ad perfectam diem. Hoc enim illi dies significant. Haec enim est dies (quia isti incipiunt ) quam fecit Dominus oriri super terram : exsultemus et laetemur in ea. Dies, inquam, qui non sicut umbra declinaverunt, sed potius de quibus dicit Habacuc, III, 11 : Sol et luna steterunt in habitaculo suo. Et de ipso habitaculo uteri, ibunt in splendore fulgurantis hastae tuae : ut vere probent matrem esse lunam, et natum solem : quae (inquam) luna concepit lumen solis, ut vere illuminatrix dici possit.

Deinde tangit modum itineris. Dicit enim quod abiit: et per quid : et qualiter.

Modus quidem eundi est, quod

" Abiit, "

Hoc est, a se recessit. Recessit enim a secreto orationis, a quiete contemplationis, a deliciis delectationis spiritualis: a secreto quidem orationis, procedens in publicum actionis : a quiete contemplationis, exiens in laborem necessitatis : a deliciis delectationis spiritualis, exsurgens in amaritudinem humanae turbationis. "Abiil " ergo cum Sara filia Raguelis de secreto orationis in publicum actionis. Cum Judith exivit de quiete contemplationis in laborem necessitatis . Cum sponsa autem Canticorum processit de deliciis delectationis spiritualis in amaritudinem humanae turbationis. Dicitur enim sic, Cantic. VIII, 5 : Quae est ista quae ascendit de deserto, deliciis affluens, innixa super dilectum suum ?

Sic ergo abiit.

Per quid autem abierit subjungit :

" In montana. "

Vide quod asperitas itineris non retardat in ea obsequium pietatis. Non enim dicit cum Lot, Genes. XIX, 19 : Non possum in montem salvari, ne forte apprehendat me malum. Sed omnia potens in eo qui eam confortat, audacter conscendit montium culmina. Facta sunt enim ex amore obsequendi prava in directa, et aspera in vias planas . Jam enim culmina virtutum mente conscenderat : et ideo juga montium transcendere leve reputabat. Culmina autem montium tria conscenderat : spiritus, virtutum, et intellectus : spiritus quidem in affectus altitudine, virtutum in honestatis sublimitate, intellectus vero in contemplationis summa arce. De primo dicitur, Psal. lxxxvi, 2 : Fundamenta ejus in montibus sanctis, hoc est, spiritus elevationibus : quia in illa est spiritualis vitae fundamentum. Si enim spiritus inclinatur, totum ruit spiritualis vitae aedificium. De secundo, Jerem. XXXI, 23 : Benedicat tibi Dominus pulchritudo justitiae, mons sanctus. De tertio dicitur, Psal. lxvii, 17 : Mons in quo beneplacitum est Deo habitare in eo : etenim Dominus habitabit in finem. Genes. XIX, 17 : Non stes in omni circa regione, sed in monte salvum te fac. De secundo adhuc. Josue, II, 16 : Ad montana conscendite, ne forte occurrant vobis revertentes. De tertio, Ezechiel, xl, 2 : Adduxit me in terram lsrael, et dimisit me super montem excelsum nimis, super quem erat quasi aedificium civitatis.

Qualiter autem abiit dicit :

" Cum festinatione. "

Festinavit autem propter tria : ut videlicet cito publicum Virgo verecunda evaderet, ut obsequendi desiderio satisfaceret, ut cito dilectam videret. De primo, Proverb. IV, 12 : Currens non habebis offendiculum, quod vaga saepe invenit evagando : sicut Dina, Genes. xxxiv, 1 et seq. De secundo, Isa. xl, 31 : Current, et non laborabunt: ambulabunt, et non deficient, scilicet prae desiderio perveniendi. De tertio, Jerem. LI, 50 : Venite, nolite stare : recordamini procul Domini, et Jerusalem ascendat super cor vestrum. Eccli. XXXVI, 10 : Festina tempus, et memento finis. Quasi dicat : Si finis memor fueris, citius festinabis. Dicit enim Augustinus quod " qui plus dilexit, velocius cucurrit, et " citius pervenit. "

" In civitatem Juda. "

Ecce quo abiit : ad locum templi, ubi cultus erat Dei. Civitas enim Juda hic vocatur Jerusalem, eo quod principalior erat inter civitates. Psal. CXXI, 3 : Jerusalem, quae aedificatur ut civitas. Juda autem dicitur, non quod fuit de sorte Juda, sed potius in sorte Benjamin : sed quia Benjamin eam capere non potuit: ideo occupanti jure belli concessa fuit. Quia igitur David eam de manu Jebusaeorum accepit, sibi data fuit, et sorti Juda adjuncta. In hanc igitur civitatem intravit, templum honorans auctore templi, quem in utero habuit. Malach. iii, 1 : Statim veniet ad templum san- . dum suum Dominator quem vos quaeritis, etc. Psal. cxxxvii, 2 : Adorabo ad templum sanctum tuum in timore tuo , et confitebor nomini tuo. Nos eliam cum conceperimus Deum, deceret ad civitatem pacis pergere, et non in mundo par- tum exstinguere. Eccle, x, 15 : Labor stultorum affliget eos qui nesciunt in urbem pergere : ubi sunt muniti. Civitas enim Juda urbs est confessionis et glorificationis : de qua, Isa. XXVI, 1 : Urbs fortitudinis nostrae Sion : Salvator ponetur in ea murus et antemurale.

" Et intravit in domum Zachariae, "

Sacerdotis senis et sancti : non secuta lascivias juvenum. Ruth, III, 10 : Benedicta es a Domino, filia, et priorem misericordiam posteriore superasti: quia non es secula juvenes pauperes, sive divites. Eccli. xvii, 25 : In partes vade saeculi sancti, cum vivis et dantibus confessionem Deo.

Quam etiam benigne se obsequio exhibuit subjungit, dicens :

" Et salutavit Elisabeth. "

Quam enim Dominus in benedictionibus dulcedinis praevenit, ipsa etiam omnes praevenit in salutis officiis. Et ideo quamvis major fuerit omni homine, et major a minore secundum illius terrae consuetudinem consueverit salutari, tamen ut perfecte humilis, inferiori se humiliat : et primo salutat columbina simplicitate cognatam praeveniens in obsequiis charitatis.

Trium autem est signum salutatio, et tribus modis peragitur : verbo scilicet pacis, ut pacificus signetur ingressus : occursu corporis, ut concors in omne bonum notetur affectus : et osculo oris, ut mixtio et unio spiritus in charitate designetur. De primo horum dicitur, .Luc. x, 5 et 6 : In quamcumque domum intraveritis, primum dicite : Pax huic domui: et si ibi fuerit filius pacis, requiescet super illum pax vestra. De secundo dicitur, ad Roman. xii, 16 : Idipsum invicem sentientes. De tertio, Cantic. I, 1 : Osculetur me osculo oris sui. Ad Roman. XVI, 16, et II ad Corinth.

XIII, 12 : Salutate invicem in osculo sancto.

Sed quare non salutavit Zachariam ? Respondeo : quia adhuc erat propter incredulitatem mulus et surdus. Nec decebat pudorem virgineum cum viro nutibus signorum occupari. Talia enim lasciviam praetendunt.

" Et factum est, ut audivit salutationem Mariae Elisabeth, exsultavit infans in utero ejus, et repleta est Spiritu sancto Elisabeth :

Et exclamavit voce magna, et dixit: Benedicta tu inter mulieres, et benedictus fructus ventris tui.

Et unde hoc mihi ut veniat mater Domini mei ad me?

Ecce enim ut facta est vox salutationis tuae in auribus meis, exsultavit in gaudio infans in utero meo.

Et beata quae credidisti, quoniam perficientur ea quae dicta sunt tibi a Domino. "

Exposito quam benignam se exhibuit ad obsequendum, deinceps ostendit quam grata fuit ad gratias agendum.

In hoc autem dicit tria. Primo enim narrat Evangelista, qualiter Elisabeth dona gratiarum matris Dei reserat : et secundo, qualiter eadem in congratulatione proposuit : et tertio, quam magnificas Virgo Beata gratias egit.

Adhuc circa primum innuit duo. Dicit enim, quod auditu salutationis Elisabeth praevenit infantem : et secundo dicit, quod sensu praesentiae Dei et matris ejus, infans praevenit matrem. Et haec sunt Dei mirabilia, quibus magnificavit et mirificavit Joannem.

De primo igitur dicit :

" Et factum est, "

Non quidem casu, sed divina virtute.

Job, v, 6 : Nihil in terra sine causa fit. Sicut et Ezechiel, I, 1, exorsus est dicens : Et factum est.

" Ut audivit, " hoc est, statim postquam auditu sensit, " salutationem, " hoc est, salutationis eulogium a Salvatore concepto vim trahens. " Mariae Elisabeth. " Jam enim intra viscera clausum habuit Jesum salutis auctorem, cujus spiritus corporeus cum suo spiritu mixtus, vehiculum fuit verbi et materia vocis : et sic vox illa melliflua intluebat auribus Elisabeth. Cantic, ii, 14: Ostende mihi faciem tuam, sonet vox tua in auribus meis : vox enim tua dulcis. Mixtus enim spiritus Filii cum spiritu matris, pro certo gratiam diffudit in labiis, et mel et lac faciebat sub lingua : gratiam quidem ad cor movendum, mel in dulcedine auditus, et lac in desiderio refectionis verbi quod proferebatur. Salutet igitur et loquatur, quia favus distillans sunt labia sua. Salutetur frequenter ut resalutet, quia a se salutantibus erubescit de silentio .''

Sic ergo " ut audivit salutationem Mariae Elisabeth, " miro modo ex virtute Christi in verbo matris factum est, quod in gaudio et sensu praesentiae Dei, " infans, " non fari potens, nec liberas vitae capiens auras," exsultavit, " quod motum corporis sonat ex gaudio cordis procedentem, " in utero ejus, " adhuc pendens a radicibus uteri anilis et sterilis.

Attende quam laetus fuit aure in auditu iste infans, qui praesentiam Dei sensit in voce Virginis per aurem suae matris : et praevenit eam, quae vocem ipsam ante eum susceperat. Job, IV, 16 et 12 : Vocem ejus quasi aurae lenis audivi,... et quasi furtive suscepit auris mea venas susurri ejus. Joan. iii, 8 : Spiritus ubi vult spirat: et vocem ejus audis. Et Joannes quidem scit unde veniat, aut quo vadat, licet hi qui sunt magistri in Israel hoc ignorent. Ex motu igitur exsultationis infantis ad gestum praecursoris, probavit quam verum sit quod dixit Angelus Spiritu sancto replebitur adhux ex utero matris suae . Et ex hoc etiam uterus sensit qui praesens erat in uiero contra quem infans gestivit praecursoris officio. Ecce sic praesentem Deum in utero Virginis cognovit Elisabeth. Non enim Virgo verecunda de se tanta dixisset, nisi ipsa Elisabeth hoc a Deo didicisset. Jerem. XXXI, 34 : Non docebit ultra vir fratrem situm, dicens : Cognosce Dominum : omnes enim cognoscent me a minimo eorum usque ad maximum. Isa. LII, 6 : Propter hoc sciet populus meus nomen meum in die illa, quia ego ipse qui loquebar, ecce adsum. ''Sequitur :

" Et repleta est. "

Ecce qualiter proponit, et quid.

Qualiter quidem, quia repleta Spiritu sancto, et clamans.

De primo horum dicit: " Et repleta est. " Modus iste repletionis est sicut quando aliquid habetur in habitu, et cum gaudio subito prorumpit in actum. Tunc enim gaudium spiritus diffunditur in corde simul et corpore, et replet pectus et coarctat, ut et ordinate propalari non possit. Et hoc quidem aliquando facit anxietas, sed impetuosius facit hoc gaudium. Anxietas quidem facit, sicut Buruch, III, 1 : Ei nunc, Domine omnipotens, Deus Israel, anima in angustiis et spiritus anxius clamat ad te. Gaudium autem facit hoc impetuosius, ita quod ad modum jubili prorumpit in vocem. Tsa. LIV, 1 : Decanta laudem, et hinni, quae non pariebas.

Hoc est ergo quod dicere intendit: " Et repleta est, " repletione premente, " Spiritu sancto Elisabeth. " Psal. lxxxix, 14 : Repleti sumus mane misericordia tua, et exsultavimus, et delectati sumus in omnibus diebus nostris. Eccli. XXXVI, 16 : Reple Sion inenarra-bilibus verbis tuis, et gloria tua populum tuum. Psal. xv, 10 : Adimplebis me laetitia cum vultu tuo : delectationes in dextera tua usque in finem.

" Et " ideo " exclamavit. " Exclamare, hoc est, conceptum spiritum clamore valido excutiendo prodere : sicut Job, xxxii, 18 et 20 : Coarctat me spiritus uteri mei ..... Loquar, et respirabo paululum. Sic etiam est quando proditur angustia in clamore : sicut, Daniel. XIII, 24, dicitur, quod exclamavit voce magna Susanna. Intensio enim clamoris notat intensionem maximae devotionis : sicut, Matth. xxvii, 50 : Jesus, clamans voce magna, emisit spiritum. Et de clamore in deliciis amoris, Cantic. viii, 6, Dilectus meus clamat ad me : Pone me ut signaculum super cor tuum, ut signaculum super brachium tuum, quia fortis est ut mors dilectio.

" Voce. " Vox dicitur quia cum imaginatione et intentione prolata. I ad Corinth. XIV, 11: Si nesciero virtutem vocis, ero ei, cui loquor, barbarus.

" Magna, " quia de magnis. Psal. lxvii, 34 : Dabit voci suae vocem virtutis.

Mirabilis est virtus vocis, cui spiritus Jesu immixtus est, ut perveniat ad infantem, ut interius formet sermonem, ut extra proferat vocis virtutem, ut in auditu suam ostendat auctoritatem. Pervenit ad infantem hic. Et, Jerem. i, 5 : Antequam exires de vulva sanctificavi te, ei prophetam in gentibus dedi te. Prophetae autem de Spiritu sancto Dei loquuntur. Quod intus formet sermonem, Psal. lxxxiv, 9 : Audiam quid loquatur in me Dominus Deus, etc. Et extra etiam profert vocis virtutem, etc. II ad Corinth. XIII, 3 : An experimentumquaeritis ejus, qui in me loquitur Christus? Quod in auditu suam ostendat auctoritatem, Luc. x, 16 : Qui vos audit, me audit: et qui vos spernit, me spernit. Et ideo dicit ad Moysen, Exod. IV, 12 : Ego ero in ore tuo.

Videamus autem quid clamat. Clamat matris Dei benedictionem, honorem, admirationem, et beatitudinem.

Benedictionem quidem duplicem : in se, et in fructu.

Benedictionem in se, dicens :

" Benedicta tu inter mulieres. "

Hoc quidem dixerat Angelus : dicit et Elisabeth. Angelus in persona Ecclesiae triumphantis quam Virgo reparavit : Elisabeth in persona Ecclesiae militantis, quam mortuam sua benedictione Virgo resuscitavit.

Dicit ergo : " Benedicta tu inter mulieres, " hoc est, bonis mulierum prae omnibus addicta est et consecrata. Mulier autem dicitur a mollitie molliente herum. Et quia mollis est, rectore indiget sub quo sit. Et ideo virtus mulieris propria, secundum comparationem ad virum, est humilitas qua subdita sit: in seipsa quia mollis est, virtus tuens mollitiem, est continentia ut casta sit: In comparatione autem ad domum est opcrosilas, ut numquam otiosa sit. Unde Aristoteles dicit in Rethorica, quod " bonum mulieris est operositas. " Haec tria bona prae cunctis habuit Virgo Beata : et ideo in mulieribus benedicta. De humilitate quidem habes : Quia respexit humilitatem ancillae suae . Et Filius, in Matthaeo, XI, 29 : Discite a me quia mitis sum et humilis corde. De castitate, Cantic. II, 2 : Sicut lilium inter spinas, sic amica mea inter filias. Omnes enim aliae mulieres spina sunt cruentatae, sed ipsa sola spinae nescia. De operositate, Proverb, XXXI, 27 : Panem otiosa non comedit. Matth. xx, 6, dicitur de aliis: Quid hicstatis tota die otiosi ? Multa enim mala docuit otiositas.

" Et benedictus fructus ventris tui. "

Et ideo venter benedictus. Ad Hebr, VI, 7 : Terra saepe venientem super se bibens imbrem, et germinans herbam opportunam illis a quibus colitur, accipit benedictionem a Deo. Hoc est enim germen Domini quod est in magnificentia et gloria, et fructus terrae sublimis .

" Fructus. " In quo solo fruendum est, hoc est, amore inhaerendum propter seipsum. Fructus speciosus in visu, fragrans in olfactu, purissimus in contactu, dulcissimus in gustu, suavissimus in sumptu, pretiosissimus in valore, nobilissimus in munere.

De speciositate fructus, Psal. xliv, 3 : Speciosus forma prae filiis hominum. Unde lignum vitae contra lignum Hevae, quod erat pulchrum visu, et adspectu delectabile Hic enim fructus lignum vitae est his qui apprehenderunt eum . Cantic l, 15 : Ecce tu pulcher es, dilecte mi, et decorus. Cantic. v, 10 : Dilectus meus candidus, et rubicundus.

Fragrans est olfactu, Genes. XXVII, 27 : Ecce odor filii mei sicut odor auri pleni, cui benedixit Dominus. Ibidem : Statim ut sensit vestimentorum fragrantiam illius, benedixit ei.

De puritate tactus ejus et virtute, Luc. VI, 18 et 19 : Omnis turba quaerebat eum tangere, quia virtus de illo exibat, et sanabat omnes. Nihil impuritatis est in ipso, sed totum sanum, totum sanans, et ad puritatem reducens.

De suavitate in gustu, Cantic. II, 3 : Fructus ejus dulcis gutturi meo. I Petr, II, 3 : Si tamen gustatis quoniam dulcis est Dominus. Psal. XXXIII, 9 : Gustate, et videte, etc.

De pretio valoris, quia datur omnibus in pretium, Psal. CXXVI, 2 et 3 : Cum dederit dilectis suis somnum, ecce haereditas Domini, filii, merces, fructus ventris. Haereditas nostra est merces Filii intransitive.

Haec merces quae est Filius, qui est fructus ventris, nobilis est : quia, Cantic, v, 10 : Electus est ex millibus. Genes. xliii, 11 : Sumite de optimis terrae fructibus,vel frugibus, in vasis vestris, et deferte viro munera, et erit vobis placabilis. Terra enim uteri virginalis hunc fructum portavit: et ideo beatus uterus.

Sic ergo in medium protulit quod est benedictionis.

Et subjungit quod est honoris, dicens :

" Et unde hoc mihi, etc. "

Hoc, quo pacto vel debito vel merito vel dignitate ? Prorsus nulla. Et non glorietur omnis caro coram illa. Sed quod non tibi, o Elisabeth, hoc sibi debetur : quae quanto major est, humiliat se in omnibus, sequens odorem et sentiens fructum sui ventris, qui dixit, Luc. XXII, 27 : Nam quis major est qui recumbit, an qui ministrat ? nonne qui recumbit ? Ego autem in medio vestrum sum sicut qui ministrat. Joan. XIII, 13 et 14 : Vos vocalis me Magister et Domine, et bene dicitis : sum etenim. Si ergo ego lavi vestros pedes, Dominus et Magister, et vos debetis alter alterius lavare pedes.

Sic exhibens se ad obsequium, jam dicit mater. Ac si dicat illud I Reg. xxv, 41 : Ecce famula tua sit in ancillam, ul lavet pedes servoritm domini mei. L nde ergo tibi, o Elisabeth, ut veniat obsecutum mater Domini mei ad te, cujus tu es ancilla : dicente rege David, Psal. cxv, 16 : 0 Domine, quia ego servus tuus : ego servus tuus, et filius ancillae tuae. Et idem dicit magnificus Salomon, Sapient. IX, S : Servus tuus sum ego. etfilius ancillae tuae. Si autem sumus servi filii tui, sumus et servi matris Domini nostri. Et quod venit ad nos, suae humilitatis est, clementiae, et dignationis.

Hoc igitur est praeconium honoris, qui est praemium virtutum ejus apud nos. Honor enim est exhibitio reverentiae in signum virtutis. Haec est enim illa mater de qua dicitur, Eccli. xv, 2 : Obviabit illi quasi mater honorificata. Et de qua dicitur, Rulh, iii, 14 : Scit omnis populus,., mulierem te esse virtutis. Honorem igitur habebimus dominae et matri nostrae omnibus diebus vitae nostrae memores uberum, quibus uberibus fudit lac conceptae dulcedinis, veniens ad nos in spiritu dulcedinis, veniens ad nos in spiritu humilitatis et in obsequiis pietatis, inebrians nos lacte puritatis et dulcissimae suae consolationis.

Et subjungitur id quod est praeconium admirationis, dicens :

" Ecce enim ut facta est vox, etc. "

Mixta cum spiritu Verbi tui incarnati et inviscerali, " salutationis tuae. " Haec enim est vox turturis audita in terra nostra . Cantic, ii, 14 : Sonet vox tua in auribus meis: vox enim tua dulcis.

" In auribus meis, " quia vox tua est melos aurium mearum.

" Exsultavit in gaudio infans in utero meo. " Admiratione dignum est, quod infans applaudit in utero voci quam Adam timuit in paradiso : sicut dicitur, Genes. III, 10 : Vocem tuam audivi,... et abscondi me. Ille de publico in absconditum fugit et latebras quaerit : infans de abscondito in lucem gestit, et omnibus indicare gestit Agnum qui tollit peccata mundi. Ille enim reus formidat judicem cujus praesentiam ferre non potuit. Iste autem conscius sibi de Spiritu sanclo, quo plenus fuit : et agnoscens quod non misit Deus Filium suumin mundum ut judicet mundum, sed ut mundus salvetur per ipsum , omnes invitat ad eum, ut vitam habeant in ipso. Quasi diceret illud Canticorum, II, 9 : Ea ipse stat post parietem nostrum, respiciens per fenestras, prospiciens per cancellos. ''Paries enim est compago corporis. Fenestra lucis, munditia Virginis. Cancelli rimae, gratiae per quas se manifestavit.

" Et beata quae credidisti. "

Ecce adjungit quod est beatitudinis. Si beatitudo est actus secundum perfectam animi virtutem, ista maxime beata fuit, quae virtutum et gratia fuit plena, quae tam prudens, quae tantae fidei ut fide mereretur concipere, et fide totius Ecclesiae fit fundamentum et columna. Credere autem, ut dicit Augustinus, est cum assensu cogitare, et tota devotione inniti credito. Assentiendo enim dixit: Fiat mihi secundum verbum tuum: cogitando autem quaesivit modum : devotione autem quaesivit creditura, quando in oratione ad se traxit Verbum, dicens in spiritu illud Canticorum, II, 16 : Dilectus meus mihi, et ego illi. Canticorum, viii, o : Innixa super dilectum suum.

Fides autem est, ut dicit Beatus Dionysius, lumen quod locat in credentibus veritatem, et veritas in ipsis locata. Ergo tota in prima veritate innitebatur sapientiae Dei, quae Filius ejus est : sicut dicitur, I ad Corinth. I, 24 : Christum Dei virtutem, et Dei sapientiam. Sic igitur " beata quae credidisti, " quoniam de veritate contemplando cum admiratione cogitavit : plena fide et veritati assensit, et hac charitate veritatis in oratione devotissime quaesivit, et per conceptum invenit : per cognitionem in ipsa locata fuit, et per assumptionem carnis veritas fuit locata in ipsa. Genes.

XXVIII, 16 : Vere Dominus est in loco isto. Quia locus iste a Deo faclus est inaestimabile sacramentum. Cum enim in corde omnium fidelium locetur venias, in beata Virgine eliam in ventre locata est. Non demus ergo somnum oculis nostris, neque palpebris nostris dormitationem, donec inveniamus locum Domino, tabernaculum Deo Jacob . Ecce beata quae credidit.

" Quoniam perficientur ea quae dicta sunt tibi a Domino.

Video quod fides est fundamentum rerum sperandarum . Fundamentum autem in corde Mariae nemo potest ponere praeter id quod positum est, quod est Christus Jesus, ut dicit Ambrosius. Haec est fides Christi Jesu. Eccli. XXVI, 21 : Fundamenta aeterna supra petram solidam, scilicet immobilis veniatis. Quidquid desuper aedificatur stabit in aeternum.

" Perficientur igitur quaecumque dicta sunt ei a Domino. " Quaenam autem sunt illa ? Quaenam, inquam, quae non sunt jam vere impleta ? Ecce gratia plena est. Dominus secum est, et in mente, et in ventre. Benedicta in mulieribus benedictum fructum ventris bajulat. Quid igitur adhuc restat ? Certe omnia restant sacramenta nostrae redemptionis. Quae quamvis dicta non sunt ab Angelo, tamen a Prophetis sunt praedicta et ab Angelorum illuminatione comparata. Numer. XXIII, 19 : Non est Deus quasi homo ut mentiatur, nec ut filius hominis ut mutetur. Dixit ergo, et non faciet ? loculus esl, et non implebit ?

Omnia ergo perficientur quae dicta sunt ei a Domino. Perfectum autem est, cui nihil deest, ut dicitur in III Physicorum Nihil autem est quod loculus est, quod non factum sit. Isa. XXXIV, 16 :

Requirite diligenter in libro Domini, et legite : unum ex omnibus non defuit, alter alterum non quaesivit. Matth v, 18 : Iota unum, aut unus apex non praeteribit a lege, donec omnia fiant. Et, Mich. VI, 3 : Popule meus, quid feci tibi, aut quid molestus fui tibi ? Et, Isa. v, 3 et 4 : Habitatores Jerusalem, et viri Juda, judicate inter me et vineam meam, quid est quod debui ultra facere vineae meae, et non feci ei ? Perfecta igitur sunt omnia quae dicta sunt ei a Domino de se, et de nobis, et de ipso. Et ideo, Joan. X IX, 30, in cruce pendens dixit: Consummatum est.

Demus ergo magnificentiam Deo nostro, quia perfecta Dei sunt opera redemptionis, sicut perfecta sunt opera creationis. Et speramus quod ita perficientur opera glorificationis : ''ut occurramus omnes... in virum perfectum, in mensuram aetatis plenitudinis Christi . Et cum ea cui dicta sunt perficienda, gratias agamus, dicentes:

" Et ait Maria : Magnificat anima mea Dominum. "

Tandem jam per multa victus est pudor virginalis, jam effluit tota in gratiarum actione. Cum enim jam in publicum propositum sit a cognata, de benedictio ne prae omnibus mulieribus recommendata, de benedictione fructus ventris omnibus Gentibus danda, de dignitate matris Domini omnium creaturarum, de effectu vocis mixtae cum Spiritu Filii eum qui fere nondum fuit excitante ad gaudium et praecursum, de magnitudine fidei et beatitudine ipsius tam ulterius non ferens seipsam, ne ingrata reputetur ad Dei dona.

" Et, " ut exemplo suo excitet alios ad gratias agendum. Quasi dicat: Ma-qnificate Dominum mecum, et exaltemus nomen ejus in idipsum

" Ait Maria. " Eccli, xlvii, 12 : Dedit, scilicet in hoc cantico, in celebrationibus decus, et ornavit tempora usque ad consummationem vitae. Usque hodie enim et in aeternum cantatur hoc canticum in honorem ipsius in laudibus vespertinis. Concinuit enim altera Maria canticum, quando transierunt lilii Israel de manu Pharaonis liberati . Concinuit Debora, quando liberati sunt de manu Sisarae . Haec igitur non cantabit liberatorem enixa, qui per Mare rubrum eduxit in baptismo, de Pharaone, hoc est, de diabolo liberavit ? Cantabit certe et dignius aliis, qui figuram hujus sacramenti tantum decantaverunt. Cantavit item Moyses legem donans, et per canticum populum ad scrvantam legem contestans . Cantavit et Anna Prophetam fidelem generans . Dignius autem et canlat Maria, quae et legislatorem protulit et Dominum Prophetarum. Judic. v, 3 : Ego sum, ego sum quae Domino canam, psallam Domino Deo Israel. ''Cogitavit enim quod dicitur, Eccli, xxxii, 14, quod est verecundia adducens gloriam . Et hanc hactenus in taciturnitate tenuit. Et quod est verecundia adducens ignominiam, quae claudit os a confessione laudis : et hanc ulterius tenere noluit.

" Ei " ideo, aperiens os suum, " ait Maria. " Sapient. x, 21 : Sapientia aperuit os mutorum, dum in corde conciperetur, et linguas infantiam fecit disertas. Quanto magis sapientia Verbum in carne factum, reserabit os matris in laudem Dei decanlantis ? Quae umquam fuerunt nuptiae tam solemnes, in quibus non cantaretur epithalamium ? Nubere enim non potuit caro gloriosius, maritari noluit Verbum Patris altius. Mater ergo

sponsi, quae simul etiam thalamus est, digne cantabit.

Ait ergo Maria cantando :

" Magnificat anima mea Dominum. "

Duo autem facit in hoc cantico. Dicit enim modum laudis divinae, et materiam.

Modum autem exprimit in duobus: in laude, et exsultatione.

In laude quidem tangit tria : modum laudis, quid in ea potissimum laudet, et quid laudatur.

Modus autem laudis exprimitur, cum dicitur : " Magnificat anima mea, " hoc est, laude extollit magnifica. Eccli. xliii, 33 : Benedicentes Dominum, exaltate illum quantum potestis : major est enim omni laude.

Magnificatur autem Dominus quinque modis : laude scilicet, opere, profectu virtutis in nobis, et membrorum augmentatione, et miraculis.

De magnificatione laudis est in excellentia suae bonitatis, Psal. lxviii, 31 : Laudabo nomen Dei cum cantico, et magnificabo eum in laude. De operibus, Eccli. XVIII, 3 : Quis investigavit magnalia ejus ? Non est minuere, neque addere, nec investigare magnalia ejus. De profectu virtutis in nobis, ad Philip. I, 20 et 21 : In omni fiducia sicut semper, et nunc magnificabitur Dominus in corpore meo, sive per vitam, sive per mortem. Mihi enim vivere Christus est, et mori lucrum. Et hoc est quod dicit Ambrosius : " Magnificatur, non quod humana " vox ei aliquid adjungat, sed quia nia" gnilicalur in nobis. " De magnificatione, quae est in membrorum augmentatione, dicit Isaias, xxxiii, 5 : Magnificatus est Dominus, quoniam habitavit inexcelso : implevit Sion judicio et justitia. Haec autem augmentatio fit, quando fideles et populus Deo serviens numero augetur et merito. Psal. XXXIII, 4 : Magnificate Dominum mecum. De magnificatione in miraculis est, quando mirabilia ejus praedicantur : maxime mirabilia quae in Incarnatione. Daniel, iii, 99 et 100 : Signa et mirabilia fecit apud me Deus excelsus. Placuit ergo mihi praedicare signa ejus, quia magna sunt : et mirabilia ejus, quorum non est numerus, quia fortia. Job, v, 9 : Qui facit magna, et inscrutabilia, et mirabilia absque numero. Igitur his quinque modis magnificat

" Anima mea. "

Anima autem est pars animae quae animat corpus vegetando et sensificando : a quo etiam dicitur animalitas. Haec enim in gloriosa Virgine et beata principaliter magnificat: quia in animalitate illa, in visceribus ejus fovetur et nutritur et crescit secundum quantitatem corporalem. Et ideo eliam licet spiritus pars animae dignior sit, tamen in hoc conceptionis sacramento, anima est conjunctior Verbo incarnato, et ideo plus inducitur laudans. Psal. CII, 1 : Benedic, anima mea, Domino, et omnia quae intra me sunt nomini sancto ejus : sanguis, viscera, et totum quod intrinsecus latet. Anima enim est actus corporis, operans ut foveatur et nutriatur et coalescat et crescat sanctus iste conceptus. Isa. XXVI, 9 : Anima mea desideravit te in nocte, sed ei spiritu meo in praecordiis meis de mane vigilabo ad te. Haec est enim anima principium vitae et causa : sicut dicit Aristoteles in libro II de Anima, quae jam vitam et fontem vitae fovet et nutrit. Deuter. VI, 5 : Diliges Dominum Deum tuum... ex tota anima tua, o Virgo beata : ut totum ad conceptum in te Deum referas vitam tuam.

Sic ergo, Magnificat anima mea. Et quem?

" Dominum. "

Praeter alias Domini proprietates duas tangit Dionysius, quod videlicet dominationis incessanter appetitivus, et quod numquam dominatio legitur missa ad exterius ministerium aliquod. Neque est ambitionis, quod dominationem vere Dominus existens appetit: quia dominatio sibi naturalis est : et caderet a natura, si scabellari appropinquaret subjectioni, vel servili conditioni se subjiceret. Adhuc autem si exterioribus ministeriis occuparet se, altero quodam superiore ad exteriora ministrando mitteretur : et sic Dominus non superponeretur. Si ergo haec in angelicis dominationibus et hominum ita se habent, pensandum est quantae dignationis sit, quod Dominus majestatis quasi dominationis oblitus, formam servi induit, et in extremis et humillimis servitiis servis suis ministravit. Omni laude profecto dignus est, qui semetipsum exinanivit formam servi accipiens,... et habitu inventus ut homo est . Ultra quam lingua exprimere potest magnificandus, qui cum major esset, et ut Dominus recumbere deberet, erat in medio nostrum sicut qui ministrat . Et forte magnalia hujusmodi humilitatis notans, dicit :

" Magnificat anima mea Dominum. " Plus enim potest anima cogitatu quam lingua effatu. Lingua autem dignam laudem his magnalibus referre non potest, neque etiam anima. Sed efferentes anima, nihil habemus in nobis quod aliquid amplius possit. Quis enim digna laude efferat Dominum majestatis, carnis sacco indutum, obsequio humili humiliatum, morte mactalum, et corpore turpatum? Eccli. xliii, 29 : Multa dicemus et deficiemus in verbis : consummatio autem sermonum ipse est in omnibus.

Sic igitur, " Magnificat anima eam Dominum. "

" Et exsultavit spiritus meus in Deo salutari meo. "

Tangit hic modum laudis et cantici. In jucunditate enim hoc canticum editum est, et cum exsultatione spiritus prolatum : sicut dicit Apostolus : Cantantes et psallentes in cordibus vestris Domino .

Dicit autem et hic tria : modum videlicet laudis ex parte laudantis, et quid in ea laudat, et quid potissimum in Domino laudatur.

Laudis quidem modus est exsultationis, ut exsultatio sit quaedam exsultatio in jubilo, cum cordis gaudium saltat in corporis jucunditatem. Tunc patet quod exsultare spiritum, est jucundari spiritum, etiam in tripudio corporis. Zachar IX, 9 : Exsulta salis, filia Sion: jubilo, filia Jerusalem : ecce rex tuus veniet tibi justus, et salvator. Psal. cxlix, 5 : Exsultabunt sancti in gloria. Et, infra, v. 6 : Exaltationes Dei in gutture eorum.

Et quid exsultabit? " Spiritus, " inquit, " meus. " " Spiritus, ut dicit Am-"brosius, est pars mentis nostrae superior, " quae ad imaginem Dei est insignita. " Haec ergo pars merito exsultat, suscipiens eum qui est imago Dei invisibilis : per quem cum imaginem nostram assumpserit, et ipsa spiritus imago erit reformanda. Sicut dicitur, Job, xxxiii, 23 et 24 : Si fuerit pro eo Angelus loquens, unus de millibus, ut annuntiet hominis aequitatem : miserebitur ejus, et dicet: Libera eum, ut non descendat in corruptionem. Et hanc auctoritatem jam superius exposuimus : et ideo transimus. Isa. lxi, 10 : Gaudens gaudebo in Domino, et exsultabit anima mea in Deo meo.

" In Deo salutari meo. "

" In Deo, " inquit, " salutari meo. " Ac si diceret: In Deo Jesu meo : quia Jesus salvator, vel salutaris interpretatur. Ipse enim est qui imaginem reformando a peccatis salvat. Habacuc, iii, 18 : Ego autem in Domino gaudebo, et exsultabo in Deo Jesu meo.