MEMBRUM III.

Utrum Deus cognoscibilis sit secundum quod est unus Deus in tribus personis ?

Tertio quaeritur, An cognoscibilis sit secundum quod est unus Deus in tribus personis ?

Et videtur, quod sic.

1. Ad Roman, i, 20: Invisibilia ipsius, scilicet Dei, per ea quae facta sunt, intellecta, conspiciuntur, etc. Ibi Glossa,

" Invisibilia dicit propter Patrem, sempiterna virtus propter Filium, divinitas propter Spiritum sanctum. " Ergo ductu rationis Philosophi cognoverunt Deum unum in tribus personis.

2. Adhuc, Anselmus dicit, quod " processio personarum sicut causa est ante processionem rerum. " Sed qui definite noscit causatum, definite cognoscit causam: definite ergo Philosophi cognoverunt processionem personarum et unum Deum in tribus personis.

3. Adhuc, Plato in ultima parte Timaei de thugato, hoc est, paterno intellectu loquitur, et filiologo, et matricula. Patrem ergo et Filium cognovit. Et quia Pater et Filius non nectuntur sine amore in Patre et Filio, nexum cognovit utriusque, qui est Spiritus sanctus: ergo et alii cognoverunt.

4. Adhuc, Omnis cognoscens intellectum universaliter agentem, scit quod non nisi per lumen suum et sibi consubstantiale, quod est ratio et causa et forma operis, agit: ergo Patrem et Filium cognoscit. Scit autem quia Verbum ab eo in res agendas non procedit nisi per Spiritum: ergo definite cognovit Spiritum. Hoc etiam modo dicit Psalmus xxxii, 6: Verbo Domini caeli firmati sunt: et spiritu oris ejus omnis virtus eorum, Job, xxvi, 13: Spiritus Domini ornavit caelos, Non autem ornavit nisi formas intellectus creatoris caelis invehendo: et hac ratione Philosophi definite cognoscere potuerunt Trinitatem.

5. Adhuc, Augustinus in libro XI de Civitate Dei , dicit, quod Philosophi tripartite diviserunt philosophiam, in physicam, logicam, et ethicam. Physicam propter Patrem, logicam propter Filium, ethicam propter Spiritum sanctum. Ergo cognoverunt Trinitatem.

6. Adhuc, Quidam objiciunt per hoc quod dicit Aristoteles in primo Caeli et Mundi dicens, quod " per hunc numerum ternarium adhibuimus nosipsos ma- gnificare Deum gloriosum. " Ergo cognoverunt Deum esse trinum et unum,

7. Adhuc, Dicunt dixisse Trimegistum Mercurium (quod tamen in libris suis non invenitur): " Monas monadem genuit, et in se reflexit ardorem. " Et dicunt eum dixisse propter hoc, quod Pater indivisibilis indivisibilem genuit Filium, et amorem qui est Spiritus sanctus a Patre procedentem in Filium, a Filio reflexit in seipsum.

8. Adhuc, Sciverunt, quod non nisi per potentiam, sapientiam, et bonitatem voluntatis creata produceret. Cum ergo potentia Patris sit, sapientia Filii, bonitas Spiritus sancti, videntur personarum trinitatem, cognovisse.

9. Si. quis dicat, quod per appropriata cognoverunt, et non per propria. Videtur non posse stare: quia appropriatum non fit appropriatum nisi per rationem convenientiae ad proprium: ergo proprium prius oportet cognoscere, quam appropriatum. Si ergo per appropriata cognoverunt, sequitur quod prius per propria.

In contrarium hujus est, quod

1. Super illud epist, ad Roman, i, 20: Invisibilia ipsius, scilicet Dei, dicit Augustinus, quod " Philosophi ad cognitionem trinitatis personarum non pervenerunt. "

2. Adhuc, Exod, viii, 19, super illud: Digitus Dei est hic, dicit Glossa: " Philosophi defecerunt in tertio signo, hoc est, in cognitione Spiritus sancti. " Nec potest dici, quod defecerunt in appropriato Spiritus sancti. Ita enim cognoverunt appropriatam bonitatem, sicut sapientiam et potentiam.

3. Adhuc, Richardus in libro de Trinitate: " Credo sine dubio ad quamcumque explanationem quam necesse est esse, non modo probabilia, sed etiam necessaria argumenta non deesse. " Necessarium autem est tres esse personas: ergo necessaria sunt ad hoc argumenta per quae Philosophi cognoscere poterant Trinitatem,

Solutio. Ad hoc dicendum, quod Philosophi per propria ductu naturalis rationis non potuerunt cognoscere trinitatem. perso n arum . Anima enim humana nullius rei accipit scientiam, nisi illius cujus principia prima habet apud seipsam. Haec enim sunt quasi instrumenta quibus erudit seipsam, et exit a potentia sciendi ad actum sciendi. Habet autem apud se, quod una natura simplex et indivisa secundum unam essentiam et unum esse non est in tribus personis a se invicem distinctis personaliter: et ideo supra hoc, vel praeter hoc, vel contra hoc nihil accipit, nisi aliqua gratia vel illuminatione altioris luminis sublevata sit anima.

Ad primum ergo dicendum, quod Glossa, ad Roman. i, 20, loquitur de appropriatis, et non de propriis. Appropriata enim essentialiter communia sunt et uni substantiae in tribus personis conveniunt, licet ad unam personam referri possint potentialiter, et non ad aliam secundum aliquam convenientiae rationem.

Ad aliud quod dicit Anselmus, dicendum quod processio personarum exigitur per appropriata, et non per propria: quia posito quod non sit Pater in ratione Patris, nec Filius in ratione Filii, nec Spiritus sanctus In ratione Spiritus sancti, sed sit unus Deus potens, sapiens, volens, sufficiens causa est ad creandum, quamvis sit unus in persona, sicut est unus in essentia.

Ad aliud dicendum, quod Plato patrem intellectum creantem nominat, filium autem mundum: quem mundum vocavit, eo quod a mundissimo exemplari exivit, arte scilicet creatoris, quem archetypum mundum dixit. Matriculam autem vocavit materiam. Unde constat, quod de appropriatis et non de propriis loquitur, et ad productionem rerum hoc refert, et non ad processionem personarum.

Ad aliud dicendum, quod licet intellectus omnis sic agat, tamen illa non sunt propria quibus persona a persona distinguitur in divinis, sed attributa uni personae causanti per intellectum, a qua res causatae procedunt, sicut artificiata procedunt ab intellectu practico.

Ad aliud dicendum, quod auctoritas Augustini non probat quod cognoverunt nisi per appropriata, quae secundum se sunt communia sicut et essentia.

Ad aliud dicendum, quod dictum Aristotelis nihil facit ad propositum. Vult enim dicere, quod propter hoc quod inferiora corpora perficiuntur trina dimensione, et maxime corpus humanum, et tribus motibus, scilicet locali, augmenti, et alterationis, qui a creatore sunt per caelum. Omnes enim conveniunt in hoc, quod caelum locus Dei est, ut ibidem dicit. Longitudo autem et motus augmenti a summo caeli ad imum perficitur, et e converso. Dimensio autem latitudinis et motus localis a dextro in sinistrum, ab Oriente in Occidens perficitur, et e converso. Dimensio autem profunditatis et motus alterationis a sensibilibus a taetro In ante, et a Meridie in Aquilonem perficitur, et e converso. Et ideo magnificabant Deum tribus sacrificiis, qui caelo praesidet, et per caelum ista perficit.

Ad aliud dicendum, quod dictum Trimegisti confictum est. Et si aliquis hoc dixit Philosophus, intellexit quod ab uno non est nisi unum, et unum quod est ab uno, per amorem et desiderium ipsius esse convertitur ad primum, sicut in libro de Causis determinatum est: et hoc est cognoscere per appropriata, et non propria.

An aliud dicendum, quod illa appropriata sunt, et non propria.

Ad id quod objicitur de propriis, dicendum quod licet actualis relatio appropriati ad proprium, non fiat nisi praecognito proprio, tamen potentialis non exigit proprii praecognitionem.

Ad id quod est in contrarium ex Glossa, procedit: quia veritatem concludit.

Ad hoc quod quaeritur, Quare Philosophi defecerunt in tertio signo? Dicendum quod ad hoc multi multa dixerunt. Sed veritas est, quod ideo defecerunt, quia in agente per intellectum practicum spiritum in unitate essentiae cum agente non invenerunt, sicut invenerunt formam quam intellectus inducit in artificiatum ejusdem essentiae, potentiae, et ejusdem vitae cum agente, quando intellectus non per habitum, sed per seipsum est activus: et ideo appropriatum ejus non cognoverunt.

Ad dictum Richardi dicendum, quod licet rationes necessariae sint ad distinctiones personarum, tamen illae sunt supernaturales et divinae: et ideo solo lumine naturali inveniri non possunt.