Cap. IX.

De origine et distinctione capitalium peccatorum.

Consequenter descendendum est ad ortum peccatorum in speciali: inter quae quaedam sunt capitalia, quaedam poenalia, quaedam finalia sive irremissibilia, quasi prima, media et postrema .

Circa ortum capitalium peccatorum hoc in summa tenendum est, quod peccatorum actualium unum est initium, duplex radix, triplex fomentum, septiforme caput sive capitale peccatum.

Unum est initium, scilicet superbia, iuxta quod scriptum est : Initium omnis peccati est superbia: duplex radix, scilicet timor male humilians et amor male accendens: triplex fomentum, secundum tria, quae sunt in mundo, scilicet concupiscentia carnis, concupiscentia oculorum et superbia vitae; septiforme antem caput, scilicet superbia, invidia, ira, accidia, avaritia, gula et luxuria. Inter quae quinque praecedentia sunt peccata spiritualia, duo vero ultima carnalia.

Ratio autem ad intelligentiam praedictorum haec est: quia, cum peccatum mortale sit actualis recessus a primo principio: recedere autem a primo principio non potest esse nisi per contemptum ipsius vei in se ipso, vei in suo praecepto; contemptus autem primi principii est superbia: necesse est igitur, quod omnis mortalis culpa seu offensa initium sumat a superbia.

Quia vero nullus contemnit principium summum, vel eius praeceptum per se, nisi per hoc, quod aliquid aliud ab ipso vel vult acquirere, vel timet perdere: hinc est, quod necesse est, omne peccatum actuale originem trahere a duplici radice, scilicet timore et amore; quae radices sunt malorum, licet non aeque primae.

Nam omnis timor ortum habet ab amore: nullus enim timet aliquid perdere, nisi quia amat illud habere ; et ideo timor habet foveri per ea, per quae fovetur et amor. Amor autem inordinatus est respectu commutabilis boni: et quoniam illud est triplex: interius, scilicet excellentia: exterius, pecunia: inferius, carnis lascivia: hinc est, quod necesse est, tria esse radicalia fomenta actualium peccatorum, quae superius praetacta sunt, ad quae dum anima inordinate fertur, omnia peccata actualia oriuntur.

Et quia hoc fit secundum septiformem modum, ideo septem sunt capitalia peccata, ex quibus generatur universitas vitiorum. Voluntas enim nostra aut deordinatur, quia appetit quod non est appetendum, aut quia refugii quod non est refugiendum.

Si quia appetit quod non est appetendum, utpote bonum ut nunc seu commutabile seu apparens bonum: aut est interius, et sic est privata excellentia, quam amat superbia: aut est exterius, et sic est sufficientia, quam amat avaritia: aut inferius et sic aut delectabile, quia est ad conservationem individui, et sic est alimentum, quod est delectabile secundum gustum et appetitur a gula; aut quia est ad conservationem speciei, et sic est coitus, qui est delectabilis secundum tactum et appetitur a luxuria.

Si autem voluntas deordinatur, quia refugit quod non est refugiendum; hoc potest esse tripliciter, secundum triplicem modum refugiendi. Aut enim refugit secundum perversum instinctum rationalis, et sic est invidia: aut secundum instinctum irascibilis, et sic est ira: aut secundum instinctum concupiscibilis, et sic est accidia. Unde quia quatuor sunt principalia appetibilia et tres vires, secundum quarum instinctum est fuga ; ideo tantum septem sunt peccata capitalia.

Rursus, quia sensus rei appetibilis est cum delectactione , sensus autem rei fugiendae est cum dolore: hinc est, quod quatuor habent coniunctam laetitiam, tria vero alia habent adiunctam tristitiam et paenam; omnia tamen dicuntur capitalia, quia deordinationes sunt principales et multarum aliarum deordinationum principia suo modo influentia. Unde licet quaedam ex his principaliter fugam respiciant, habent tamen et ipsa delectabilia sua. Nam invidia vult privatum bonum possidere sine socio, et ita integraliter; ira sine contrario, et ita imperturbabiliter ; accidia sine labore aliquo, et ita infatigabiliter. Et quia hoc non de facili obtinent , ideo magnum exercitum secum trahunt vitiorum ad huiusmodi quae appetunt consequenda, vel ad ea quae respuunt declinanda, respectu quorum dicuntur peccata capitalia, quasi capita, ex quibus alia manant quam plurima.