CAPUT XVI.

De fallacia consequentis et modis ejus

His ita praelibatis de fallacia secundum consequens, dicimus quod ille apparens elenchus qui est secundum consequens generaliter, quantum ad causam apparentiae fit, eo quod respondentes putant converti consequentiam consequentis ad antecedens, quae vera consequentia est, in eam quae est antecedentis ad consequens. Quod fallit frequenter: nam cum hoc antecedens, scilicet vcrum (quod infert consequens ex necessitate consequentiae positionis vel reD illud sit quod est consequens ad ipsum : et ideo cum illud sit, scilicet consequens, putant ipsi respondentes et alterum quod est antecedens esse ex necessitate consequentiae antecedentis ad consequens : et hoc non est necessarium : non enim generaliter verum est, quod si posito antecedente ponitur consequens, quod etiam e converso posito consequente ponatur antecedens. Unde etiam ex hoc causa sumitur, quod ex sensu, hoc est, sensibilibus accidentibus communibus non propriis acceptis per sensum fiunt fallaciae, sive deceptiones fiunt circa opinionem componentem accidens circa subjectum.

Tales enim saepe suspicati sive opinati sunt mel esse fel, communia melli et felli accipiendo, aestimantes quod sicut ad subjectum sequitur commune accidens sive praedicatum, ita c converso ad commune praedicatum sequitur subjectum . Si enim est mel, est rubeum, hoc est, aliquid rubeum. Et putaverunt e converso sequi : si est rubeum, est mel. Sed inferebant : sed fel est rubeum : ergo fel est mel. Haec deceptio fit ideo, quia rubeus color et praedicatum commune, sequitur mel ut antecedens et subjectum. Et formatur sic paralogismus : si mel est, rubeum est : sed hoc sicut mel est rubeum, demonstrato felle : ergo fel est mel.

Et hoc est in naturalibus eodem modo: quia quoniam accidit generali consequentia per pluviam terram madidam fieri, putant e converso sequi, quod si terra madida sit, pluisse sit : et hoc non est necessarium, quia ex alia causa potest esse madida : unde consequens non de necessitate infert antecedens. Et potest sic formari paralogismus : si terra est madida, depluta est : sed perfusa aqua terra est madida : ergo est depluta. In utroque enim istorum paralogismorum est fallacia consequentis a positione consequentis, et uterque istorum fiunt in consequentia materiae necessariae.

Similiter autem in materia in quam consequentia conversa non est necessaria, sed probabilis vel suspicabilis tantum, sicut in rhetoricis demonstrationes (hoc est, probationes sive ostensiones) quae sunt secundum signa communia non propria : fiunt enim ex adjunctis praedicatis alicui subjecto, quae dicuntur a Tullio communiter accidentia : volentes enim ipsi rhetores ostendere sive probare, quoniam aliquis est adulter, illud praedicatum commune quod communiter adjunctum est adultero, sive communiter accidens est adultero, accipiunt, ut quoniam compositus est et ornatus et comptus, et saepe respicit ad uxorem alterius : aut quoniam in nocte videtur errabundus : ex quo suspicio generatur, quod sit adulter et latro. Haec autem accidentia communia pluribus subjectis quam soli adultero insunt sive accidunt, quibus non inest praedicatum conversae consequentiae, quod est adulterum esse : et ideo hoc praedicatum non de necessitate infertur ex illo. Et potest sic formari paralogismus : si aliquis est adulter , ipse est comptus et politus : sed iste est comptus et politus : ergo est adulter. Vel sic : si aliquis est fur, iste est errabundus de nocte : sed iste est errabundus de nocte ergo est fur. Sciendum quod in his talibus, sicut dicit BOEtius, locus ab adjunctis

sive communiter accidentibus , quando adjuncta accipiuntur propria, quia ista sunt signa et icotae, concludit in prima figura, ut hic : quaecumque habet lac in mammillis absque confricatione mammillarum cum sale et urtica, peperit : haec sic habet lac in mammillis : ergo peperit. Dico autem absque confricatione mammillarum , quia dicit Aristoteles quod si virgini vel etiam viro habenti mammillas magnas cum sale vel urtica confricentur mammillae, lac habebit in mammillis : sed tenue erit et modicum et non sufficiens ad locandum. Si autem sint signa et adjuncta in secunda figura quae communia sunt praedicata, ut esse pallidam, et adjunctum ad ea quae peperit, ut dicit Aristoteles in fine secundi Priorum, et solum accipiatur unum tale accidens vel adjunctum : tunc praedicatum communius erit, quam quod possit inferre subjectum : et tunc erit fallacia consequentis. Et ideo si debeat esse locus a communiter accidentibus, tunc oportet quod tale adjunctum accipiatur cum circumstantiis personae : quia cum multis talibus acceptum erit proprium, et inferet subjectum, quod solum unum adjunctum inferre non poterit : quia in his verum est, quod de diffinientibus et diffinitione dicit Aristoteles, quod scilicet partes sunt in plus, et totum in aeque : et sic arguitur in rhetoricis et in physiognomicis, et aliis scientiis demonstrativis, sicut in astronomia, et in aliis in quibus ex signis demonstratur.

Sciendum etiam quod tales consequentiae non sunt necessariae secundum necessitatem antecedentis et consequentis : quamvis satis necessariae sint ad faciendam aestimationem judicio vel suspicioni : et hoc vocatur hic consequentiae necessitas : quia, sicut dicit BOEtius generaliter loquens de omni argumento, argumentum est ratio rei dubiae faciens fidem, fidem vocans quamcumque credulitatem.

Similiter autem alius modus istius fallaciae est etiam in syllogisticis, quae sim- plieiter syllogistica sunt et syllogistice concluduntur, sicut Melissi ratio se habet, qua mundum probat esse ingeneratum et duratione infinitum, sive qua probat ipsum universum sive mundum dici infinitum, sumens probans universum esse ingenitum, hoc est, non generatum, et per consequens esse aeternum, sive infinitum secundum durationem : non enim ponit creationem : quia ponit ex nihilo nihil fieri: sed quaecumque fiunt, ponit fieri per generationem ex principio materiali : omne enim quod factum est, ponit factum esse ex principio materiali, quo indiget ad hoc quod sit aliquid. Et arguit sic : si aliquid factum est, habet principium : universum sive mundus non est factus : ergo non habet principium. Et potest sic formari paralogismus : omne quod factum est, habet principium : mundus non est factus : ergo non habet principium. Et est a destructione antecedentis, et hoc non est ex necessitate accidere : non enim necessarium est secundum consequentiam, quod si omne quod factum est, habet materiale principium, etiam e converso quidquid habet materiale principium, et ipsum sit factum. Et est instantia hujus consequentiae, velut si febris in febricitante est, calor est: et tamen non necesse est, quod si aliquis calidus est, febriat sive febricitet.

Videtur tamen hoc non esse ad propositum : cum enim secundum Melissi rationem debeat ostendi, quod haec consequentia non valet, mundus non est factus, ergo non habet principium : manifestatur istam non valere, mundus habet principium, ergo est factus. Hujus autem duplex est ratio, quod scilicet peccatum consequentiae Melissi non manifestatur in se, sed in consequentia quae antecedit Melissi consequentiam. Una quidem : quia eadem est bonitas, et idem peccatum alicujus consequentiae sive argumenti et sui conversivi: et ut hoc ostendatur, manifestatur malitia consequentiae Melissi in sua conversa. Secunda autem ratio est, quod hoc fit ut innuatur, quod idem

modus in substantia est arguendo a positione consequentis et a destructione antecedentis.

Ex his quae dicta sunt, patet tres esse modos fallaciae consequentis. Primus modus est cum convertitur consequentia secundum habitudines locales facta. Ut si est homo, est animal: ergo si est animal, est homo. Et est a positione consequentis. Similiter autem et hic : si non est animal, non est homo : ergo si non est homo, non est animal: haec enim consequentia etiam est a positione consequentis. Similiter et hic : si est mel, est rubeum : ergo si est rubeum, est mel: sed fel est rubeum: ergo fel est mel. Similiter hic : si pluit, terra est madida : ergo si terra est madida, pluit. In omnibus enim his putatur consequentia converti quae non convertitur : et ideo incidit peccatum secundum consequens.

Secundus modus est, quando putatur consequentia converti propter adjuncta sive circumstantias inhaerentes alicui per se : et hoc praecipue fit in rhetoricis. Ut si est adulter, est comptus. Yel si est latro, est errabundus de nocte. Ergo si est comptus, est adulter. Yel si est errabundus de nocte, est latro. Haec enim est fallacia consequentis : quia haec consequentia bona est: si est adulter, est comptus : quia adulter habet aliquam de circumstantiis adulterorum : sed non sequitur e converso : quia non est necesse si habet aliquam de circumstantiis adulteri, quod sit adulter: sicut bene sequitur, si est homo, est coloratus : sed non sequitur e converso, si est coloratus, quod sit homo. Similiter hic, si aliquis furatus est aliquid, non est illud lucratus nec accomodavit: ergo sinon est lucratus nec accomodavit, furatus est.

Tertius modus est, quando quis putat consequentiam converti secundum oppositiones factam, ut est in argumentatione Melissi: ut si est factum, habet principium suae durationis (et intelligitur de facto per generationem vel artis factionem), ergo si non est factum per genera- tionem vel artem, non habet principium: sed mundus non est factus: ergo mundus non habet principium : ergo mundus est infinitus duratione, hoc est, ab aeterno. Melissus enim peccabat secundum consequens in prima illatione : haec enim consequentia recta est : si est factum, habet principium : quia omne generatum natura vel arte, habet principium materiale : quia ex nihilo nihil fit. Sed non sequitur, si non est factum, non habet principium : quia fit argumentum a destructione antecedentis, et ponit consequentiam in ipso in contradictorie oppositis : cum in talibus semper sit ponenda consequentia e contrario.Ut si est factum, habet principium : ergo si non habet principium, non est factum. Haec est consequentia bona. Et ex praedictis patet quod paulo ante dictum est, quod ubicumque est consequens, semper est duplex consequentia : quia de substantia cujuslibet paralogismi est principium motivum et principium defectus in omnibus fallaciis, tam in dictione quam extra dictionem. Cum igitur in fallacia consequentis recta consequentia sit principum motivum suae apparentiae, fallacia autem sit principium defectus sive principium non existentiae, oportet duplicem esse consequentiam ubicumque est fallacia consequentis, scilicet illam quae convertitur, et illam in quam convertitur. Unde patet quod in talibus argumentis : animal currit : ergo homo currit : ergo Socrates currit : non est sophisma consequentis, sed antecedentis.

Dicunt tamen quidam, quod duo sunt modi paralogizandi in fallacia consequentis : fit enim haec fallacia cum putamus consequentiam converti quae non convertitur : sed super eosdem terminos non fit nisi tribus modis : aut enim utraque consequentia est necessaria, aut altera tantum, aut neutra. Si utraque sit necessaria, tunc nulla est deceptio. Si autem una sit necessaria et altera non, tamen respondens videt unam consequentiam

esse necessariam et credit etiam conversam illius esse necessariam : tunc decipitur et est primus modus consequentis a positione consequentis. Si autem neutra sit necessaria, tunc accipit unam esse probabilem, et credit propter hoc suam conversam esse probabilem : tunc decipitur, et fit secundus modus : sicut fit etiam in argumentis rethoricis: et sic sunt duo modi fallaciae consequentis.

Et si quaeratur, quare non fiunt diversi modi penes positionem consequentis et destructionem antecedentis? Dicuntisti quod hi duo modi sunt unus modus in substantia, modo tantum differentes, ut dictum est in ante habitis.