Albert the Great, Summa Theologiae

1. Per hoc quod Magister recedendo ab Augustino in libro I de Trinitate , dicit, quod " mentis humanae acies invalida in tam excellenti luce non figitur, nisi per justitiam fidei emundetur . " Ergo videtur, quod a malis non cognoscitur.

2. Adhuc, Augustinus, ibidem, et recitat hoc Magister in primo libro Sententiarum, distinctione secunda: " Trinitas quae summum bonum est, non nisi a purgatissimis mentibus cernitur . " Malorum autem intellectus non est purgatus. Ergo non cernitur a malis.

3. Adhuc, Matth, v, 8: Beati mundo corde, quoniam ipsi Deum videbunt. Ambrosius: " Si qui mundo corde sunt, Deum videbunt. " Ergo alii non videbunt: nulli enim indigni Deum videbunt: neque is qui Deum videre voluerit, Deum videre poterit.

In contrarium hujus est quod dicit,

1. Dionysius in libro primo de Divinis nominibus cap. iv, de daemonibus: " Data eis naturalia dona nequaquam ea mutata dicimus: sed sunt integra et splendidissima: " Ergo in malis naturalia manent integra et splendida. Ex solis autem naturalibus potest cognosci quia est Deus. Ergo a malis potest cognosci.

2. Adhuc, Ad Roman, i, 21: Quia, cum cognovissent Deum, non sicut Deum glorificaverunt. Constat, quod illi mali fuerunt: et tamen dicit, quod cognoverunt Deum: ergo a malis potest cognosci Deus.

3. Adhuc, Augustinus in libro i Retractationum: " Non approbo quod in oratione, hoc est, Soliloquio dixi: Deus qui non nisi mundos corde verum scire voluisti. Responderi enim potest, multos non mundos multa vera cognovisse, etiam de Deo . " Ergo mali scientiam de Deo habent et cognitionem.

4. Adhuc, Apocal, i, 7: Videbit eum omnis oculus, et qui eum pupugerunt. Et, Joan, xix, 37: Videbunt in quem transfixerunt . Quod autem vident, cognoscunt. Ergo Deus cognoscitur a malis.

Solutio. Ad hoc per antecedentia respondere non est difficile. Longinqua enim visione et confusa potest Deus cognosci a malis, propinquiori et minus confusa a bonis per gratiam, propinqua autem et immediata et non confusa cognoscitur per gloriam, a nullo tamen comprehenditur. Unde a malis cognoscitur confuse et longinque, a bonis per gratiam per speculum et in aenigmate, a beatis autem cognoscitur in propria specie.

Ad primum ergo quod objicitur, dicendum quod differentia est inter figi aciem mentis et cognosci. Figitur enim acies mentis, quando per propinquiora discernitur cognoscibile: confuse autem videtur, quando per longinquiora videtur et non discernitur: longinquiora autem sunt effectus tam naturae, quam gratiae et gloriae.

Ad aliud similiter dicendum est. Cerni enim est differentias considerare. Ad videre autem sufficit confuso visu inspicere: unde licet purgatis mentibus cernatur, ab aliis tamen videtur confuse.

Ad aliud dicendum eodem modo. Mundi enim corde discernunt per propinquiora: alii tamen confusa visione vident.

Per hoc etiam patet solutio ad dictum Ambrosii. Videns enim Deum in effectibus naturae, videt eum in eo quod non est Deus, sed in quo suae significationis sparsit indicia, ut dicit Augustinus. Hujus exemplum ponit Augustinus, quod sicut nostra voluntas quae invisibilis est, aliter innotescit per voces et effectus, quae ipsa non est, sed in ipsis suae significationis apparent indicia: et aliter innotescit per seipsam in sua praesentia: et aliter in effectibus propinquis et interioribus: et aliter in exterioribus, sicut in libere velle, quod voluntas semper potest et facit in seipsa: et aliter in volitis exterioribus: ita etiam spiritualis creatura, sicut Angelus et anima, aliter innotescit in sua praesentia: et aliter in suis effectibus essentialibus, qui sunt velle, et intelligere: et aliter in effectibus exterioribus, Et sic etiam creator tripliciter innotescit, scilicet per suam essentiam in gloria, per effectum bonitatis et veritatis in gratia, per effectus creaturae in natura.

Ad id quod de Apocalypsi objicitur, dicendum quod secundum Augustinum,

mali non videbunt eum, nisi in forma humana quam compunxerunt, ut magis timeant.

Si objiciatur de Job, i, 6, Satan fuisse in conspectu Dei, et ita vidisse Deum. Gregorius respondet ibi in Glossa, quod " tenebrae in conspectu luminis esse possunt, cum tamen lumen non sit in conspectu tenebrarum, " Lumen enim dijudicat tenebras, et a tenebris non dijudicatur. Unde non sequitur, quod Satan Deum viderit per nudam essentiae manifestationem: sic enim, ut dicit Augustinus, sine gaudio videri non potest. Isa. xxvi, 10: Misereamur impio,... et non videbit gloriam Domini.

Et per hoc patet solutio ad totum.

Juxta hoc quaeritur, Quomodo Adam cognovit Deum in primo statu innocentiae ?

Videtur enim, quod Adam aliter cognovit Deum ex naturalibus quam alii:

1. Per illud libri IV Sententiarum, distinct. 1, cap. Triplici autem, ubi sic dicitur: " Homo qui ante peccatum " sine medio Deum videbat, per peccatum adeo habuit, ut nequaquam divina queat capere, nisi humanis exercitatus . " Si autem sine medio Deum cognovit, videtur quod nec medio naturae, nec medio gratiae utebatur.

2. Adhuc, Inter mentem hominum et Deum nihil est medium, ut dicit Augustinus. Cum ergo mens innocens fuit, et per naturam ad hoc facta ut Deum cognosceret, creaturis ad hoc non indiguit ut cognosceret Deum: videtur ergo, quod aliter cognovit quam nos cognoscimus.

3. Adhuc, Hugo de sancto Victore in Sententiis: " Cognovit homo creatorem suum, non ea cognitione tantum quae foris auditu percipitur, sed ea quae intus per inspirationem monstratur. " Videtur ergo, quod per creaturas non cognovit.

4. Adhuc, Idem, ibidem: " Adam cognovit Deum non ea qua modo Deus a credentibus absens fide creditur, sed ea quae tunc per praesentiam contemplationis scienti manifestius ostendebatur: non tamen ita excellenter, sicut postea cognoscere debuisset si perstitisset. " Videtur ergo, quod creaturis ad cognoscendum Deum non utebatur.

In contrarium est quod dicitur

1. Ab Augustino in primo Sententiarum, distinctione tertia, cap. Apostolus: " A duobus homo juvabatur ad cognoscendum Deum, scilicet a natura quae rationalis erat, et ab operibus a Deo factis, ut manifestaretur homini veritas . " Ab opere autem juvabatur, ut dicit Ambrosius: quia opus fecit quod visibilitate sui opificem suum manifestavit. Cum ergo in primo statu rationalis esset homo, et creatura mundi, ut quaedam theoria sibi proponeretur, ut dicit Magister Hugo, videtur quod in creaturis Deum legit.

2. Adhuc, Super illud Genesis, ii, 15. Posuit eum in paradiso voluptatis, ut operaretur et custodiret illum, Glossa: " Operaretur non laboriose, sed deliciose, et mentem prudentis magna et utilia creata commoverent. " Creata autem mentem prudentis non commovent nisi de creatore. Ergo per creaturas didicit creatorem.

3. Adhuc, Intellectus Adae conjunctus fuit continuo et tempori: et cognitio sui a sensibus oriebatur, quia hoc naturale est. In tali autem cognitione necesse est invisibile secundum se et incertum, per visibile et certum accipere, ut dicit Ambrosius. Cum ergo divina essentia sensibus invisibilis sit et incerta, videtur quod cognitio ejus haberi non poterat nisi per creaturas.

4. Adhuc, Beatus Bernardus in libro Vide Consideratione ad Eugenium, dicit, quod " homo scalis indiget, Angelus autem non, eo quod solium jam tenet, ad quod per scalas ascenditur . " Videtur ergo, quod in primo statu innocentiae ad cognoscendum Deum Adam creaturis indigebat.

5, Adhuc, Quaedam. Glossa super illud Job, xxxiii, 25: Consumpta est caro ejus, dicit: " Nota ante peccatum Adam neque sapientem neque stultum fuisse, nec sapienter nec stulte peccasse. " Si autem non sapiens fuit, cognitionem Dei per seipsum non habuit: ei non stultus aliquam cognitionem habuit, quae non potuit esse nisi per creaturas: ergo post peccatum et ante peccatum cognitionem Dei per creaturas mendicavit,

Ulterius quaeritur, Utrum Adam certius cognovit Deum quam modo per fidem cognoscatur ?

Et videtur, quod sic: quia, sicut habitum est, Hugo dicit, quod tunc per praesentiam contemplationis cognovit. Per fidem autem cognoscitur absens, II ad Corinth, v, 7: Per fidem ambulamus, et non per speciem. Et vult dicere, quod qui per fidem ambulat, absens est a praesentia Dei. Dicit enim Augustinus, quod " facio ad faciem videre, nihil aliud est nisi in praesentia suae manifestationis Deum videre. "

Solutio. Dicendum, quod Adam per creaturas Deum cognovit: quae cognitio propria et naturalis est homini in carne posito, sicut probatum est.

Ad primum ergo dicendum, quod cum dicitur, quod Adam in primo statu sine medio Deum cognovit, non intelligitur de medio cognoscibilis, sed de medio cognoscentis: quod medium oppositum est ad medium coadjuvativum, eo quod tetigit oculum videntis, et impedit ne clare videat, et est medium peccati, Isa. lix, 2: Iniquitates vestrae diviserunt inter vos ei Deum vestrum. Sine tali autem medio ante peccatum vidit, sed non sine medio quod cognoscibilem Deum manifestavit.

Ad aliud dicendum, quod inter mentem hominis et Deum verum nihil est medium secundum ordinem substantiarum Deum participantium, sed immediate est in Deum, ita quod nihil sistit eum procedentem in Deum, quin in videndum necesse perveniat. Angelus enim non est medium in quo stat homo sicut in suo ultimo: quia, Apocal, xxi, 17, dicitur, quod eadem est mensura hominis quae Angeli. Deuter, xxxii, 8: " Statuit terminos populorum juxta numerum Angelorum Dei . " Medio tamen utitur quod ducit in cognoscibile. Divina enim essentia ab incarnato intellectu immediate videri non potest.

Ad hoc quod objicitur de Hugone, dicitur, quod praesentiam contemplationis vocat manifestationem Dei in clariori effectu quam post peccatum manifestari potuerit, et ex parte videntis, et ex parte visibilis. Et hoc accipitur ex quadam Glossa super epistolam ad Romanos, viii, 22, super illud: Omnis creatura ingemiscit et parturit usque adhuc, quae dicit, quod c Adam peccante totus mundus in pejorem statum cecidit. " Et sic Adam post peccatum minus clare vidit, et creata magis obscure opificem manifestaverunt. Praesentia ergo Dei in clariori effectu contemplata, ibi praesentia contemplationis vocatur.

Per idem patet solutio ad sequens.

Objecta in contrarium, concedenda sunt.

Hoc tamen quod dicit Glossa Job, quod Adam nec stultus, nec sapiens fuit, ad facienda referendum est. Unde Glossa ibidem: " Sapiens est, qui observatione

peccati agenda vel vitanda novit (et intelligitur de notitia secundum electionem): stultus autem, qui utrumque simpliciter ignorat. "

Ad id quod ulterius quaeritur, dicitur quod certius cognoscere dicitur tribus modis, scilicet ex parte cognoscentis, et ex parte medii, et ex. parte cognoscibilis.

Ex parte cognoscentis, sicut sine peccato cognoscens, certius cognoscit quam in peccato: una enim paenarum in quam incidit homo per peccatum, ignorantia est.

Ex parte medii dupliciter, scilicet medii extra, et medii intra. Media extra, creaturae mundi sunt, quae quanto clarius manifestant, tanto certiorem faciunt cognitionem: ante peccatum autem clarius manifestaverunt. Medium intra, est effectus gratiae vel virtutis, quod quia ut natura movet intellectum sive rationem, certius manifestat quam id quod ut signum probabile rationem tantum ducit, sicut dicit Aristoteles in II Ethicorum, quod virtus est omni arte certior.

Ex parte cognoscibilis certius cognoscitur quod se manifestat per speciem, quam quod se manifestat per similitudinem.

Dicendum ergo, quod quantum ad primum modum, Adam certius cognovit quam cognoscatur per iidem, Fides enim non tollit ignorantiam et hebetudinem in quam homo per peccatum incidit, licet diminuat eam. Quantum autem ad secundum modum quoad medium exterius, certius iterum cognovit: fides enim obscuritatem manifestationis, in quam per peccatum ceciderunt creaturae mundi non tollit. Quantum autem ad medium intrinsecum, quod informando mentem movet ut natura, certius cognoscit qui per fidem cognoscit, quam Adam ex solis naturalibus cognoverit. Quantum vero ex parte cognoscibilis, nec ante, nec post peccatum cognoscebatur Deus, nisi in similitudinibus.

Ad id quod objicitur de Hugone, dicendum, quod sicut ante dictum est, Hugo vocat ibi praesentiam contemplationis, Dei in clariori effectu repraesentationem.