Capitulus 1

Quod spiritus sanctus est spiritus filii.

Ad ostendendum autem quod spiritus sanctus a patre procedat et filio, primo sumendum est quod etiam ab ipsis errantibus negari non potest, cum expresse auctoritate Scripturae probetur: quod scilicet spiritus sanctus sit spiritus filii.

Dicitur enim ad Galat. IV, 6: quoniam estis filii dei, misit deus spiritum filii sui in corda vestra clamantem, abba, pater; et Rom. Iiii, 9: si quis spiritum christi non habet, hic non est eius; et actuum XVI, 1: cum venissent misiam, tentabant ire in bithyniam; et non permisit eos spiritus iesu. Dicitur etiam I corinth. II, 16: nos autem sensum christi habemus; quod de spiritu sancto necesse est intelligi, ut patet per ea quae ab apostolo praemittuntur.

Nominatur etiam spiritus sanctus, spiritus veritatis, Ioan. XV, 26, ubi dicitur: cum venerit Paraclitus, quem mittam vobis a patre, spiritum veritatis et spiritus vitae, Rom. VIII, 2: lex spiritus vitae in christo iesu; unde cum filius de se dicat, Ioan. XIV, 6: ego sum via, veritas et vita, concludunt doctores Graecorum, quod sit spiritus christi; quod similiter adstruunt ex hoc quod habetur in psal.

XXXII, 6: verbo domini caeli firmati sunt, et spiritu oris eius omnis virtus eorum.

Nam os patris filius dicitur, sicut et verbum.

Sed ne aliquis posset dicere, quod alius sit spiritus qui a patre procedit, et alius qui est filii, ostenditur ex Scriptura, quod idem spiritus sanctus sit patris et filii. Nam Ioan. XV, 11, simul dicitur: spiritus veritatis et qui a patre procedit; et Rom. VIII, 9, postquam dixerat: si spiritus dei habitat in vobis, statim subiungit: si quis spiritum christi non habet, ut ostendat eundem esse spiritum patris et filii. Unde basilius dicit contra eunomium, postquam praedicta verba apostoli induxerat: ecce in patre et filio, et patris et filii, unum spiritum vidit, scilicet apostolus; et theodoretus dicit super Epist. Ad Rom., exponens idem verbum apostoli: communis est patris et filii spiritus sanctus.

Quaerendum est ergo, quomodo spiritus sanctus sit spiritus filii, vel spiritus christi.

Potest autem aliquis dicere, quod est spiritus christi quasi in homine christo plenarie inhabitans, secundum illud luc.

IV, 1: iesus plenus spiritu sancto regressus est a iordane; de cuius plenitudine nos omnes accepimus, ut dicitur Ioan. I, 16.

Haec autem responsio sustineri non potest, ut scilicet hac tantum ratione spiritus sanctus spiritus christi dicatur. Invenitur enim a doctoribus Graecorum, quod spiritus sanctus sit naturalis spiritus filii. Dicit enim Athanasius in sermone III nicaeni Concilii: sicut in christo vivit nostra natura deifice, et ipse in ea regnat; ita et nos in suo naturali spiritu simus, vivamus et regnemus. Idem in epistola ad serapionem: accepistis spiritum adoptionis, idest naturalem spiritum de natura naturalis filii.

Et Cyrillus dicit super Ioan.: existit siquidem filius in proprio genitore, habens in se ipsum gignentem se.

Et sic patris spiritus, veraciter et naturaliter filii videtur et est spiritus. Spiritus autem non est naturalis christo secundum humanitatem, quia non pertinet ad naturam humanitatis, sed gratis a deo in natura humanitatis effunditur. Non igitur potest propter hoc dici spiritus filii, quia christum excellenter replevit secundum humanitatem. Item Athanasius dicit in sermone de incarnatione verbi, quod ipse christus mittebat spiritum e sursum sicut deus filius, et ipse deorsum accipiebat spiritum ut homo. Ex ipso igitur in ipsum habitat de divinitate eius, in humanitate eiusdem. Non solum ergo spiritus sanctus est spiritus christi quia humanitatem eius replevit, sed magis quia est ex divinitate ipsius.

Potest autem aliquis dicere, quod spiritus sanctus est filii secundum deitatem, sicut a filio dei datus et missus, non autem sicut a filio personaliter et aeternaliter existens.

Sed hoc etiam stare non potest. Dicit enim Cyrillus super ioannem: proprius est spiritus sanctus dei et patris; sed non est minus ipsius dei filii, non tanquam alius et alius spiritus. Idem dicit in exhortatorio sermone ad theodosium imperatorem: spiritus sanctus sicut est proprius patris, a quo procedit; sic et in veritate est et ipsius filii. Si ergo patris est, non solum quia ab ipso temporaliter datur et mittitur, sed etiam quia ab ipso aeternaliter existit; eadem etiam ratione et filii erit, quasi ab eo aeternaliter existens. Item Cyrillus dicit super Ioan.. Veracissimus fructus essentiae ipsius filii existit ipse spiritus; est igitur filii, quasi a filio essentiam habens.

Patet ergo quod ex hoc quod spiritum sanctum spiritum christi confitentur, necesse est quod ulterius dicatur esse a filio ab aeterno.