MEMBRUM III.

Utrum uno vel pluribus modis Deus sit ab homine cognoscibilis ?

Tertio quaeritur, Utrum uno vel pluribus modis cognoscibilis sit Deus ab homine ?

Et videtur, quod pluribus: visione enim imaginaria, intellectuali, et sensibili cognoscitur Deus: et sic manifestatur, sicut, Exod, iii, 2, in rubo Moysi, et viginti quatuor senioribus videntibus sub pedibus ejus quasi opus lapidis sapphirini , et in multis aliis locis sensibiliter apparuit. Genes, autem, xxviii, 13, Jacob vidit Dominum innixum scalae in imaginaria visione. Exod, xxxiii, 11, ubi dicitur: Loquebatur Dominus ad Moysen facie ad faciem, sicut loqui solet homo ad amicum suum: dicit Augustinus, quod vidit intellectuali visione. Videtur ergo, quod multis modis cognoscitur Deus.

In contrarium hujus est,

1. Quod dicit Ambrosius super Lucam, quod " Deus non in loco videtur, sed mundo corde, nec circumscribitur visu, nec tactu tenetur, nec auditur affatu, nec sentitur incessu . " Videtur ergo, quod sensibili visione non cognoscatur.

2. Adhuc, Quaecumque imaginaria visione videntur, sub dimensionibus quantitatis videntur, ut dicit Avicenna. Deus autem non est sub talibus dimensionibus. Ergo nec oculo corporali, nec oculo imaginationis videtur.

3. Adhuc, Augustinus in libro de Vi-flendo Deum ad Paulinam: " Cum ab

exterioribus interiora distinguis, atque illa istis ineffabiliter anteponis, cumque istis foris relictis in illis intrinsecus demoraris, et ea suis quibusdam incorporalibus finibus metiendo judicas, in nulla te putas, an in aliqua luce versari? Ego enim existimo, quod tanta ibi et talia, tam vera, tam clara, tam certa videri sine luce non possunt. Ipsam igitur lucem in qua cuncta illa perspicis, intuere, et vide utrum ad eam possit accedere ullus corporeorum radius oculorum . " Non ergo videtur, quod lux incorporea oculorum visibus cognoscatur.

4. Adhuc, Videtur hoc per rationem: Vis enim inferior, quae est sensus vel imaginatio, formae spiritualis non est acceptiva, sicut intellectus, vel charitatis, vel sapientiae, vel talium. Cum ergo Deus magis elevatus sit a sensibus quam alia forma intellectualis, nec sensu, nec imaginatione potest cognosci.

Ulterius quaeritur, Qua vi cognoscatur Deus?

Apprehensionis enim sive apprehensivae potentiae multae sunt partes, ut ratio, intellectus, intelligentia. Et sicut dicit Isaac, Ratio est virtus faciens currere causam in causatum: qua secundum Dionysium accipimus discursas disciplinas, per creaturas et scripturas Dei notitiam accipientes. Ergo Addetur, quod ratione cognoscitur Deus.

Hoc idem dicit Glossa super illud Psalmi iv, 7: Signatum est super nos lumen, etc, sic: " Lumen vultus, ratio est, quae est ad cognoscendum Deum, qua (ut dicit Augustinus in libro de Libero arbitrio) nihil sublimius in anima est. " Cum ergo sublimiori virtute cognoscatur, videtur quod ratione cognoscatur.

In contrarium est,

1. Quod dicit Boetius in libro de Consolatione Philosophiae, distinguens apprehensiones animae sic: " Sensus accipit speciem in. subjecta materia constitutam. Imaginatio vero solam sine materia judicat figuram. Ratio vero hanc quoque transcendit, quae speciem ipsam quae singularibus inest, universali consideratione perpendit. Intelligentia vero supergressa universitatis ambitum, ipsam simplicem formam pura mentis acie intuetur . " Cum ergo Deus. sit substantia simplex quae non est in singularibus, videtur quod per intelligentiam cognoscatur. Hoc idem dicitur in libro de Anima et spiritu sic: " Intellectus est vis qua cognoscit spiritum increatum. "

2. Adhuc, Boetius de Consolatione philosophiae: " Superior vis complectitur inferiorem: inferior vero ad superiorem nullo modo consurgit. Neque enim sensus aliquid extra materiam valet cognoscere: nec universales species imaginatio contuetur, nec ratio simplicem capit formam. " Ergo videtur, quod ratione Deus non potest cognosci, sed intellectu, vel intelligentia.

Solutio. Ad id quod primo quaeritur, dicendum quod sicut probatum est, Deus multis modis cognoscitur, et corporali, et intellectuali, et imaginaria visionibus. Sed haec divisio datur secundum ea in quibus repraesentatur Deus, cujus notitia non nisi intellectualis est: et ideo in. omnibus his oportet esse visionem intellectualem si Dei notitia debeat haberi. Intellectus enim dijudicat et imaginationem et sensum, per hoc quod ad imaginationem et sensum reflectitur luce intellectuali: et ideo non accipit corporalem visionem ut corporalis est, nec imaginariam ut imaginaria est, sed utramque accipit in ratione signi ducentis in ali- quod divinum, quod intelligitur vel in sensibilium similitudine vel proprietate: quae. acceptio nec sensus nec imaginatio est, sed intellectus. Et hoc est etiam quod

dicitur, Danielis, x, 1: Intelligentia est opus in visione. Et Balthazar, Danielis, v, 5 et seq., qui sensibiliter articulos scribentis vidit, et quid significarent, per intellectum elicere non valuit, per sensum cognitionem Dei non accepit: sed Daniel signatum per intellectum elicuit. Sic Pharao, Genes, xli, 1 et seq., qui septem vaccas et septem spicas vidit, et lumine intellectus quid significarent elicere non valuit, cognitionem Dei non habuit, sed Joseph, qui illuminato intellectu signatum cognoscere potuit. Unde licet talis visio a sensu vel imaginatione oriatur, sine intellectu tamen non perficitur: et ideo sine intellectuali visione cognitio Dei non habetur.

Ad id ergo quod objicitur de Ambrosio, dicendum quod Ambrosius non intendit aliud, nisi quod solo sensu sive intellectu Dei notitia non accipitur.

Ad aliud dicendum, quod illa objectio non probat, nisi quod sola imaginatione notitia Dei non accipitur: et hoc conceditur.

Ad dictum Augustini dicendum, quod spirituale lumen quo spiritualia discernuntur, sensus exterior non accipit: quia inferior vis ad superiorem non ascendit. Sed quia superior reflectitur in inferiorem et complectitur eam: sensus enim interiores judices sunt exteriorum, ut dicit Augustinus, et non e converso: ideo per intellectum reflexum in sensum vel imaginationem sicut in signum, cognitio accipi potest.

Ad id quod objicitur per rationem, solvitur eodem modo. Conceditur enim, quod solo sensu vel sola imaginatione formae simplices non accipiuntur: sed in intellectu reflexo in sensum vel imaginationem nihil prohibet accipi formas simplicium, sicut ex operibus charitatis et ex operibus sapientiae charitatem et sapientiam cognoscimus.

Ad id quod ulterius quaeritur, Qua vi animae notitia Dei accipiatur ?

Dicendum, quod ratio multipliciter dicitur. Dicitur enim aliquando ratio totum id quod simplices formas habet, hoc est, a materia vel materiae appendiciis depuratas accipit. Et sic ratio dicitur mens: et sic comprehendit intellectum et intelligentiam. Et sic accipitur ratio in Glossa super Psalmum iv, 7: Signatum est : et in libro de Libero arbitrio ab Augustino: sic enim per rationem Dei notitiam accipimus.

Dicitur etiam ratio potentia animae rationalis collativa cujus actus est ratiocinatio. Et sic ab Isaac dicitur ratio, et ab Aristotele. Et sic iterum per rationem habetur notitia Dei et quia est, et quid est infinite: conferendo enim effectus ad causam, et eminentiam causae et proprietates causae ad causatum et defectum causati et proprietatum ejus, quia causa est cognoscitur, et quid non est et quid est infinite, sicut cognoscitur pelagus infinitum cujus littora non videntur.

Tertio modo dicitur ratio quae colligit ex phantasmate essentialiter similia vel dissimilia. Et sic accipitur a Boetio in libro de Consolatione philosophiae: talis enim collectio sine collatione fieri non potest. Et hoc modo ratione non cognoscitur Deus, sed universale quod ex particularibus colligitur.

Ad id quod de Augustino objicitur in libro de Libero arbitrio, dicendum quod ibi tertio modo accipitur ratio. Intellectus autem per convenientiam ad Angelum, qui intelligibilis dicitur esse substantia, eo quod sensu et imaginatione non comprehenditur, sed intellectu. Intelligentia autem: quia secundum nomen aliquid simplicius dicitur appropriatum Deo.

Ad id quod dicit Boetius de intellectu et intelligentia, per eumdem modum respondendum est. Et fundatur dictum illud super verbum Aristotelis in VI Ethicorum, ubi dicit, quod " secundum similitudinem et proprietatem scibilis ad sci- bile cognitio existit cognoscenti. " Et ideo simplicissimi cognoscibilis simplicissima erit potentia cognoscitiva, et hoc est, quod est nec compositum, nec componibile. Minus autem simplicis, non compositi quidem, sed componibilis, erit

intellectus. Compositi autem actu et componibilis, erit ratio. Compositi vero sub conditione materiae cui componitur, erit phantasia vel imaginatio. Compositi autem immersi in materia cui componitur, erit sensus.