CAPUT III.

De eodem per locum a partibus sufficienter enumeratis.

Alius autem locus est inspicere ad aliqua subjecta quibus inesse dicitur praedicatum : et est locus iste a partibus sufficienter enumeratis. Si enim universaliter dicitur aliquid alicui inesse ut accidens, aut omnibus affirmative, aut nulli negative, considerandum est illud secundum species sub subjecto distributo acceptas : et sic sub subjecto accipiendo non oportet accipere statim infinita singularia accidentia in infinitis singularibus existentia : quia a genere non statim descenden- dum est ad singularia, quia infinita sunt : quia hoc difficile esset vel impossibile considerare sigillatim in universis singularibus. Unde statim ad species considerandum est an inveniatur instantia vel non: in his enim est via magis et facilior: et ideo est via magis in talibus, quia in paucioribus consideratio est facilior ad propositum concludendum. Oportet enim considerare et incipere sic a prioribus partibus et speciebus, et quae immediate sunt sub genere communi: et si in illis non invenitur instantia, deinde sub speciebus oportet descendere usque ad individua, in quibus stat divisio ipsius totius subjecti, circa quod aliud universaliter inesse vel non inesse dicitur. Cujus exemplum est ut si aliquis dixerit omnium oppositorum eamdem esse disciplinam, perspiciendum primo in generibus et speciebus oppositorum hoc modo, si eorum oppositorum quae sunt ad aliquid, sit eadem disciplina : et si eorum quae sunt opposita secundum contradictionem, sit eadem disciplina: et si eorum quae secundum privationem et habitum sunt opposita, sit eadem disciplina.

Et si in his quae sunt specie soppositorum nondum sit manifesta instantia, rursus ulterius est dividendum, et sub speciebus oppositorum accipiendum usque ad individua ; in quibus ut in ultimis stat divisio. Verbi gratia, et si justi et injusti sit eadem disciplina, quae sunt sub specie contrariorum : vel si dupli et dimidii sit eadem disciplina, quae sunt sub oppositis eorum quae sunt ad aliquid : vel si caecitatis et visus sit eadem disciplina, quae sunt sub oppositionis specie dictae secundum privationem et habitum : vel si esse et non esse sit eadem disciplina, quae sunt sub oppositione dicta secundum affirmationem et negationem. Nam si sic descendendo ad partes subjectivas ostendatur probando, quoniam non est eadem disciplina aliquorum oppositorum : tunc interimentes erimus problema propositum, et quod non omnium oppositorum est eadem disciplina : quoniam omnium opposi-

torum esse eamdem disciplinam ei aliquorum oppositorum non esse eamdem disciplinam sunt contradictoriae : et ideo non possunt simul esse verae : quia aliter de eodem numero esset affirmatio et negatio vera : quia signum universale facit, quod eodem numero affirmatur in universali et negatur in particulari oppositio. Similiter autem est faciendum, quando praedicatur nulli inesse in negativa universaliter, quia instantia quae in partibus ad interimendum vel construendum propositionem.

Iste autem locus a partibus, vel consideratio tracta a loco, convertitur per oppositas qualitates et ad destruendum et ad construendum propositionem. Hoc patet, quia si in omnibus partibus videatur inesse praedicatum, quae proferuntur per divisionem ad individua, vel in pluribus, ita quod non videatur instantia : tunc est concedendum, et universaliter est ponendum praedicatum inesse subjecto : aut oportet respondentem instantiam ferre, quia in aliquo contento sub universali sic non fit, sicut universaliter estpropositum: nam si neutrum horum faciat respondens, et quod nec universaliter concedat, nec ferat instantiam per quam id interimat quod universaliter proponitur, et tamen neget propositum, inconveniens videtur non ponere universaliter quod est positum : et sic videtur esse pravus socius, et peccans peccato mendacii contra problema.

Si autem hic objicitur, quod quaedam propositiones universales non supponunt nisi pro generibus singulorum, ut cum dicitur, omne animal fuit in arca XOE : in quibus non habet descendere ad individua. Adhuc autem quaedam videnturverae universales, nullam habentes singularem veram, ut omnis homo de necessitate est animal ; cum tamen haec, Socrates nec Plato de necessitate sit animal. Adhuc autem in descendendo sub oppositis relative duplum et dimidium, et sub contrariis ad album et nigrum, non est descensus ad individua. Et ad individua descenditur ad infinita, de quibus non pot- est fieri disciplina, ut dicit Plato : et sic videtur ista consideratio esse falsa et inutilis.

Dicendum est cum dicitur descendi habere sub universalis distributo, intelligendum quod tantus debet esse descensus quanta est distributionis divisio : quando autem distribuitur pro generibus singularium, non fit divisio sub nisi in partes ad formas divisas : et ideo ultra istas in tali divisione nihil accipiendum : et si aliquid ulterius accipitur, tunc fit descensus ad id quod non est sub distributione, et non valet talis processus. Quando autem fit distributio pro singulis subjecti materialis : tunc ad omnia materialia sub sbujecto existentia descendendum est.

Haec autem propositio, omnis homo de necessitate est animal, sicut multi dicunt, duplex est: exeo quod potest esse de re, vel de dicto. Et si est de re, dicunt quod est falsa. Si autem est de dicto, dicunt quod est vera, sub hoc sensu, omnem hominem esse animal de necessitate est verum, vel hominem esse animal est necesse. Potest tamen dici quod necessariam esse propositionem dicitur dupliciter : aut necessitate rei, vel necessitate cohaerentiae praedicati cum subjecto : siccut et haec, necesse est Deum esse ipsius rei necessitate : et sicut dicimus, quod necesse est hominem esse animal necessitate cohaerentiaepraedicati cum subjecto : et hoc mediate vel immediate. Immediate quidem, ut quando inter subjectum et praedicatum non est medium, per quod praedicatum inest subjecto, utcum dicitur, homo est animal. Mediate autem quod per medium aliquod essentialem substantiam participat, ut cum dicitur, Socrates est animal : quia Socrates est homo, et homo est animal : et hoc modo Socrates de necessitate est animal, quia Socrates essentialiter est homo.

Cum autem sic descenditur ad partes formaliter divisas, et non materialiter : tunc istae partes dicuntur indivisae : non quia simpliciter divisio stet in ipsis, sed

quia stat in ipsis divisio formalis : et sic duplum et dimidium, et album et nigrum dicuntur individua : et similiter dicendum est in aliis, etc.