Cap. VI.

De plenitudine sapientiae in intellectu.

De plenitudine autem sapientiae Christi in intellectu hoc tenendum est, quod in Verbo incarnato,

Christo scilicet Domino nostro, fuit omnis sapientiae plenitudo non solum quantum ad cognita, verum etiam quoad cognoscendi modos et differentias. - In Christo namque fuit cognitio sempiternalis ex parte Deitatis, cognitio sensibilis ex parte sensualitatis et carnis, cognitio scientialis ex parte mentis et spiritus -et haec fuit triplex: quaedam scilicet per naturam quaedam per gratiam et quaedam per gloriam. Unde sapientiam habuit et ut Deus et ut homo, ut comprehensor et ut viator, ut illuminatus per gratiam et ut recte formatus per naturam ; et ita in universo fuerunt in Christo quinque modi cognoscendi.

Primus est secundum divinam naturam: et hoc modo cognovit omnia actualia et possibilia, finita et infinita, cognitione actuali et comprehensiva. -Secundus est per gloriam: et hoc modo cognovit omnia actualia et finita, cognitione actuali et comprehensiva: infinita vero non hisi forte cognitione habituali, vel excessiva.

Tertius, per gratiam; et hoc modo cognovit omnia spectantia ad humani generis redemptionem.

Quartus, secundum naturam integram, cuiusmodi fuit in Adam ; et hoc modo cognovit omnia, quae spectant ad universi constitutionem.

Quintus, secundum sensibilem experientiam: et hoc modo cognovit ea quae veniunt ad organa sensuum, secundum quem modum dicitur, quod didicit ex his quae passus est, obedientiam .

Ratio autem ad intelligentiam praedictorum haec est: quia, sicut reparativi principii est nos reparare per liberalissimam gratiam: sic etiam per providentissimam sapientiam. Quod enim secundum ordinem sapientiae conditum fuit non potest absque luce et ordine sapientiae reparari: et ideo, sicut Christus debuit esse immunis ab omni culpa, sic elongatus debuit esse ab omni ignorantia, ac per hoc totaliter repletus supernae sapientiae luce et circumfulgentia. Quapropter cognitionem perfectam habuit secundum utramque naturam et potentiam cognoscitivam et secundum omnem rerum existentiam.

Quia ergo res habent esse in aeterna arte et in humana mente et in proprio genere ; necesse fuit, Christum habere hanc triformem rerum cognitionem. Quia vero res dupliciter potest cognosci in arte, scilicet vel ab ipso artifice, vel ab alio contemplante artem: similiter habet dupliciter esse et cognosci in mente, etiam praeter acquisitionem, quae Christo non competit propter imperfectionem, scilicet vel secundum habitum innatum, vel secundum habitum infusum: hinc est, quod necessarium fuit ad perfectam sapientiae plenitudinem, quinque modos praedictos reperiri in Christo Deo et homine, ut in arte aeterna cognoscat res et per naturam Deitatis et per gloriam comprehensionis: in mente sua per habitum naturalem et innatum, sicut cognoverunt Adam et Angeli; et per habitum gratuitum et infusum, sicut Sancti Dei per Spiritum sanctum illuminati; in proprio vero genere cognosceret via sensus, memoriae et experientiae, quae in nobis facit rem incognitam cognosci , in Christo vero rem cognitam secundum anum modum cognosci fecit secundum alium.

Quoniam autem divina substantia, virtus et operatio est immensa, hinc est, quod secundum primum modum, qui est per naturam Deitatis, infinita actualiter comprehendit: quodam enim ineffabili modo summe infinito omnis infinitas est finita.

Quia vero creaturae quantumcumque sublimatae .finita est substantia, virtus et operatio, ita tamen, quod mens humana non quiescit nisi in bono infinito, nec tamen illud proprie comprehendit, quia infinitum non comprehenditur a finito, accepta comprehensione proprie: hinc est, quod quantum ad secundum modum cognoscendi anima Christi per gloriam comprehensionis capit quantumcumque potest capere natura finita, per bonum infinitum beatificata, cui est summe unita; ac per hoc ad finita se extendit actualiter comprchendendo, ad infinita vero non nisi forte habitualiter, vel etiam excedendo. Non enim potest anima aequari Verbo, nec in scientia nec in aliquo alio.

Rursus, quia gratia maxime respicit opus reparationis: hinc est, quod secundum tertium modum cognoscendi per gratiam perfectissimam cognovit Christus omnia, quae spectant ad reparationem nostram, longe excellentius et melius quam aliquis Prophetarum, vel etiam Angelorum.

Amplius, quia natura hominis bene instituta nata erat omnibus creaturis praeesse et ipsas nosse tanquam eas quae debeant sibi servire, sicut patuit in primi hominis conditione : hinc est, quod quantum ad quartum modum cognoscendi cognovit Christus omnia, quae spectant ad mundanam machinam construendam, longe excellentius quam Adam.

Postremo, quia sensus non est perceptivus rerum nisi ad obiecti praesentiam : hinc est, quod secundum cognitionem sensitivam non simul cognoscebat omnia, sed modo haec, modo illa, iuxta quod opportunum erat ad reparationem humani generis faciendam.