Et hoc est quod sequitur :

" Herodias, "

Delectata in incestu Herodis, " insidiabatur illi, " hoc est, Joanni. Psal. IX secundum Hebraeos, 8 : Sedet in insidiis cum divitibus in occultis, ut interficiat innocentem .

" Et volebat occidere eum, " latenter. III Reg. XIX, 10 : Derelictus sum ego solus, ei quaerunt animam meam. Sicut Jezabel quaesivit occidere Eliam.

" Nec poterat " satisfacere malitiae. Job, v, 12 : Dissipat cogitationes malignorum, ne possint implere manus eorum quod coeperant.

Quare autem non poterat, subdit :

" Herodes enim metuebat Joannem, "

Propter Judaeos super quos regnare ambivit, qui Joannem sanctum et magnum habebant : et ideo non metuebat metu reverentiae, quia quo sanctiorem scivit, libentius occidisset : sed metu illo, quod tumultus inter Judaeos pro morte ejus fieret, et ipse sic de regno deponeretur. III Reg. XXII 8 : Remansit vir unus, per quem possumus interrogare Dominum : sed ego odi eum, quia non prophetat mihi bonum, sed malum,

" Sciens eum virum justum : " et Ideo esse objurgatorem vitiorum. Isa. lviii, 1 : Clama, ne cesses, quasi tuba exalta vocem tuam, annuntia populo meo scelera eorum, et domui Jacob peccata eorum. c( Et sanctum : " et ideo stupra et incestum detestantem. II ad Corinth. VI, 14 et 15 : Quae societas luci ad tenebras ? Quae autem conventio Christi ad Belial ? Aut quae pars fideli cum infideli ?

" Et custodiebat eum, " ne ab Herodiade posset occidi. Hoc tamen non amore justitiae faciebat : sed illa de causa quae dicta est, quia vulpes versipellis erat.

" Et audito eo, " scilicet Joanne, " multa faciebat, " simulatorie, et non ex veritate. Dicit autem " multa, " quia non faciebat, sed quaedam alia in quibus vis non fuit. Matth. xxiii, 24 : Excolantes culicem, camelum autem gluttientes. Et, ibidem, v. 23 : Decimatis mentham, et anethum, ei cyminum, et reliquistis quae graviora sunt legis. Iste enim adulterium et incestum non dimisit : sed quaedam parva, in. quibus vis non erat.

" Et libenter cum audiebat, " hoc est, se audire simulabat. Proverb. XI, 9 : Simulator ore decipit amicum suum : justi autem liberabuntur scientia. Job, xxxvi, 13 : Simulatores et callidi provocant iram Dei.

" Et cum dies opportunus accidisset, Herodes natalis soi coenam fecit principibus, et tribunis, et primis Galilaeae.

Cumque Introisset filia ipsius Herodiadis, et saltasset, et placuisset Herodi simulque recumbentibus, rex ait puellae : Pete a me quod vis, et dabo tibi.

Et juravit illi : Quia quidquid petieris dabo tibi, licet dimidium regni mei. "

Tangit hic modum decollationis Joannis.

Modus autem accipitur partim ex parte regis, partim ex parte puellae petentis, et partim ex parte Herodiadis : et ideo habet tres partes.

Ex parte regis tria Inducuntur : profani festi celebratio : turpis ludi delectatio : et stultae promissionis obligatio.

De primo dicit : " Et cum dies opportunus, " ad profanum festum celebrandum, " accidisset, " (annua revolutio) " Herodes natalis sui, " scilicet diei, quo maledictus ex maledicto, et ad maledictum natus fuit : " coenam, " quae solemnior esse consuevit quam prandium, " fecit, " cum magno apparatu, " principibus " majoribus, " et tribunis " inferioribus, qui provinciis et civitatibus praeerant, " et primis " qui loco senatorum erant, " Galilaeae. " Isa. I, 14 : Solemnitates vestras odivit anima mea. Psal. xlviii, 12 : Vocaverunt nomina suain terris suis. Genes. XI, 4 : Celebremus nomen nostrum, antequam dividamur in universas terras. Osee, vii, 5 : Dies regis nostri : coeperunt principes furere a vino : extendit manum suam cum illusoribus. Glossa : " Soli Herodes et Pharao leguntur natalis sui diem celebrasse : et uterque solemnitatem sanguine foedasse. Sed Herodes tanto nequius, quanto sanctum, et veritatis doctorem, et regis coelestis praeconem occidit : et pro voto saltatricis, caput occisi ante convivas inserere non puduit. Pharao peccantem eunuchum occidit. Utriusque exemplo, melius est nobis diem mortis semper commemorando timere, quam diem nativitatis luxuriando celebrare. Homo enim ad laborem nascitur, et Sancti per mortem transeunt ad requiem. Et ideo, Job, III, 3 : " Pereat dies in qua natus sum. " Hieronymus : " Nullum alium " legimus celebrasse diem natalis sui, " nisi Herodem et Pharaonem : ut quo-" rum par erat impietas, esset una so" lemnitas. "

" Cumque introisset filia ipsius Herodiadis. "

Haec filia videtur non fuisse filia Philippi : quia cum Joannes pro Philippo loqueretur, filia contra patrem caput Joannis non petisset : neque videtur filia fuisse Herodis, quia de hoc non fit mentio in littera, cum tamen pater magis commemoretur in natis, quam mater : et quia nomen patris tacetur, videtur vilem et ignobilem habuisse patrem, eo quod Herodias semper scorto dedit operam. Saltatrix enim non esset (nisi filia alicujus ignobilis) saltibus histrionicis coram Herode et principibus. Eccli. IX, 4 : Cum saltatrice ne assiduus sis : nec audias illam, ne forte pereas in efficacia illius. Haec autem efficacia est, qua curvatur ad libidinis gestus : et tecta nudat, et exhibet efficaciter ad libidinem.

" Et placuisset Herodi. " Filia enim saltibus libidinem Herodis provocabat, qua mater impia scortatoris libidinem satiabat. " Simulque recumbentibus, " qui libidini studebant sicut et ipse Herodes. Eccli. IX, 6 : Ne des fornicariis animam tuam in ullo, scilicet tempore : ne perdas te, et haereditatem tuam.

" Rex ait puellae, "

Stulto fet impio se adstringens promisso (alias, juramento.) " Pete a me quod vis. " Non debuit in voto impudicae ponere, quod peteret quod vellet : quia illa non nisi malum velle dignosoebatur.

" Et dabo tibi, " quod satisfacit impudicae voluntati.

Stultior etiam fuit, nam

" Et Juravit illi, "

Indiscrete se obligavit, " quia quidquid petieris, dabo tibi, " Profusae hoc fuit prodigalitatis.

" Licet dimidium regni mei. " Saltatrici talia dona promittere, stultissimum fuit : promittere autem tanta simpliciter profusae fuit prodigalitatis. Beda : " Non " excusatur a perjurio : ideo enim forte " juravit, ut occasionem inveniret occi-" dendi. " Et si illa patris aut matris interitum postulasset, non utique consensisset Herodes : unde perjurus erat jurando illicitum, Exod. xx, 7 : Non assumes nomen Domini Dei tui in vanum.

" Quae cum exisset, dixit matri suae : Quid petam ? At illa dixit : Caput Joannis Baptistae.

Cumque introisset statim cum festinatione ad regem, petivit dicens : Volo ut protinus des mihi in disco caput Joannis Baptistae. "

" Quae cum exisset, " extra conventum recumbentium, " dixit matri suae. " Tangitur secundus modus ex parte puellae, qui est petitio consilii ab incesta et impia matre. Ezechiel. XVI, 45 : Filia

matris tuae es tu. Tob. IV, 19 : Consilium semper a sapiente perquire. Ab incesta enim non requiritur nisi consilium turpe.

" At illa dixit, "

Laeta quod nacta fuerat opportunitatem Joannem occidendi. Et est tertium, quod est modus ex parte impiae matris Herodiadis. Et tanguntur hic quatuor, scilicet matris impium consilium, filiae scurrilis statim acquiesoentis votum, regis simulatoris et versipellis ad decollandum edictum, et caput allatum, datum in saltus, et scorti praemium.

Dicit igitur : " Caput Joannis Baptistae " petes. Timebat enim, sicut dicit Glossa, ne aliquando resipisceret, vel. amicus fratris efficeretur, propter verba Joannis : et ideo linguam Prophetae, quae scortum detestabatur, voluit habere in potestate. Eccli. xxv, 22 et 23 : Non est caput nequius super caput colubri : et non est ira super iram mulieris. Commorari leoni et draconi placebit, quam habitare cum muliere nequam.

" Cumque introisset statim cum festinatione ad regem, "

Ne aliud interveniret consilium. Jerem. viii, 8 : Omnes conversi sunt ad cursum suum, quasi equus impetu vadens ad proelium.

" Petivit, " voto cum matris voluntate concordante, " dicens, " ut talis matris filiam se esse probaret : " Volo ut protinus, " non adhibito consilio saniori, " des mihi in disco. " Discus est scutella lata in medio aliquantulum concava. " Caput Joannis Baptistae. " Hujus enim sanguinem inter dapes esurio, et inter vina sitio. Apocal. xvii, 6 : Vidi mulierem ebriam de sanguine sanctorum. Eccli. xxv, 28 : Brevis omnis malitia super malitiam mulieris, sors peccatorum cadat super illam.

" Et contristatus est rex : propter jusjurandum et propter simul discumbentes, noluit eam contristare,

Sed misso spiculatore, praecepit afferri caput ejus in disco. Et decollavit eum in carcere.

Et attulit caput ejus in disco, et dedit illud puellae, et puella dedit matri suae. "

Hic tangitur regis ad decollandum. imperium. Tanguntur autem hic quinque, scilicet, nefanda versipellis religio : detestanda perniciosi contristatio : abominanda saltatricis placatio : crudele praeceptum : et miserabile ludi praemium.

Dicit igitur : " Et contristatus est rex, " simulatorie, non vere : ut dicit Glossa. II ad Timoth. III, 5 : Habentes speciem quidem pietatis, virtutem autem ejus abnegantes. Proverb, xii, 10 : Viscera impiorum crudelia.

" Propter jusjurandum " se simulavit esse contristatum, qui hoc ipso quod illicite juravit perjurus fuit, et in turpi voto decretum mutare debuit. Jerem. v, 2 : Quod si etiam Vivit Dominus, dixerint : et hoc falso jurabunt.

" Et propter simul recumbentes, " coram quibus juravit. Et simulat se contristari, ne illi eum perjurum et variabilem in promissis existiment. Illi autem omnes erant sibi similes et scelesti sicut ipse : et ideo verecundatur, si scelestus coram eis non videretur. Eccli. xxvii, 10 : Volatilia ad sibi similia conveniunt.

" Noluit eam contristare : " quod pessimum fuit, quia talem fatuam compescere debuit, et punire propter crudelem petitionem. Eccli. IX, 2 : Non des mulieri potestatem animae tuae, ne ingrediatur in virtutem tuam, et confundaris.

" Sed misso spiculatore, "

Hoc est, eo qui spiculum ex. officio portabat, quo capita damnatorum amputabantur. " Praecepit, " crudeli edicto,

" afferri, " ante convivas, " caput Joannis in disco. " Glossa : " Vult omnes simul sceleris sui esse consortes, ut in luxurioso convivio cruentae epulae deferrentur. " Apocal. XVI, 6 : Sanguinem eis dedisti bibere : digni enim sunt.

" Et decollavit eum " spiculator minister sceleris, " in carcere, " quia ad judicium publicum suum ipsum producere noluit. Isa. lix, 15 : Qui recessit a malo, praedae patuit.

" Et attulit"

Spiculator ad convivas, " caput ejus, " hoc est, Joannis, " in disco, " ut satiaretur foemina crudelis sanguine prophetae. " Et dedit illud puellae " saltatrici in praemium, " et puella dedit matri suae, " in ludibrium. : ut illi mortuo illuderet, qui suum incestum detestabatur : sicut Jezabel occidi fecit Naboth : et sicut minata est occisionem Eliae. Eccli. xxv, 17 : Omnis malitia, nequitia mulieris.

" Quo audito, discipuli ejus venerunt, et tulerant corpus ejus, et posuerunt illud in monumento. "

Tangitur hic de sepultura Baptistae.

" Discipuli enim audito " quod factum erat, " venerunt " ad corpus quod rex ipsis reddi jussit, " et tulerunt corpus ejus, et posuerunt illud " reverenter " in monumento. " Et sicut dicitur, Matth. XIV, 12 : Venientes nuntiaverunt Jesu. Dicit autem Glossa Bedae, quod Josephus narrat Joannem vinctum in castellum Macheronta adductum, et ibi truncatum. Ecclesiastica narrat historia in Sebaste urbe Palestinae, quae dicta est quondam Samaria : tempore vero Juliani, paganos invidentes Christianis (qui sepulcrum ejus sollicite frequentabant) monumentum invasisse, et ossa ejus per campos dispersisse : et rursus colle- cta igni tradidisse, ac denuo per agros sparsisse : fuisse tamen ibi de Ierosolymis monachos, qui immisti paganis ossa legentibus, maximam eorum partem congregaverunt, et ad Philippum Jerosolymam detulerunt : et ille ea misit Athanasio Alexandriae urbis apostolo : et ibi postea servata, Theophilus (jubente Theodosio) omnibus gentium fanis destructis, expurgato a sordibus templo Serapis, ossa eadem ibidem posuit, et tunc basilicam in honorem sancti Joannis consecravit. Haec in Glossa.

" Et convenientes Apostoli ad Jesum, renuntiaverunt ei omnia quae egerant et docuerant.

Et ait illis : Venite seorsum in desertum locum, et requiescite pusillum. "

Haec est quarta pars, in qua Apostoli redeuntes de legatione sibi injuncta, relationem fecerunt ad Dominum, Habet autem tres paragraphos : in quorum primo praeinducta ponitur relatio : in secundo, post actionem virtutis, de quiete in contemplatione veritatis ponitur instructio. Quia autem hanc in deserto fieri docet, ideo tertio ostenditur c ausa esse hujus, hominum nimia frequentatio.

Dicit igitur : " Et convenientes Apostoli ad Jesum, " in una devotione et gratiarum actione. Psal. CI, 23 : In conveniendo populos in unum, et , reges ut serviant Domino. Eccle. I, 7 : Ad locum unde exeunt flumina revertuntur ut iterum fluant. Job, xxxviii, 35 : Numquid mittes fulgura, ei ibunt, et revertentia dicent tibi : Adsumus ? Quasi dicat : Non tu, sed ego. Baruch, III, 33 et seq. : Qui emittit lumen, et vadit : et vocavit illud, et obedit illi in tremore. Stellae autem dederunt lumen in custodiis suis, et laetatae sunt : vocatae sunt, et dixerunt:Adsumus : et luxerunt ei cum jucunditate, qui fecit illas,

" Renuntiaverunt ei omnia quae egerant, "

In virtutum operibus et exemplis, et miraculis : ut de singulis gratias exhiberent. I ad Thessal. v, 18 : In omnibus gratias agite. Genes. XXXVII, 14 : Renuntia mihi quid agatur. Hoc est holocaustum gratiarum actionis, quod in igne devotionis totum Deo incenditur : quod beatus Job offerebat pro singulis filiorum suorum, Job, I, 5 : Consurgens diluculo, offerebat holocausta pro singulis.

" Et docuerant, " ut coram Domino conferrent, an recte docuissent. Ad Galat. ii, 2 : Contuli cum illis Evangelium, quod praedico in gentibus, seorsum antem iis qui videbantur aliquid esse : ne forte in vacuum currerem, aut cucurrissem. Et hinc originem accepit examinatio Episcoporum et Doctorum.

" Et ait illis, "

Omnium illuminator Dominus, ut ad quietem contemplationis informaret, et induceret : " Venite, " sapientiam quae est in me sequendo. Psal. XXXIII, 6 : Accedite ad eum, et illuminamini. Eccli. LI, 31 : Appropiate ad me, indocti, ei congregate vos in domum disciplinae. Deuter. XXXIII, 3 : Qui appropinquant pedibus ejus, accipient de doctrina illius,

" Seorsum, " sequestrando vos a vobis et vestris tumultibus. Isa. lii, 11 : Recedite, recedite : exite inde, pollutum nolite tangere. Zachar. II, 6 : 0, o fugite de terra aquilonis, Psal. xliv, 11 : Obliviscere populum tuum, et domum patris tui:

" In desertum, " ubi negotia non impediunt. Eccli. xxxviii, 25 : Qui minoratur actu, sapientiam percipiet. Exod: III, 1 et 3 : Minabo gregem ad interiora deserti.. : et videbo visionem hanc ma-gnam. Psal. cxxxi, 6 et 7 : Audivimus eam in Ephrata : invenimus eam in campis silvae. Introibimus in tabernaculum ejus.

" Locum. " Immutabilem immobilis veritatis locationem signat. Genes. xxviii, 16 : Vere Dominus est in loco isto, et ego nesciebam. Psal. lxvii, 6 : Deus in loco sancto suo. Ezechiel. xliii, 7 : Locus vestigiorum pedum meorum, ubi habito in medio filiorum Israel.

" Et requiescite,"

Ab actionis labore. Genes. xxii, 5 : Exspectate hic cum asino : ego et puer illuc usque properantes, postquam adoraverimus, revertemur ad vos. Ita dixit Abraham ad servos, qui significant actionem sollicitudinis et laboris:: asinus autem, onus significat corporis : puer autem spiritus puritatem. Et significat, quod a curis et sollicitudinibus, et a laboribus actionum, et onere corporis est quiescendum, et cum puritate spiritus ad contemplandam veritatem pergendum.

" Pusillum, " quia necessitas vitae non permittit quiescere nisi pusillum : quia etiam delectatione amplexuum castorum sapientiae reputatur pusillum. De primo dicitur, Apocal. viii, 1 : Factum est silentium in coelo (hoc est, in coelestis veritatis contemplatione) quasi media hora. De secundo dicitur, Isa. XXVI, 20 : Abscondere modicum ad momentum, donec pertranseat indignatio mea. Genes. xxix, 20 : Videbantur illi pauci dies prae amoris magnitudine. Psal.. lxxxiii, 11 : Melior est dies una in atriis tuis, super millia. Beatus Bernardus contra sollicitudines : " Exspectate me hic cum " asino corpore isto : ego et puer illuc " properantes revertemur ad vos : et, " heu ! revertimur quam citius ! Sub-" trahit enim nos a vobis amor veritatis, " sed iterum nos reducit ad vos necessitas " charitatis. "

" Erant enim qui veniebant et redibant multi, et nec spatium manducandi habebant. "

Tangit causam declinationis in desertum , dicens : " Erant enim qui veniebant " ad Christum, ut audirent eum, " et redibant " a Christo ad propria. Matth. viii, 11 : Multi ab Oriente et Occidente venient, et recumbent cum Abraham, et Isaac, et Jacob in regno coelorum. Isti enim veniebant et redibant secundum obedientiae sancta mandata. Isa. xliii, 5 et 6 : Ab Oriente adducam semen tuum, et ab Occidente congregabo te. Dicam Aquiloni : Da : et Austro : Noli prohibere. Et qui veniebant ad Christum, veniebant ad veritatis contemplationem : qui autem redibant, Ibant ad veritatis actionem. De primo dicitur, Isa. II, 3 : Venite, et ascendamus ad montem Domini, et ad domum Dei Jacob, et docebit nos vias suas. De secundo dicit Psalmus lxxxiii, 8 : Ibunt de virtute in virtutem : videbitur Deus deorum in Sion.

" Et nec spatium habebant, "

Christus et discipuli, " manducandi. " Venientes enim petebant doctrinam veritatis : euntes autem, dimitti volebant in gratia actionis et virtutis. Unde Glossa dicit : c( Felix studium discentium, et felix labor docentium. " Psal. CI, 5 : Oblitus sum comedere panem meum. Sic Christus neglecto cibo proprio dixit, Joan. IV., 32 : Ego cibum habeo manducare, quem vos nescitis. Tob. XII, 19 : Ego cibo invisibili, et potu qui ab hominibus videri non potest, utor. Glossa tamen dicit, quod veniebant ad. gratiam accedentes, ut latro : redibant, a gratia cadentes, ut Judas. De primo dicit, Matth. XI, 28 : Venite ad me, omnes qui laboratis et onerati estis, et ego reficiam vos. De secundo dicitur, Joan. VI, 68 : Numquid et vos vultis abire ? Glossa : " Sic- ut in arca Noe, animalia quae intus erant, foras mittebantur, ut corvus.: et quae foris erant, intus eruperunt : sic introducta est columba, quae ibat et redibat. " Sed haec expositio est allegorica : et prima est litteralis.

" Et ascendentes in navim, abierunt In desertum locum seorsum.

Et viderunt eos abeuntes, et cognoverunt multi : et pedestres de omnibus civitatibus cucurrerunt illuc, et prae venerunt eos.

Et exiens vidit turbam multam Jesus : et misertus est super eos, quia erant sicut oves non habentes pastorem., et coepit Illos docere multa. "

Postquam sufficienter ostendit famae virtutis Christi, Leonis de tribu Juda, diffusionem, tangit hic Leonis ipsius contra inediam fortitudinem.

Et tanguntur sex in ista historia : in quorum primo describit turbae ad doctrinam Christi aviditatem: propter quod digna fuit Christi pastura : secundo, describit Christi ad eos qui pastu indigebant miserationem, ibi, v. 34 : " Et exiens vidit, etc. " Tertio, discipulos instruit qualiter de officio suo pasturae tenentur habere sollicitudinem et provisionem, ibi, v. 35 : " Et cum jam hora multa fieret, etc. " Quarto, ostendit pastorum qua pascere debent facultatem, ibi, v, 38 : " Et dicit eis : Quot panes habetis ? " Quinto, ostendit pasturae istius per divinam virtutem perfectionem, ibi, v. 41 : " Et acceptis quinque panibus, etc. " Sexto et ultimo, ostendit divinae virtutis in pascendo quantitatem, et magnitudinem, ibi, v. 42 : " Et manducaverunt omnes , etc. "

In primo horum duo dicit, scilicet, desiderium discipulorum ad eundum in . locum solitarium ad contemplationem, et aviditatem turbarum ad doctrinae perceptionem. Dicit igitur :

" Et ascendentes "

Discipuli cum Christo, quorum omnis actus ascensio fuit. Psal. lxxxiii, 6 et 7 : Ascensiones in corde suo disposuit, in valle lacymarum, etc.

" In navim, " qua fluctibus et tumultibus hujus saeculi eximerentur. Proverb. XXXI, 14 : Facta est quasi navis institoris, de longe portans panem suum.

" Abierunt, " a turba, " in desertum " trans mare Galilaeae, quod est Tiberiadis, sicut dicitur, Joan. VI, 1.

" Locum, " solitudinis quieti deputatum, " seorsum. " Exod. xxxiii, 21 : Est locus apud me : et stabis supra petram, hoc est, contemplando solidum veritatis : quia illum locum, gratia contemplationis post actionem Apostoli desiderabant.

" Et viderunt eos "

Turbae, quae omnia facta eorum contemplabantur ad instructionem, " abeuntes, " a turbis ad desertum quietis, sicut oves quae in adspectu virgarum conceperunt .

" Et cognoverunt " turbae quia illic erant in auditu et contemplatione veritatis : " multi, " quia, I ad Timoth. ii, 4 : Omnes homines vult salvos fieri, et ad agnitionem, veritatis venire.

" Et pedestres, " fatigationem non sentientes. Erubescebant enimpedestrem Dominum in equis et quadrigis sequi.

" De omnibus civitatibus, " qui civilitate legum scriptarum erant instituti. Lucae, VIII, 4 et 5 : Cum turba plurima convenirent, et de civitatibus properarent ad eum, dixit per similitudinem : Exiit qui seminat, seminare semen suum :

" Cucurrerunt illuc, " charitate veri- tatis eos impellente. Psal. cxviii, 32 : Viam mandatorum tuorum cucurri, cum dilatasti cor meum. Isa. xl, 31 : Current et non laborabunt, ambulabunt et non deficient.

" Et praevenerunt eos, " scilicet Christum et discipulos. Psal. lxvii, 26 : Praevenerunt principes conjuncti psallentibus. Nimio enim desiderio praevenerunt ad locum, ubi in spiritu putabant psallere discipuli.

" Et exiens "

Jesus, " vidit. " Et est secundum istius partis. Exivit autem extra quietem et doctrinam Apostolorum, de intimis deserti.

" Vidit turbam, " oculo miserationis. Exod. iii, 7 : Vidi afflictionem populi mei in aegypto,et clamorem ejus audivi.

" Ei misertus est super eos. " Luc. xv, 20 : Vidit illum pater ipsius, et misericordia motus est. Marc. viii, 2 : Misereor super turbam : quia ecce jam triduo sustinent me, nec habent quod manducent.

" Quia erant sicut oves " mansuetae, obedientes, et simplices. Isa. liii, 6 : Omnes nos quasi oves erravimus, unusquisque in viam suam declinavit. I Petr. ii, 25 : Eratis enim sicut oves errantes, sed conversi estis nunc ad Pastorem, et Episcopum animarum vestrarum.

" Non habentes pastorem : "et ideo negligentia eorum et error non fuit ex ipsis, sed ex defectu pastoris. III Reg. xxiI, 17 : Vidi cunctum Israel dispersum, in montibus, quasi oves non habentes pastorem. Zachar. XI, 17 : 0 pastor, et idolum, derelinquens gregem. Quia Sacerdotes et Scribae et Pharisaei neglexerunt eos.

" Et coepit, "

Non nunc primo ; quia sic semper in fervore fuit ac si nunc inciperet. PsaL lxxvi, 11 : Dixi : Nunc coepi : haec mutatio dexterae Excelsi

" Illos docere multa " de regno Dei : quia licet ad unum tendant, tamen per multas docentur similitudines. Osee, xii, 10 : Ego visionem multiplicavi, et in manu Prophetarum assimilatus sum.

" Et cum jam. hora multa fieret, accesserunt discipuli ejus, dicentes : Desertus est locus hic, et jam hora praeteriit :

Dimitte illos, ut euntes in proximas villas et vicos, emant sibi cibos quos manducent.

Et respondens ait illis : Date illis vos manducare. Et dixerunt ei: Euntes emamus ducentis denariis panes, et dabimus illis manducare ?

Et dicit eis : Quot panes habetis ? Ite, et videte. Et cum cognovissent, dicunt : Quinque, et duos pisces.

Et praecepit illis ut accumbere facerent omnes secundum contubernia super viride foenum.

Et discubuerunt in partes, per oentenos et quinquagenos. "

Tertium est. Et dicuntur hic tria : quaestio discipulorum, illuminatio Christi de officio eorum, et a discipulis allegatio defectus facultatum.

Dicit igitur : " Et cum jam hora multa fieret, " non solum unius diei, sed tridui, quo Christum ex desiderio sustinuerunt docentem : et jam vespera esset, sicut dicit Lucas , " accesserunt discipuli ejus, " ex compassione fatigationis ad Christum, " dicentes : Desertus est locus, " refectioni et quieti lassorum non aptus, " ei jam hora praeteriit, ''" ad turbas diutius retinendas.

" Dimitte illos, "

In benedictione tua : nec amplius docendo protrahas. " Ut euntes in proximas villas, " quia ad propria ante noctem remeare non possunt, ut vel hospitium peregrinum sibi inveniant : " ei vicos " rusticorum, ubi pastores habitant juxta desertum : " emant sibi cibos " necessarios, " quos manducent, " post tantam lassitudinem : quia multa indigent recreatione. Isa. XXI, 14 : Occurrentes sitienti ferte aquam, qui habitatis ieram Austri : cum panibus occurrite fugienti. Isa. xxviii, 12 : Haec est requies mea, refici te lassum : et hoc est meum refrigerium.

" Et respondens ait illis "

Omnium illuminator benignus Dominus : " Date illis vos manducare. " Unde, Matth. XIV,16, dicitur : Non habent necesse ire: date illis vos manducare. Glossa interlinearis : " Quasi dicat: Vestrum est officium pascere verbo, et pascere virtutis exemplo, et pascere temporali subsidio. " Joan. XXI, 17 : Pasce oves meas, Petro dictum est ter, propter triplicem pasturam, verbi, exempli, et temporalis subsidii.

" Et dixerunt ei : "

Paupertatem suam in facultate pascendi allegantes : nescientes se esse divites factos in Domino. " Euntes emanus, " si loca in quibus emerentur propinqua essent, et census suppeteret, " ducentis denariis panes : ei dabimus illis manducare. " Joan. VI, 7 : Ducentorum denariorum panes non sufficiunt eis, ut unusquisque modicum quid accipiat. Denarius autem iste imagine regis insignitus, verbum veritatis significat, quod imaginem summi Regis praetendit.Centenarius autem est decalogus per bonum divinum, et bona, novem ordinum Angelorum multiplicatus : et idem centenarius in duo mandata charitatis. Isti sunt enim ducenti denarii, qui sunt in facultatibus discipulorum Christi.

" Et dicit eis "

Omnibus abundans Dominus. Ad Romam x, 12 : Idem Dominus omnium, dives in omnes qui invocant illum.

" Quot panes habetis ? " Panes enim habebant, sed non erat eis tanta cura de temporalibus, quod scirent numerum panum suorum. Psal. liv, 23 : Jacta super Dominum curam tuam, et ipse te enutriet.

" Ite, et videte, " Magis dixit Dominus propter curam spiritualium (quae semper computare et scrutari debemus, quae significant isti panes) quam propter curam temporalium, quorum prohibuit sollicitudinem 1. I ad Corinth. II, 12 : Nos non spiritum hujus mundi . accepimus, sed Spiritum qui ex Deo est, ut sciamus quae a Deo donata sunt nobis.

" Et cum cognovissent, " scilicet, quot panes habebant, " dicunt " Christo : " Quinque " panes, " et duos pisces, " ad panis dulcoramentum : quia sicut dicitur, Joan. VI, 9, panes erant hordeacei.

" Et praecepit illis, "

Sciens potestatem suae divinitatis in multiplicandi potentia, " ut accumbere facerent omnes, " discipuli, quorum intererat distinguere limites et terminos Ecclesiarum. Psal. xlvii, 14 : Distribuite domos ejus, ut enarretis in progenie altera. Isti enim accubitus distinctiones significant ecclesiarum.

" Secundum contubernia, " hoc est, secundum societates in quibus venerant. Illi enim qui ad unum tabernaculum mi- litiae pertinent, contubernales vocantur. Sapient . VIII, 3 : Generositatem illius glorificat, contubernium habens Dei.

" Super viride foenum, " quia sicut, Joan. VI, 10, dicitur : Erat foenum multum in loco, de quo conjecto, sedes per ordines diversos discumbentium fecerunt. Hoc autem foenum carnem significat. Usa. xl, 6 : Omnis caro foenum, et omnis gloria ejus quasi flos agri. Viride autem est, virore virtutis castitatis. Jerem. xvii, 7 et 8 : Benedictus vir qui confidit in Domino, et erit Dominus fiducia ejus. Et erit quasi lignum quod transplantatur super aquas. Discumbere autem super foenum, est suppressam habere carnem disciplina continentiae. I ad Corinth. IX, 27 : Castigo corpus meum, et in servitutem redigo : ne forte cum aliis praedicaverim, ipse reprobus efficiar.

" Et discubuerunt, "

Secundum ordinem apostolicum, " in paries, " hoc est, societates, " per centenos, " qui perfectionem decalogi in coelestem et Angelorum bonam conversationem implebant. Ad Philip. III, 20 et 21 : Nostra conversatio in coelis est: unde etiam Salvatorem exspectamus Dominum nostrum Jesum Christum, qui reformabit corpus humilitatis nostrae, configuratum corpori claritatis suae.

" Et quinguagenos, " qui. aversionem quinque sensuum, in. quorum delectabilibus sensualitas avertitur, per observationem decalogi reformabant : et ad annum Jubilaeum remissionis tendebant. Baruch, IV, 28 : Sicut fuit sensus vester ut erraretis a Deo, decies tantum iterum convertentes requiretis eum,

" Et acceptis quinque panibus et duobus piscibus, intuens in coelum, benedixit, et fregit panes, et dedit dis- cipulis suis, ut ponerent ante eos, et duos pisces divisit omnibus. "

Hic tangit istius miraculi de pastu perfectionem. Est in sex, scilicet, in acceptatione : in qua docet, quod omne quod nobis apponitur, debet esse acceptum et non contemptum.

Unde dicitur : " Et acceptis, " hoc est, acceptatis, quamvis hordeacei fuerint. Psai. L, 21 : Acceptabis sacrificium justitiae. Ideo dicit, Luc. x, 7 : Edentes et bibentes quae apud illos sunt. Accepta enim nobis esse debent dona Dei, quae pro tempore ministrat : ne murmuremus cum istis, qui in sepulcris concupiscentiae sepulti sunt . " Quinque panibus " hordeaoeis, ut dicitur, Joan. VI, 9. Non enim multa requirere debemus, nec delicata. Tob. IV, 23 : Noli timere, fili mi : pauperem quidem vitam gerimus, hoc est, parum habentem. Non enim respicimus ad praesentia, sed dicimus cum Paulo, II ad Corinth. III, 5 : Sufficientia nostra ex Deo est. Psal. XXI, 27 : Edent pauperes, et saturabuntur. Parum enim habentes, et sibi non sufficientes, sunt pauperes.

" Et duobus piscibus, " pro dulcoramento duri panis et hordeacei : et est dulcoramentum non incentivum libidinis, sed caloris concupiscentiae refrigerativurn. Eccli. xviii, 30 : Pili, post concupisoentias tuas non eas, ei a voluntate tua avertere.

" Intuens in coelum, "

Ut nos dona Dei, nobis ad usum concessa, ad Deum per gratiarum actionem dirigere doceret, et intentionem nostram in summo necessaria ad ipsum referre : ut dicamus cum Psalmista, Psal. cx, 4 et o : Memoriam fecit mirabilium, suorum misericors ei miserator Dominus: escam dedit timentibus se,

" Benedixit, " ut sanctificaret per Dei verbum. I ad Timoth. IV, 4 et 5 : Creatura Dei bona est, et nihil rejiciendum quod cum gratiarum actione percipitur ; sanctificatur enim per verbum Dei et orationem. Job, III, 24 et 25 : Antequam comedam suspiro : et tamquam mundantes aquae, sic rugitus meus : quia timor quem timebam, evenit mihi : ei quod verebar accidit. Ne dicatur mihi, Psal. xl, 10 : Qui edebat panes meos, magnificavit super me supplantationem.

" Fregit, " ut unicuique competens secundum suam facultatem proportionaret nutrimentum. Isa. lviii, 7 : Frange esurienti panem tuum, et egenos vagosque induc in domum tuam. Econtra de incompetentia proponentibus, dicitur, Thren. IV, 4 : Parvuli petierunt panem, ei non erat qui frangeret eis. Hinc est quod, Luc. XXIV, 35, discipuli cognoverunt Dominum in fractione panis, hoc est, in panis spiritualis competenti expositione, capacitati uniuscujusque proportionata.-

" Et dedit discipulis suis, " ut ministris : isti enim ministrare habent dona Dei turbis sibi commissis. Matth. XXIV, 45 : Quis, putas, est fidelis servus et prudens, quem constituit dominus suus super familiam suam, ut dei illis cibum in tempore ? Luc. IX, 13 : Vos date illis manducare.

" Ut ponerent ante eos, " Non ut sibi retinerent, vel furarentur. Matth. x, 8 : Gratis accepistis, graiis date. Luc. Vi, 38 : Date, et dabitur vobis.

" Et duos pisces , " pro dulcoramento, " divisit " fractos " omnibus. " Act. IV, 35 : Dividebatur singulis prout cuique opus erat.

Isti autem quinque panes quamvis a Sanctis, et a nobis spiritualiter, multipliciter in aliis iocis expositi sint, tamen hic non. deficientes in panibus, ponimus quinque panes poenitentium, et ad Deum venientium refectionis : panem scilicet lacrymarum in compunctione : panem humillimae veritatis in confessione : panem arctum in justitiae destrictione (alias, distributione) in satisfactione : panem virtutis in perfectione : et panem consolationis in reconciliatione.

De primo pane dicitur, Psal. lxxix, 6 : Cibabis nos pane lacrymarum, et polum dabis nobis in lacrymis in mensura. Tob. ii, 5 : Manducavit panem cum luctu et tremore. Psal. xli, 4 : Fuerunt mihi lacrymae meae panes die ac nocte,

De secundo pane dicitur in Psalmo CI, 10 : Cinerem tamquam panem manducabam, et potum meum cum fletu miscebam. Cinis enim (quia in nobis est causa humilitatis, Eccli x, 9 : Quid superbit terra et cinis ?) significat verae confessionis humilitatem. III Reg. XIX, 6 et 8 : Ecce ad caput Eliae subcinericius panis, et vas aquae : comedit ergo, et bibit... Et ambulavit in fortitudine cibi illius, quadraginta diebus et quadraginta noctibus, usque ad montem DeiHoreb.

De tertio pane dicit Isaias, xxx, 20 : Dabit vobis Dominus panem arctum, et aquam brevem : et non faciei avolare a te ultra doctorem tuum : quia in satisfactione peccati, districta severitas justitiae cibat poenitentes, et praestat refrigerium ut aquam. III Reg. XXII, 27 : Mittite virum istum in carcerem, et sustentate eum pane tribulationis, et aqua angustiae. Refrigerium timoris : ne forte quos facit, non sint satis digni fructus poenitentiae. Carcer autem est censura custodiae.

De quarto pane virtutis in profectu poenitentium dicitur in Psalmo CIII, 15 : Panis cor hominis confirmat. Isa. IV, 1 : Panem nostrum comedemus, ei vestimentis nostris operiemur.

De quinto pane dicitur, Matth. xv, 27 : Catelli, hoc est, humiles poenitentes, edunt de micis, hoc est, de consolatio- nibus, quae cadunt de mensa dominorum suorum, hoc est, Sanctorum et Angelorum : quia in spe reconciliationis peccatorum, dulce aliquid gustant de refectionibus beatorum. Genes. xlix, 20 : Aser, pinguis panis ejus, et praebebit delicias regibus. I Reg. XXI, 3, dicitur de istis panibus omnibus simul ad sacerdotem a David : Nunc ergo si quid habes ad manum, vel quinque panes, da milii, aut quidquid inveneris.

Isti sunt hordeacei ex quibus cibatur homo jumentinus, qui in peccato animaliter et brutaliter vixit. Et virtute hujus duri et hordeacei panis, percutitur et confringitur tabernaculum Madian .

Duo autem pisces dulcorantes hos panes sunt spes veniae, et timor Dei : de quorum uno, scilicet de amore Christi dicitur, Joan. XXI, 9 : Viderunt prunas positas,et piscem superpositum,et panem: quae prunae beneficia Dei sunt ad charitatem inoeiidentia : piscis autem dulcedo dilectionis.

De secundo autem pisce dicitur, Luc. XI, 11 : Quis ex vobis patrem petit piscem : numquid pro pisce serpentem illi dabit ? Ac si dicat : Non facit. Non enim petenti veniam porrigit desperationem, quae est venenum salutis.

Augustinus autem dicit, quod quinque panes, quinque sunt libri legis : et duo pisces austeritatem legis dulcorantes, sunt Prophetiae, et Psalmi : de quibus dicitur, Luc. XXIV,44 : Necesse est impleri omnia quae scripta sunt in Lege Moysi, et Prophetis, et Psalmis de me.

Sed de hoc alibi satis dictum est .

" Et manduca verunt orno es, et saturati sunt.

Et sustulerunt reliquias fragmentorum, duodecim cophinos plenos, et de piscibus.

Erant autem qui manducaverunt quinque millia virorum, "

Tangit hic miraculi veritatem, et quantitatem in isto paragrapho.

Veritatem quidem in hoc quod dicit : " Et mandacaverunt omnes, " Qui non manducassent, nisi verus panis, et veri pisces fuissent. " Et saturati sunt. " Psal. lxxvii, 29 et 30 : Manducaverunt et saturati sunt nimis, et desiderium eorum attulit eis : non sunt fraudati a desiderio suo.

" Et sustulerunt. "

Quantitatem determinat per quantitatem reliquiarum, et per numerum comedentium.

De primo dicit : " Et sustulerunt, " discipuli ad praeceptum Domini. Joan. VI, 12 : Colligite quae superaverunt fragmenta, ne pereant .

" Reliquias fragmentorum, " ut pauperibus erogarcntur, " duodecim cophinos, " hoc est, magnas sportas, quae circulis, per quos brachia inferuntur, in dorso portantur. Et est unum de magnis miraculis, quod fragmenta nec plures nec pauciores cophinos implebant quam. numerus erat Apostolorum : et ut instruerentur Apostoli, quoniam non ad unum, vel duos, et sic deinceps, pertinet pastura pauperum ; sed ad omnes Apostolos, et successores eorum.

" Plenos, " quia grati omnibus abundat. Jacob. l, 5 : Dat om ibas affluenter, ei non improperat,

" Et de piscibus, " supple, sustulerunt sacramenta omnibus abundantia.

" Erant autem qui manducaverunt "

De quinque panibus, et duobus piscibus, " quinque millia virorum, " exceptis mulieribus et parvulis.

" Et statim coegit discipulos suos ascendere navim, ut praecederent eum trans fretum ad Bethsaidam, dum ipse dimitteret populum.

Et cum dimisisset eos, abiit in. montem orare. "

Hic post pastum Leonis, universaliter fit demonstratio virtutis Leonis, in creaturis elementorum ostensa, ut melius fortitudo describatur.

Dividitur autem pars ista in tres partes, scilicet, in potestatis manifestationem : in manifestationis istius utilitatem, ibi, v. 51 : " Et plus magis intra se stupebant, etc. " Et in manifestatae potestatis aedificationem, ibi, v. 54 : " cumque egressi essent de navi, etc. "

In primo horum quatuor sunt partes, scilicet, qualiter separatus est ab eis Dominus : et qualiter ex hoc periculum incurrit navis et laborem navigantes : et qualiter territi sunt de.manifestatione potestatis Domini ambulantis super aquas : et qualiter a Domino sunt confortati, consolati per manifestationem potestatis ejus in aere.

In primo autem horum dicit quatuor, scilicet, qualiter discipulos a se recedere compulit, et quo eosdem recedentes direxit, et qua de causa a discipulis ad tempus separatus fuit, et quid separatus ab eis fecit.

Dicit igitur : " Et statim, " Glossa interlinearis : Quia sic dicitur, Joan. VI, 15, scivit quod statim post hanc refectionem venturi essent, ut raperent eum, et facerent eum regem : et ideo a discipulis (inter quos quaerebatur a turbis) fugit in desertum.

Et hoc est : " Coegit eos, " quia inviti etiam ad tempus separabantur. IV Reg. IV, 30 : Vivit Dominus, et vivit anima tua, non dimittam te. Psal. lxxix, 19 : Non discedimus a te, vivificabis nos : et nomen tuum invocabimus.

Exod. xxxiii, 15 : Si non tu ipse praecedas, ne educas nos de loco isto.

" Discipulos suos, " qui tamquam ad. magistrum ad eum. intenderunt, " ascendere navim, " alasque eo : per quam navim suffragium poenitentiae intelligitur, quia Christus non poenituit, eo quod non peccavit. Sapient. XIV, 5 : Transeuntes mare per ratem liberati sunt.

" Ut praecederent eum trans fretum, "

Hoc est, ut praecederent eum ultra mare Galilaeae quod est lacus Genesareth ad aliam ripam stagni, " ad Bethsaidam. " Videtur esse contrarium quod dicitur, Joan.VI, 17., ubi dicit, quod navigantes venerunt trans mare in Capharnaum. Et ad hoc dicendum., quod navigantes primo venerunt Bethsaidam, et tandem Capharnaum : quia Bethsaida et Capharnaum ultra ripam laci illius sitae sunt, et Bethsaida navigantibus a Tiberia prius occurrit : Bethsaida autem nominatur, quia civitas fuit principalium suorum Apostolorum Petri, et Andreae, et Philippi : et ibi principales habebant amicos : et domus venationis interpretatur, quia venatores spirituales erant Apostoli. Jerem. XVI, 16: Mittam eis multos venatores, et venabuntur eos de omni monte, et de omni colle, et de cavernis petrarum. Genes. xxvii, 3 et 4 : Sume arma tua, pharetram, et arcum:.... ei affer mihi de venatione tua, Ut comedam, et benedicat tibi anima mea.

" Dum ipse, "

Christus, " dimitteret, " sub forma benedictionis alicujus, " populum, " qui manducaverat : et ideo sibi quasi inseparabiliter adhaerebat. II Reg. VI, 18 et 19 : David benedixit populo in nomine Domini exercituum : et partitus est universae multitudini Israel, tam viro quam mulieri, singulis collyridam panis unam, et assaiuram bubulae carnis unam, etsimilam frixam oleo. Ei abiit omnis populus, unusquisque in domum suam. Collirydam quidem panis, in confortationem cordis in pane quem dedit : assaturam autem bubulae carnis, in labore quem impendit, in quo se charitatis igne assavit : et bubulus trahens onus eorum fuit : et hoc idem per pisces significatur. Similam autem frixam oleo, impendit in oratione pura, quam ex. misericordia ad Patrem fecit, quando in coelum suspexit. Et sic unusquisque in domum conscientiae suae redivit,

" Et cum "

Ipse Christus sic " dimisisset eos " in domos suas, " abiit, " ab eis fugiens, ne raperent eum in regem, " in montem " deserti adjacentis, quod eminentiam spiritus designat, " orare, " et gratias Patri pro beneficiis agere, et nobis formam orandi dare. I ad Thessal. v, 17 et 18 : Sine intermissione orate. In omnibus gratias agile,

" Et cum sero esset, erat navis in madio mari, et ipse solus in terra.

Et videris eos laborantes in remigando (erat enim ventus contrarius eis) : "

Tangitur hic de periculo in quod inciderunt ex absentia : quia sicut praesentia gubernatoris navis causa est salutis navis, ita absentia gubernatoris causa est periculi navis.

Tanguntur autem tres causae periculi, et una sola causa liberationis.

Prima autem causa est absentia luminis veritatis, quam tangit cum dicit: " Cum sero factum, esset, " et sol occubuisset, et tenebrae essent ex defectu scientiae veritatis. Act.XXVII, 20 : Neque sole, neque sideribus apparentibus,... jam ablata erat spes omnis salutis nostrae. Sol autem est illuminatio veritatis divinae : luna autem est lumen veritatis ecclesiasticae : sidus autem est illuminatio consilii Sanctorum.

Secunda causa periculi est tempestas maris saeculi : et hanc tangit cum dicit : " Erat navis in medio mari, " ubi mare in rnajori fuit fluctuum suorum tempestate, Psal. XCII, 4 : Mirabiles elationes maris. Jonae, I, 11 : Mare ibat, et intumescebat super eos. Et hoc significat tyrannorum persecutionem, et daemonum in tentationibus exsufflationem.

Tertia causa periculi est absentia gubernatoris, quam tangit cum dicit : " Et ipse, " Christus gubernator, " solus erat in terra, " certae et frmae stabilitatis. Alii autem sine ipso in fluctibus. Joan. VI, 19 : Navicula in medio mari iactabatur fluctibus

Deinde tangit causam liberationis :

" Et videns eos "

Christos oculo misericordiae potius quam corporis. Sapient. IV,15 : Respectus ejus in electos illius. Psal. XXXI, 8 : In via hac qua gradieris, firmabo super te oculos meos.

" Laborantes, " ultra vires, " in remigando, " navem gubernando ad praeceptum ipsius Domini, qui eos remigare praeceperat. II ad Corinth. XI, 23 : Inlaboribus plurimis.

Et subjungit causam laboris : " Erat enim ventus, " persuasionis daemonum, et malorum hominum, " contrarius eis, " quia contra Sanctos moliuntur daemones, et mali homines. Ad Ephes. VI, 12 : Non est nobis colluctatio adversus carnem et sanguinem, sed adversus principes et potestates, adversus mundi rectores tenebrarum harum, contra spiritualia nequitiae, in coelestibus.

Sic ergo videns eos laborantes,

" Et circa quartam vigiliam noctis, venit ad eos ambulans supra mare : et volebat praeterire eos.

At illi ut viderunt eum ambulantem supra mare, putaverunt phantasma esse, et exclamaverunt.

Omnes enim viderunt eum, et conturbati sunt. "

" Et circa quartam vigiliam noctis, venit ad eos. " Et tangitur hic tertium, quod est terror et conturbatio discipulorum .

Tanguntur autem hic tria : causa conturbationis ex parte Domini : causa conturbationis ex parte discipulorum, quae fuit falsa opinio de Domino : et generalis existimatio istius falsae opinionis.