Lectio 1

Supra proposuerat doctrinam suam, hic ministros instituit. Et describuntur numero, potestate et nominum positione.

Numero, unde dicit convocatis duodecim.

Et quare dicit duodecim? ut ostenderetur conformitas novi et veteris testamenti, quia in veteri duodecim patriarchae: et isti similiter duodecim. Secunda ratio, ut ostenderetur virtus et effectus futurus per eos: iste enim numerus ex partibus quatuor et tribus in se ductis componitur, ut quater ter, vel ter quater.

Per trinarium trinitas designatur: per quaternarium mundus. Ideo signatur quod in totum mundum debebat eorum praedicatio extendi; unde dominus Mc. Ult., 15: euntes in mundum universum praedicate evangelium omni creaturae etc.. Item ad signandum perfectionem, quia duodenarius consistit ex duplicitate senarii: senarius enim perfectus est numerus, quia ex omnibus partibus aliquotis: consurgit enim per unum, duo et tria, et istae partes simul iunctae sunt sex. Unde tot vocavit ad signandum perfectionem. Supra, V, 48: estote perfecti, sicut et pater vester perfectus est.

Sequitur de potestate eorum: quia dedit eis potestatem etc., scilicet ut ipsi faciant, vel facere possint, sicut ipse fecit. Et non solum quae fecit, sed maiora, Io. XIV, 12.

Non est enim scriptum quod ad umbram christi curarentur infirmi, sicut scriptum est quod ad umbram Petri multi curabantur; Act. V, 15. Immundorum spirituum ut eiicerent eos. Unde noluit quod ipsi eiicerent, sicut ipse; sed ipse vero proprio, ipsi vero in nomine christi: unde Mc. Ult., 17: in nomine meo Daemonia eiicient etc.. Et non solum ut Daemonia eiicerent, sed ut omnem languorem curarent, ut habetur Mc. Ult., 18: super aegros manus imponent, et bene habebunt.

Sed si quaeras, quare modo praedicatoribus non datur ista potestas, respondet Augustinus, quia in promptu est maximum miraculum, scilicet quod totus mundus conversus est. Aut ergo facta sunt miracula, et sic habeo propositum; si non, hoc est maximum: quia per duodecim vilissimos homines piscatores totus mundus conversus est.

Sequitur nominum positio. Et quare? ne si veniret aliquis pseudopropheta, qui diceret se esse apostolum, crederetur ei; et propter hoc reprobata est epistola fundamenti, scilicet Manichaei.

Et notandum quod iste semper binos combinat.

Et quare? quia numerus binarius est numerus caritatis. Item ubicumque ponit aliquem qui duobus nominibus vocatur, ponit aliquid per quod notetur differentia.

Item sciendum quod non servat ordinem dignitatis; tamen Petrus semper ponitur primus, qui etiam dicitur simon, idest obediens; unde dicitur Prov. XXI, 28: vir obediens loquetur victoriam. Petrus a petra dicitur propter eius firmitatem; et cephas, quod syrum nomen est, non Hebraeum. Andreas virile; unde dicitur Ps. XXVI, 14: viriliter age, et confortetur cor tuum. Item Philippus, os lampadis; talis debet esse praedicator. Ps. Cxviii, V. 140: ignitum eloquium tuum vehementer.

Bartholomaeus, filius suspendentis aquas; et iste dicitur christus, de quo iob XXVI, 8: qui ligat aquas in nubibus suis. Item Iacobus zebedaei, qui occisus est ab Herode, qui supplantator dicitur. Et ioannes, qui gratia dicitur; I Cor. XV, 10: gratia dei sum id quod sum. Iste non sequitur ordinem dignitatis, sicut marcus. Item thomas et matthaeus.

Alii non ponunt publicanus; sed iste posuit causa humilitatis. Item alii praeponunt matthaeum thomae: iste e contrario. Thomas abyssus dicitur, propter profunditatem fidei.

Matthaeus, donatus, ut habetur ad Eph. IV, V. 32: donantes invicem, sicut et christus donavit nobis. Iacobus Alphaei, ad differentiam alterius. Iste frater domini dicitur, quia consobrinus. Et thadaeus, frater Iacobi. Et dicitur Iudas qui scripsit epistolam, et interpretatur cor; Prov. IV, 23: omni custodia serva cor tuum. Item simon chananaeus a cana villa. Et Iudas Scariotis, ad differentiam alterius Iudae; et dicitur vel a villa, vel a stirpe de tribu Issachar; qui mors dicitur.

Qui tradidit eum.

Et quare posuit? ut daret documentum, quod dignitas status non sanctificat hominem.

Item est alia ratio, ad notandum quod vix contingit quin in multa congregatione sit aliquis malus; et ideo ita ponitur, ut ostendatur quod boni aliquando non sunt sine malis; Cant. II, 2: sicut lilium inter spinas, sic amica mea inter filias. Et Augustinus: non est domus mea melior quam domus domini.

Hos duodecim elegit deus, et posuit divulgatores sacrae Scripturae. Praecipiens eis, et dicens etc.. Hic ponit eorum instructionem. Et primo instruit eos verbo; secundo exemplo, ibi et factum est cum consummasset iesus etc..

Verbo tripliciter.

Primo de officio suo; secundo de sumptibus; tertio de periculis.

Secundo, ibi nolite possidere aurum neque argentum; tertio, ibi ecce ego mitto vos sicut oves in medio luporum.

Circa officium quatuor mandat.

Primo quo vadant; secundo quid dicant, ibi euntes autem praedicate etc.; tertio quid faciant, ibi infirmos curate etc.; quarto quo fine, ibi gratis accepistis, gratis date. Et primo dicit quo non vadant; secundo quo vadant, ibi sed potius ite ad oves quae perierunt domus Israel.

Et circa primum duo dicit. Primo in viam gentium ne abieritis et in civitatem Samaritanorum ne intraveritis. Isti erant medii inter gentiles et Iudaeos, de quibus habetur Lib. IV Reg. XVII, 24 ss., et isti retinuerunt partim ritum Iudaeorum, partim gentilium, et isti multum erant contrarii Iudaeis. Unde prohibet ne vadant ad simpliciter gentiles, nec ad mediocres istos.

Sed contrarium videtur quod dixit ite, docete omnes gentes.

Et Is. XL, 5: et videbit omnis caro pariter quod os domini locutum est. Quid ergo dicit in viam gentium ne abieritis? dicendum, quod missi sunt ad utrosque: sed ordo debebat observari. Quia primo Iudaeis.

Et una ratio est, quia primo fieri debet quod iustitia exigit, quam quod ex misericordia provenit; sed iustitia erat quod primo Iudaeis praedicarent: quia istud ex promissione habebant, ut habetur Rom. XV, 8: dico autem christum iesum ministrum fuisse circumcisionis propter veritatem ad confirmandas promissiones patrum. Gentibus autem tenebatur ex misericordia; ut enim habetur Rom. XI, 17, gentiles oleastri sunt ab oliva recepti, scilicet a fide antiquorum patrum: unde ibi dicitur, tu autem cum oleaster esses, insertus es in illis, et socius radicis, et pinguedinis olivae factus es. Primo ergo oliva nutrienda erat, ut aliquid acciperet ab ea, postmodum oleaster inserendus, Rom. XI, 17. Item volens fideles in fidem patrum introducere, primo voluit Iudaeis praedicari fidem.

Secunda ratio fuit, quia dominus infundit omnibus id ad quod sunt dispositi; sed multi Iudaeorum erant iam dispositi per fidem.

Et sicut ignis primo agit in ea, quae sunt prope, sic dominus ex caritate primo voluit in his, qui prope erant. Unde dicitur Is. LVII, 19: venient ut annuntient pacem his qui prope, et pacem his qui longe sunt.

Item si ad gentiles primo ivisset, Iudaei, qui multum habebant gentiles odio, reprobassent eum ex indignatione; ideo in Act. XIII, V. 46: vobis primo oportuit praedicari regnum dei. Unde dicit in viam gentium ne abieritis, idest ne appropinquetis ad viam, quae ducit ad gentes, ut non loquantur de vobis.

Sed non dicit in viam Samaritanorum.

Et mystice: qui sunt discipuli dei, non debent ire in viam gentium, nec haereticorum; unde Ier. II, 18: quid tibi vis in via Aegypti, ut bibas aquam turbidam? sed potius ite ad oves quae perierunt domus Israel. Et quare oves? quia magis perierunt ex culpa Pharisaeorum, quam ex culpa ipsorum. Unde Ps. Xcix, 3: nos autem populus eius, et oves pascuae eius. Et I petr.

C. II, 25: eratis sicut oves errantes; sed conversi estis ad pastorem et episcopum etc..

Sed quid facient discurrentes? euntes autem praedicate. Io. XV, 16: posui vos ut eatis, et fructum afferatis, et fructus vester maneat etc.. Et mittit eos, sicut ipse missus est, scilicet ad praedicandum. Unde agite poenitentiam, etc.. Et sicut iesus inceperat, agite poenitentiam, sic praecepit eis. Inceperat, agite poenitentiam, appropinquabit enim regnum caelorum; ps.

Cxviii, 155: longe enim a peccatoribus salus; sed modo est prope per passionem christi; Hebr. IX, 12: per proprium sanguinem introivit semel in sancta, aeterna redemptione inventa. Unde dicit appropinquabit, scilicet per passionem meam; unde in eis fundatur per participationem gratiae: totum enim regnum dei intra vos est.

Sed possent dicere: quomodo confirmabimus quae dicemus? certe miraculis, sicut ipse fecit. Unde dicit infirmos curate etc..

Sed si quis diceret: quare non facit modo miracula ecclesia? dicendum, quod miracula facta sunt ad probationem fidei; sed iam fides approbata est. Et ideo sicut qui faceret unam demonstrationem ad probandum aliquam conclusionem, non esset alia probatio necessaria, sic ibi. Unde maximum miraculum est conversio totius mundi: ideo non oportet quod fiant alia; et sicut facta fuerunt alia miracula corporalia, ita fiunt quotidie spiritualia, quia infirmi spiritualiter curantur.

Infirmi enim sunt qui peccato agitantur, qui proni sunt ad peccatum, Rom. XIV, 1: infirmum autem in fide assumite: et isti a domino sanantur. Qui autem consentiunt, mortui sunt, quia separantur a deo: et isti resuscitantur a domino, ut Eph. V, 14: surge qui dormis, et exurge a mortuis. Item leprosi mundantur; leprosi enim dicuntur qui sunt infectivi aliorum, quia lepra est morbus contagiosus: et isti aliquando curantur. IV Reg. V, 27, dicitur quod lepra Naam adhaesit Giezi. Item Daemones eiiciuntur: Daemones enim sunt quorum peccatum iam transiit ad effectum, de quibus dicitur Prov. II, 14: laetantur cum male fecerint, et exultant in rebus pessimis.

Et, ut habetur de Iuda Io. XIII, 27, quod intravit in eum Satanas etc.. Et isti aliquando curantur.

Et quia possent dicere apostoli: modo erimus divites; si facimus miracula habebimus multa, et de hac causa voluit simon magus facere miracula: hanc causam excludit dominus dicens gratis accepistis, gratis date.

Magnum est facere miracula, sed maius est virtuose vivere. Unde amovet ab eis superbiam, quia potest superbia accidere duobus modis: vel ex cupiditate, vel ex meritis. Una enim est maxima superbia, quando aliquis bonum quod habuit, sibi adscribit. Ideo excludit, quia accepistis; I ad Cor. IV, 7: quid habes quod non accepisti? item, non debetis superbire, quia non ex meritis, sed gratis. Qui enim ex meritis, non gratis recipit. Item cupiditatem excludit, gratis date, idest non propter aliquod temporale.

Pretium enim rei vel maius est, vel aequale. Illum enim quod per pretium tradis, non est ita in corde tuo fixum, sicut pretium quod recipis. Nihil autem est dono dei aequale, vel maius; Sap. VII, 9: comparavi illi lapidem pretiosum, quoniam omne aurum in comparatione illius arena est exigua.

Nolite possidere aurum etc.. Quia possent dicere: unde ergo vivemus? ideo de sumptibus instruit illos. Et primo prohibet ne sumptus deferant; secundo docet a quibus accipiant, ibi in quamcumque autem civitatem aut castellum intraveritis etc..

Dicit ergo nolite possidere aurum.

Et notanda sunt verba quae sequuntur, quia dicit iste nec calceamenta; marcus dicit: calceatos sandaliis. Item dicit nec virgam; marcus dicit, quod virgam: ideo haec verba sunt dubia et difficilia.

Quod enim dicit nolite etc. Aut est praeceptum, aut est consilium. Sed istud certum est quod est praeceptum, quia ita dicitur iesus praecipiens eis etc.. Sed apostoli et fuerunt apostoli, et fuerunt fideles. Aut ergo fuit eis praeceptum, inquantum fideles, aut inquantum apostoli. Si inquantum fideles: ergo ad hoc tenentur omnes fideles; et haec fuit quaedam haeresis, ut ait Augustinus, quae dicebat quod nullus posset salvari, nisi hi qui nihil possident. Et haec fuit haeresis apostolicorum.

Item alia haeresis fuit, quod nullus salvaretur, nisi discalceatus pergens et hae fuerunt haereses, non quia malum praeciperent, sed quia non observantibus praecludebant viam salutis.

Si autem praecipitur eis inquantum apostolis, tunc omnes praelati, qui sunt successores apostolorum, ad haec tenentur.

Sed esto quod isti non male fecerunt, nonne Paulus male fecit qui portabat, et accipiebat a quibusdam, ut aliis daret? ideo difficultatem habent haec verba.

Et ideo dicendum, quod fuit una via secundum Hieronymum, exponendo ad litteram, quod praecepit aliquid propter officium apostolatus, et non quod sit de necessitate simpliciter, sed secundum illud tempus. Unde ante passionem praecepit nihil ferre. In passione autem, Lc. XXII, 35: quando misi vos sine baculo et pera, numquid aliquid defuit vobis? et sequitur: sed nunc qui habet sacculum, emat similiter et peram. Et qui non habet, vendat tunicam, et emat gladium. Unde ante passionem missi sunt ad Iudaeos; apud Iudaeos autem erat consuetudo, quod suis debebant providere magistris. Ideo nihil ferre praecepit cum mitteret eos ad Iudaeos. Sed ista non erat consuetudo in gentibus; ideo cum missi sunt ad gentes, data est eis licentia portandi sumptus. Portabant igitur quando praedicabant aliis quam Iudaeis.

Et quia quaedam sunt ad necessitatem, alia quibus emuntur necessaria: et hoc est quod dicitur, quod quaedam sunt divitiae artificiales, ut vestes et calceamenta, ideo utrumque prohibet. Dicit ergo nolite, etc.. Quia omnis pecunia vel est de auro, vel de argento, vel de aere; ideo prohibet ne possideant aurum, nec argentum; unde dicebat Petrus: argentum et aurum non est mihi; quod autem habeo, hoc tibi do.

Et quare hoc deus praecepit? una ratio est, quia dominus mittebat pauperes ad praedicandum; ideo posset aliquis credere quod non praedicarent, nisi propter quaestum. Ut igitur ista suspicio amoveatur, ideo praecepit nihil portare. Item ad tollendum sollicitudinem: quia si essent circa hoc nimis solliciti, impediretur verbum dei. Item prohibet divitias, quae subveniunt in necessitate.

Et quia possent dicere: non feremus aurum, non argentum, sed peram possumus, ubi portabimus ova et panem, quae sunt necessaria ad victum? et istud prohibet non peram in via. Et quare hoc prohibuit? dicit chrysostomus, ut ostenderet eis virtutem suam: quia sine his poterat eos mittere; unde in Lc. XXII, 35: quando misi vos sine baculo et pera, numquid aliquid defuit vobis? ergo fecit ut ostenderet virtutem suam.

Item quantum ad vestimentum neque duas tunicas: non quod non haberent nisi unam tunicam, sed quod non haberent duo paria vestimentorum, ita quod unum reconderent, et aliud induerent. Unde nomine unius tunicae intelligit unum vestimentum; Lc. III, V. 11: qui habet duas tunicas, det unam non habenti.

Neque calceamenta. Et quare prohibuit? duplex est causa, eadem ratione qua aurum et argentum. Dominus mittebat eos, ut apud omnes, pauperes reputarentur. Unde apostolus, I Cor. I, 26: non multum potentes elegit deus. Ideo voluit quod abiecti essent: pauperes enim in partibus orientis vadunt discalceati; utuntur tamen quibusdam quae sandalia dicuntur, et fiunt de paleis.

Ideo volebat ut irent sicut pauperes illius patriae.

Alia ratio, quia sicut docuit Plato quod homines non multum cooperirent nec pedes, nec caput ut firmaret eos ut magis robusti essent ad sustinendum, praecepit eos ire discalceatos.

Sed neque virgam. Et quae est ratio? aliqui enim equis utuntur, alii vero virga sustinentur: ideo illud minimum etiam prohibuit, ut in ipso totaliter confiderent, secundum illud Ps. XXII, 4: virga tua, et baculus tuus ipsa me consolata sunt. Unde quod dicit aliter, quod virgam portent, non fuit praeceptum, nisi pro loco et tempore observandum.

Augustinus per aliam viam vadit dicens, quod haec non sunt praecepta, nec consilia, sed sunt permissiones, ita quod abstinere magis est consilium quam implere. Unde sensus est nolite etc., idest, non est negotium, ut alia calceamenta possideatis praeter haec quibus estis calceati. Neque virgam, idest nihil, sicut dicitur, neque festucam.

Et quare? dignus est enim operarius mercede sua etc.. Quia vos habetis potestatem accipiendi ab aliis, et ideo non est necessarium, ut portetis. Unde quando aliquid est permissum, si non fiat, non est peccatum; quicquid autem plus fit, supererogationis est. Unde et Paulus, quamvis posset ab aliis recipere, nihil accipiebat, et istud erat supererogatio, ut dicit Augustinus, quia permissis non uti, est supererogationis. Unde Paulus, I ad Cor. IX, V. 15: melius est mihi mori, quam evacuare gloriam meam. Et quare? quia non utebatur isto permisso: dignus est enim mercenarius etc..

Sed quid est quod aliter dicit, quod ferant virgam? dicit Augustinus, quod non est inconveniens quod quaedam aliquando dicantur mystice, aliquando ad litteram. Unde quod hic dicit matthaeus, dicit ad litteram, quod virgam non ferant; quod vero marcus dicit, mystice intelligitur, quod scilicet non ferant temporalia, sed habeant potestatem accipiendi ab aliis. Unde dignus est enim operarius cibo suo. Istud enim non est ibi casuale. Isti operarii sunt de quibus dictum est supra: rogate dominum messis, ut mittat operarios in messem suam.

Tertia expositio est nolite possidere aurum, idest saecularem sapientiam, argentum, eloquentiam saecularem, non peram, idest sollicitudinem, nec duas tunicas, idest duplicitatem, nec calceamenta, idest terrenorum affectionem; fiunt enim calceamenta de pellibus animalium mortuorum.

In quamcumque civitatem aut castellum intraveritis etc.. Supra dominus ordinavit quod apostoli victualia secum non deferrent: et ratione probavit quia dignus est operarius mercede sua, nunc determinat modum qualiter accipere debent; et primo dat modum, quia debent a volentibus dare accipere; secundo quid fiat volentibus.

Circa primum tria facit.

Primo docet eligere hospitem; secundo prohibet mutare hospitium; mandat, tertio, quod hospes salutetur.

Dicit ergo: dictum est quod dignus est operarius cibo suo, ut sciatis a quo debetis accipere, ne credatis quod domus cuiuslibet vobis sit concessa; ideo in quamcumque civitatem aut castellum intraveritis, interrogate quis in ea dignus sit. Et hoc ne propter infamiam hospitis vestra praedicatio contemnatur, ut habetur I ad Tim. III, 7: oportet autem illum testimonium habere bonum ab his qui foris sunt. Secunda ratio, quia si bonus aliquis fuerit, facilius vobis necessaria ministrabit. Et in hoc providet eis.

Tertia ratio est, ut excludatur suspicio quaestus: quia cum viderent homines tales pauperes non accipientes nisi a bonis, signum erat eis, quod propter quaestum non praedicabant.

Istas duas expositiones ultimas ponit chrysostomus; primam Hieronymus. Et hoc dicit apostolus, I Thess. II, 5: neque enim aliquando fuimus in sermone adulationis, neque in occasione avaritiae.

Item dicit quis in ea sit dignus, et hoc est, quia magnum ei reputatur, qui tales hospites recipit. Unde Abrahae magnum reputatum est quod hospites recepit, ut habetur ad Hebr. Ult., 2: hospitalitatem nolite oblivisci: per hanc enim quidam placuerunt, Angelis hospitio receptis.

Et ibi manete. Hic docet de stabilitate hospitii. Ibi manete, idest non transite de hospitio in hospitium. Et quare? ne sit tristitia hospiti; et si dignus sit, recipiet vos libenter, et ita cum tristitia dimittet; ier.

C. XVIII, 20: numquid redditur pro bono malum? secunda ratio est, ne incurrant notam levitatis, quae non convenit praedicatori. In populo gravi laudabo te, Ps. XXXIV, 15. Item ut evadant notam gulae, quia si dimitterent malum hospitium pro bono, imputaretur gulae.

Ideo dominus dicit, quod antequam intrent, petant quis fuerit in ea dignus.

Intrantes autem domum salutate eam. Hic notatur salutatio hospitis. Et primo ponit salutationem; secundo effectum, ibi et si quidem fuerit domus illa digna, veniet pax vestra super eam.

Oportebat enim quod eis qui temporalia ministrabant, spiritualia ministrarent, et non solum spiritualia, sed quae sunt necessaria ad salutem, dicendo pax huic domui etc.. Et iste erat modus salutandi congruus, quia mundus erat in guerra; in christo autem mundus est reconciliatus: isti enim legati erant domini, et ad quid? certe ad pacem; ideo congrua erat haec salutatio.

Sequitur effectus quo ad bonos, et quo ad malos. Et si quidem fuerit domus illa digna etc.. Possumus dicere quod domus illa habebit inde quamdam vim benedictionis.

Unde apostoli sive episcopi in prima versione ad populum dicunt pax vobis.

Unde dicitur Num. VI, 27: invocabunt nomen meum super filios Israel, et ego benedicam eis etc..

Si autem non fuerit digna, pax vestra revertetur ad vos. Sed quid est quod dicit? nonne dixerat quod primo interrogarent? ideo ostendit quod in talibus inquisitionibus falluntur homines: homo enim videt quae patent, dominus autem intuetur cor, ut habetur I Reg. XVI, 7. Non enim adhuc ita perfecti erant quod possent cognoscere quis esset dignus.

Pax vestra revertetur ad vos; et hoc est quod aliquis aliquando orat, et laborat pro salute alterius, et tamen effectum non consequitur; et tamen quod facit, non amittit, sed in ipsum redit. Unde revertetur ad vos, idest fructus referetur ad vos.

Et quicumque non receperit vos.

Hic agitur de his qui non recipiunt. Et primo docet eos quid facere debeant; secundo quid a deo recipient.

Dicit ergo et quicumque non receperit vos. Et ponit duas culpas. Unam quod eos non receperant; aliam, quia missi erant ad praedicandum, quia verbum dei non audiebant.

Ideo exeuntes foras de domo, vel civitate, quia aliquando recipiebantur in civitate, sed non in domo; aliquando vero nec in civitate; sicut habetur in actibus apostolorum. Quid ergo faciendum? excutite pulverem de pedibus vestris. Et hoc leguntur Paulus et barnabas fecisse ad litteram, ut habetur act.

C. XIV, 51.

Et quare hoc mandat dominus? pulvis enim adhaeret pedibus, unde hoc praecepit ad ostendendum quod laborem itineris incassum fecerant. Et hoc erat eis in poenam; quasi dicat: inde estis damnabiles.

Tamen dicit apostolus Phil. II, 16: non in vacuum laboravi. Item alia ratio est, quia minimum quod potest haberi, est pulvis; ideo voluit, ut excuterent, in signum quod nihil haberent de eis. Tertia ratio est, quia per pulverem significantur temporalia, per pedes affectus, ad significandum quod in affectibus eorum nihil debet remanere temporale.

Quarta causa est mystica. Pedes sunt affectus eorum: quantumcumque enim sunt sancti praedicatores, oportet quod aliquo pulvere affectus eorum moveatur, vel ex aliqua vanagloria etc., ut habetur Io. C. XIII, ubi dicitur quod dominus lavit pedes discipulorum, et dixit: qui mundus est, non indiget nisi ut pedes lavet, et est mundus totus.

Unde indigebant lotione quod ad venialia.

Et quare hoc praecepit dominus? ad ostendendum quod praedicator committit se periculo.

Unde si non credunt ei, hoc in damnationem eorum revertitur.

Sed quid est? nonne habebunt peius? immo dico vobis: tolerabilius erit terrae sodomorum et gomorrhaeorum in die iudicii quam illi civitati. Quia, sicut habetur Io. XV, 22: si non venissem, et locutus non fuissem eis, peccatum non haberent. Magis enim peccant qui audiunt, et non implent, quam qui numquam audierunt. Ideo forte quod isti sodomitae non audierunt, ideo tolerabilius erit eis. Item isti licet immundi, hospitales tamen erant. Unde quantum ad hoc tolerabilius erit eis.

Sed contrarium habetur Gen. XIX, quod peccatum sodomorum est gravissimum peccatum, ut patet ex poena.

Et dicendum quod in genere peccatorum carnalium illud est gravissimum. Istud autem, quod immediate est contra deum, sicut idololatria, illo est gravius. Vel dicendum quod non comparat peccatum ad peccatum, sed ad circumstantiam; quia peccabant isti, quibus fuerat praedicatum, illis vero non.

Item redarguit quosdam haereticos qui dicebant quod omnia peccata erant paria, et omnes poenae, et merita omnia, et omnia praemia. Ideo hoc excludit cum dicit tolerabilius etc., quia quibusdam peccatoribus erit deterius.