Albert the Great, Summa Theologiae

2. Adhuc, Augustinus in libro de Natura boni, distinguens vestigium, dicit, quod " modus, species, et ordo in omnibus rebus creatis inventa, vestigium sunt: " et sic videtur, quod triplex sit vestigium.

3, Adhuc, Augustinus in lib. LXXXIII Quaestionum, tertio modo inducit vestigium dicens, quod " in omni re invenitur quod est, quod discernitur, et quod congruit: " et sic videtur, quod multa sunt vestigia.

4. Adhuc, In commento libri Causarum ponuntur ista tria: ens, verum, bonum. Et dicitur ibidem, quod in omnibus inveniuntur ut causae formales primae.

5. Adhuc, Dionysius in Caelesti hierarchia, cap. 11, videtur ista ponere, substantia, virtus, et operatio. Unaquaeque enim res est id quod est et subsistens: et sic substantia est, sive quid. Dicit etiam, quod nihil destituitur propria operatione: non autem aliquid habet operationem nisi habeat virtutem ad operationem: et sic propria virtute non destituitur: in omni ergo est substantia, virtus, et operatio.

De prima autem istarum assignationum quaeritur,

1, Quid dicatur numerus ? Communis enim animi acceptio apud Philosophos est, quod ab uno primo non est nisi unum. In creato ergo primo quod immediate est a primo creante, non est nisi unum: non ergo numerus: quia unum non est numerus.

2. Adhuc, Pondus non est nisi corporum, proprie loquendo, et est inclinatio ad motum rectum: circulariter enim mota sunt nullius ponderis. Multa etiam sunt, quae nec corpora sunt, nec motus recti sunt. In his ergo non invenitur pondus: In quibus tamen est vestigium: pondus ergo non est pars vestigii.

3. Adhuc, Mensura proprie non est nisi quantitatis. In his quae non sunt quanta, etiam vestigium Invenitur. Mensura ergo generaliter non est pars vestigii. Et sic videtur, quod nullum eorum quae In libro Sapientiae ponuntur, proprie loquendo est vestigium, vel pars vestigii.

Adhuc, Ea quae ponuntur in secunda assignatione, videntur non esse de vestigio.

1. Modus enim non est infiniti. Unde infinitum sicut potentia naturalis nullum habet modum. Et sic videtur, quod materia prima modo careat, quae tamen creatum aliquid est.

2. Adhuc, Augustinus In lib. XII super Genesim ad litteram: " Verum est informitatem primam speciem non habere. " Ergo nec speciem habet: et cum unumquodque ordinetur specie sua, videtur quod nec ordinem habeat. Cum ergo vestigium similitudo sit in omnibus inventa, videtur quod illa tria non sint vestigium.

Ad assignationem quam ponit Augustinus in libro LXXXIII Quaestionum, dubitatur sic: quia

1. In omni re sicut est quod est, sic est quo est: videtur ergo, quod quo est sit pars vestigii sicut ipsum quod est, et sic quatuor sunt de vestigio.

2. Adhuc, Quod discernitur, est aliud ab eo quo discernitur: quia quod est, et quo est, non fundatur in eodem: ergo sicut quod discernitur est de vestigio, ita et quo discernitur.

3. Adhuc, Quod congruit, aliud habet quo congruit uni, et aliud quo congruit alteri: non enim in uno omnibus congruere potest: multa ergo intelliguntur in eo quod congruit: et sic non tantum tria sunt de vestigio.

Adhuc objicitur de illa assignatione, " Ens, verum, bonum: " ista enim convertuntur super idem: omne enim ens verum est et bonum: haec ergo non ad tria, sed ad unum referuntur, et videntur esse synonyma.

In ultima etiam assignatione dubium est.

1. Non enim omnia creata substantia sunt: quia accidentium magna est multitudo, ut dicit Aristoteles in IX primae philosophiae.

2. Adhuc, Ejusdem est virtus, cujus est operatio: operatio autem tantum particularium est, ut dicit Aristoteles: ergo et virtus particularium: multa sunt in quibus vestigium est, quae particularia non sunt: ergo substantia, virtus, et operatio, non generaliter constituunt vestigium quod in omnibus creaturis invenitur.

Quaeritur etiam,

1. Penes quid omnes inductae assignationes vestigii diversificentur?

2. Adhuc, Cum in omni creato non sint nisi duo, ut dicit Boetius, quod est scilicet, et quo est, non videntur nisi duo esse in vestigio.

3. Adhuc, Cum multa sint attributa creatori, sicut essentia, potentia, bonitas, virtus, et hujusmodi, videtur quod multa debeant esse in vestigio omnia ista manifestantia, et non tria tantum.

Solutio. Dicendum, quod in tribus quae sunt partes vestigii, assignatur perfectio boni naturae omnis creati.

Et ut ad tria ultima primo respondeatur, dicendum, quod assignationes vestigii diversae sunt, propter diversam creaturae in qua sunt considerationem. Creatum enim potest considerari in fieri, et in esse, et in perfecto esse. Potest etiam considerari prout cognoscibile est, et prout disponitur ad operationem. Et penes ista quinque, quinque assignationes accipiuntur quae inductae sunt.

Si enim consideratur in fieri, sic ponitur illa de libro Sapientiae, " Numerus, pondus, et mensura. " Cum ergo in omni creato sit et quod est, et quo est: sive id quod est, et esse, ut dicit Boetius in libro de Hebdomadibus, omne creatum numerum habet principiorum ex quibus constituitur, sicut et Boetius dicit in prooemio Arithmeticae, inducens Pythagoram dicentem, quod omnia Deus in numeris disposuit. Et in libro de Causis probatur, quod in omni creato a primo plura sunt de necessitate constituentia ipsum. Est enim in ipso quod est, secundum quod nihil est, et potentiale est. Et est in ipso esse quod habet ex causa prima. Et est in ipso conversio ad causam primam per quam accipit esse. Et est in ipso habitudo ejus quod est ad esse, et e converso habitudo esse ad id quod est: qua habitudine unum dependet ad alterum, et e converso. Et est in ipso habitudo constituentium totum ad constitutionem totius sine augmento et diminutione, et e converso est in ipso habitudo totius ad principia constituentia, ut sub forma totius terminentur, in qua terminatione non effluat forma totius ad plura, nec sistat ad [pauciora. Propter numerum ergo principiorum dicitur numerus. Propter habitudinem principiorum ad invicem, quae habitudo est inclinatio ad motum intelligibilem, quo unum tendit ad alterum ut creatum ex ipsis fiat, dicitur pondus: quia pondus inclinatio rei est ad motum. Propter habitudinem autem constituentium ad totum, et e converso, ut sine superfluo et diminuto constituant totum, et ipsa sub forma totius terminentur, dicitur mensura. Et sic omnia Deus In numero et pondere et mensura disposuit .

Si autem consideretur creatum in esse constituto, iterum tria sunt in ipso. Si enim consideretur constitutum sub forma constuente, modum habet et proprium, quo in se modificatum ab omnibus aliis distinguitur: et hic vocatur modus. Si autem consideretur formaliter constituens, non constituet ipsum nisi per hoc quod deducit ipsum ad formam et ad speciem: et haec vocatur species. Cum autem omne quod constituitur in forma et In specie et esse, ordinetur adfinem et ad primum quod semper influit esse, et a quo semper esse accepit in fieri, ut dicit Avicenna, hoc vocatur ordo. Et sic omne quod est, modum habet, speciem, et ordinem.

Si vero in perfecto esse consideretur, non perficitur nisi communi et indeterminato, et determinante. Et si consideretur commune indeterminatum, hoc est ejus entitas. Et si consideretur determinans ad hoc vel illud, hoc est vera natura ejus et ejus veritas. Praeter hoc ipsum autem si consideretur forma et finis quem adipiscitur in perfecto esse, in quod intenditur in fieri et in esse, hoc est ejus bonitas. Et sic omne quod est perfectum, est ens, verum, et bonum.

Si autem consideretur res ut cognoscibilis est: tunc aliquid in ea est. cognitum, et aliquid cognitionis principium, et illud idem ut determinate cognoscatur secundum convenientiam et differentiam, refertur ad alia. Per primum ergo est. Per secundum habet quo discernitur. Per tertium quo congruit vel opponitur: per unum enim oppositorum intelligitur reliquum.

Si autem consideretur in perfectione ad opus: tunc necesse est in eo aliquid esse quod est operans ut potentia opus faciens: et hoc dicitur substantia. Et necesse est in ipso aliud esse, quod potens In ultimo suae potentiae constituat ut operari possit: et hoc vocatur virtus. Et necesse est operationem essentialem egredi inseparabiliter, ut dicit Damascenus, ut ab intellectu intelligere, secundum quod intelligere intelligentis est esse, a sensu sentire, a vegetabili vegetare, a luce lucere, ab homine nominare, ab asino asinare, secundum quod asinare est asini esse, et sic est in omnibus aliis. Et sic in omni creato est substantia, virtus, et operatio.

Ad penultimum dicendum, quod licet tantum duo sint in creatura ut partes essentiales, tamen ex duobus illis secundum quod partes sunt, resultant habitudines partis scilicet ad partem et partium ad totum, penes quas tertium accipitur quod est in vestigio.

Ad ultimum dicendum, quod sicut multa sunt attributa causae primae, Ita sunt multa consequentia esse causati, penes quae Illa attributa accipi possunt propter excellentiam et eminentiam, sicut ex magnitudine intelligitur infinitus, ex speciositate pulcher, ex temporalitate aeternus, et hujusmodi. Sed non assignantur in vestigio, quia non sunt de bono essentiali creaturae, sed consequuntur ad ipsum.

His habitis, respondendum est ad primum, quod licet ab uno sit unum, tamen eo ipso quod secundum, est (secundum id quod est) in potentia ad primum, et a primo distinguitur, et esse accipit a primo, et accipiendo esse refer-

tur ad Ipsum est. Et sic quamvis per esse sit unum, tamen per rationem habentis esse, et ad esse possibile, non est unum: et sic accipitur in ipso vestigio.

Ad aliud dicendum, quod licet proprie pondus sit in corporalibus inclinatio ad motum rectum, tamen per translationem etiam inclinatio qua unum motu intelligibili inclinatur ad alterum, dicitur pondus: sicut etiam dicitur, Proverb, xvi, 2: Spirituum ponderator est Dominus.

Eodem modo respondendum est ad sequens. Mensura enim proprie dicta in quantitate est: per translationem tamen etiam transumitur ad ea quae commensurationem intellectualem habent in invicem.

Ad id quod objicitur de secunda assignatione, dicendum quod primae materiae informitas per primae formae inchoationem in ipsam, modus est dependens ad omnem formam.

Et quod dicit Augustinus, quod speciem non habet, intelligendum est de specie determinata et consueta: speciem tamen habet imperfecti: aliter enim in esse in formis non determinaretur: sicut nec caecum in specie determinaretur, si nihil haberet eorum quae inchoant visum, quae sunt aptitudo ad visum. Et sicut habet speciem imperfecti, sic habet ordinem imperfecti.

Ad id quod objicitur de tertia assignatione, dicendum quod fallacia aequivocationis est in omnibus illis: ex eo quod haec dictio, quod, potest esse nomen, vel conjunctio. Et in sensu quo est conjunctio, accipitur in libris Augustini. Unde sensus est: Aliud est quia est, aliud quia discernitur, aliud quia congruit. In sensu autem quo est nomen, procedunt objectiones: unde non valent.

Ad id quod de quarta assignatione objicitur, dicendum quod licet ens, verum, bonum, convertantur secundum supposita: tamen non convertuntur secundum esse et rationem. Ens enim dicitur per comparationem ad causam efficientem, verum ad causam formalem, et bonum ad causam finalem: et per talem diversitatem sunt de vestigio non synonyma.

Ad id quod de ultima assignatione objicitur, dicendam quod sicut quid dupliciter dicitur, ita dicitur substantia dupliciter, scilicet in se existens, et non in subjecto, vel a subjecto esse habens: et sic unum genus dicitur substantia, quod est subjectum omnium aliorum.

Dicitur etiam quid et substantia res ex principiis sui generis et suae coordinationis constituta: et sic substantia et quid circumeunt omne genus, et sunt in omni genere: et sic accipitur a Dionysio.

Ad aliud dicendum, quod operatio dupliciter dicitur. Operatio enim dicitur actus elicitus de potentia circa objectum extra: et sic operatio non est nisi particularis: sic enim operans est hoc aliquid, et res perfecta in natura quae agere potest. Et sic intelligit Philosophus. Dicitur etiam operatio actus essentialis quo est in id quod est: qui actus est esse: quia, ut probat Avicenna in prima philosophia sua, esse omnis creati, est fieri continue a causa ipsius esse. Et hac operatione nihil existentium destituitur, et praeponit sibi virtutem haec operatio in eo quo est. Etenim quo est dicitur secundum quod simpliciter formale est: virtus autem secundum quod convertitur in principium agendi actum substantialem.

ARTICULI PRIMI