CAPUT V.

De mixtione contingentis et inesse in primae figurae modis universalibus.

In mixtione autem contingentis et inesse primo ponendae sunt regulae secundum quas fit ipsa mixtio. Dicamus igitur si secundum mixtionem contingentis et inesse una quidem praemissarum sumatur de inesse, altera vero sumatur secundum contingere, hoc est, de modo contingentis : tunc in tali propositionum dispositione, quando illa propositio quae est ad majorem extremitatem (et est major) significaverit per modum contingentis appositum, hoc est, significaverit in expressione vocis et orationis compositionem et inhaerentiam secundum contingere, et quae ad minorem est extremitatem, significat inesse non ut nunc sed simpliciter, perfecti erunt omnes syllogismi per dici de omni et dici de nullo ex ipsis sumptis propositionibus concludentes conclusionem de contingenti, quod est contingens infinitum, secundum dictam in praehabitis determinationem contingentis.

Quando autem illa propositio quae est minor (ideo quia est ad minorem extremitatem) est de contingenti superius diffinito, et major de inesse, erunt quidem syllogismi, sed omnes erunt imperfecti, et erunt negativi concludentes negativas de contingenti conclusiones : sed hoc contingens non erit infinitum sicut prius, et sicut determinatum est contingens in ante habitis : sed hoc erit contingens in secundo ordine modalium, super quod cadit necessarium : erit enim conclusionis concludentis id quod est nulli vel non omni ex necessitate inesse. Cujus probatio est : quia si dixerimus, quod aliquod praedicatum ut a nulli aut non omni inest subjecto sicut b, et hoc ex necessitate, ita ut dicamus, ex necessitate nullum vel non omne b est a, tunc quia contingens est necessarium, oportet etiam concedere, quod contingat nullum vel non omne B esse a, quia tale contingens sequitur ad necessarium : hoc autem contingens est commune quod est contingens pro possibili, et non nisi super non esse. Quamvis autem dixerimus quod illud contingens sequitur in negativis modis, tamen sciendum est quod idem in affir-

mativis in quibus minor est de contingenti. Hoc autem patebit in consequentibus. Istae igitur sunt duae regulae, quibus fit mixtio contingentis et inesse ad inferendam conclusionem de contingenti.

Est autem quaestio circa regulas inductas : quia in mixtione necessarii et inesse non fuit utilis conjugatio ad inferendam conclusionem de necessario, nisi majori existente de necessario. Quaeritur ergo, quare in ista mixtione utilis est ad inferendam conclusionem de contingenti, et majori existente de contingenti, et minori de inesse : et e converso minori existente de contingenti,et majori de inesse. Sed hoc ideo est, quia necessarium dicitur uno modo, et contingens dicitur multipliciter. Et ideo ad conclusionem de necessario (quod semper uno modo est) conjugatio utilis est quando major est de necessario : et hoc non potest inferri quando minor (quae minoris virtutis est in inferendo) fuerit de necessario, et major de inesse. Et similiter esset de contingenti si uno modo diceretur, et esset semper uno modo : propter quod minori existente de contingenti infertur aliquod contingens, quamvis non uno modo sit acceptum in conclusione et in praemissa.

Sed tunc iterum quaeritur, quare majori existente de contingenti et minori de inesse sequitur conclusio de contingenti ad utrumlibet : minori autem existente de contingenti non sequitur conclusio de contingenti ad utrumlibet, sed de contingenti pro possibili? Et dicendum ad hoc, quod quando major est de contingenti in mixtione contingentis et inesse, tunc major est de contingenti secundum illam acceptionem contingentis quae dicta est, scilicet omne quod est b contingit esse a, et non de illa quae est, omne quod contingit esse B contingit esse a, sicut in ante habitis dictum est. Et ideo major appropriat sibi minorem sub se acceptam, et tota virtus inferendi consistit in majori propositione secundum dici de omni, in contingentibus : propter quod necesse est conclusionem esse similem majori in ac- ceptione contingentis. Quando autem mi nor est de contingenti et major de inesse, tunc minor non potest sibi appropriare majorem, eo quod sic non fit debita dispositio secundum dici de omni vel dici de nullo : propter quod nec secundum virtutem majoris nec secundum virtutem minoris potest inferri conclusio. Quia enim non habet ordinem secundum dici de omni vel de nullo, ideo non potest inferri conclusio de inesse ad similitudinem majoris : et quia in prima figura majoris est tota virtus consequentiae, ideo non potest fieri conclusio de contingenti ad utrumlibet ad similitudinem minoris. Sequitur ergo in tali dispositione terminorum medium, quod nec de inesse est, nec de contingenti ad utrumlibet : et hoc medium est contingens commune, quod contingens pro possibili positum.

Sic autem praelibatis duabus mixtionum regulis ipsas conjugationes universalium syllogismorum ponamus, et primo in syllogismis perfectis. Dicamus igitur quod in conjugati onibus talibus prima est secundum modum affirmativum. Secunda secundum modum negativum per dici de nullo perfectum. Ponamus enim coniugationem secundum primum modum primae figurae sic, quod contingat a omni b inesse, ita quod contingat omne b esse a, b autem in minori propositione ponatur inesse c simpliciter : sequitur quod omne c contingat esse a : et ideo est, quia secundum proprietatem primae figurae b est sub a et c sub b : et ideo quod contingit omni B nullo excepto, necesse est quod contingat omni c, quia c accipitur sub b. Propterea etiam propositio minor erit de inesse simpliciter, et non ut nunc, et est perfectus syllogismus secundum dici de omni in contingentibus. Similiter autem est in secundo modo primae figurae cum privativa est a b, major propositio b, c autem minor propositio est affirmativa, et major quidem est de contingenti, minor autem de inesse simpliciter : tunc enim perfectus per dici de nullo erit syllogismus, concludens quoniam a contingit

nulli c inesse, sic, nullum b contingit esse a, omne c b, ergo nullum c contingit esse a. Manifestum est ergo ex dictis, quod in universalibus syllogismis quando ea quae est de contingenti ponitur ad majorem, et ea quae est de inesse ponitur ad minorem, secundum hanc mixtionem perfecti sunt syllogismi per dici de omni vel dici de nullo in contingentibus.

Si autem quis objiciat dicens quod instantia videtur inveniri in terminis contra conjugationes illas, sic, contingit omnem hominem esse album : omne nigrum est homo : non sequitur conclusio de contingenti ad utrumlibet : sequitur enim quod contingit omne nigrum esse album : quod non est contingens, sed impossibile, ut videtur.

Adhuc instatur sic, contingit omne movens esse animal : omnis homo est movens (et hoc ponatur), non sequitur : ergo contingit omnem hominem esse animal : quia hoc est necessarium : videtur ergo quod non semper sit verum, quod majori existente de contingenti ad utrumlibet et minori de inesse, sequatur conclusio de contingenti ad utrumlibet.

Hoc autem multipliciter potest solvi : potest enim dici quod minor debet esse de inesse simpliciter, et non de inesse ut nunc : eo quod minor extremitas debet substantialiter contineri sub medio. In dictis autem instantiis minor est de inesse ut nunc. Potest etiam minor distingui ex hoc, quod nigrum potest principaliter dicere quale, et secundario substantiam qualem, vel e converso : vel sic, omne quod est nigrum, vel omne quod contingit esse nigrum. Et primo quidem modo potest esse vera minor, scilicet pro eo quod est nigrum : secundo autem modo falsa. Et sic etiam conclusio distinguitur, et in sensu in quo est vera minor, est et conclusio vera : et in sensu in quo est falsa, est etiam conclusio falsa. Sed prima solutio est melior et magis concordans dictis Aristotelis.

Ad secundam instantiam dicendum, quod major et minor sunt incompossibi- les : quia si minor sit vera, major non potest esse vera : iste enim est sensus majoris, omne quod est movens, contingit esse animal : quod non potest esse verum cum hoc quod dicitur, omnis homo movens : et sic deficit conjugatio propter terminorum inutilitatem, et propositionum incompossibilitatem. Patet igitur quod dictae instantiae non impediunt perfectorum et universalium syllogismorum in hac mixtione coniugationem, quin utiles sint ad inferendam conclusionem de contingente ad utrumlibet, si major sit de contingente et minor de inesse.