CAPUT VI.

De his quae antecedere debent conjugationes modorum imperfectorum.

Quando autem propositiones praemissae contrario modo sunt se habentes, ita scilicet quod major sit de inesse et minor de contingenti, tunc quidem erunt syllogismi, sed non oportet per dici de omni vel diei de nullo, sed per impossibile utilitatem talium coniugationum demonstrare. Ex quo statim est manifestum, quoniam tales syllogismi sunt imperfecti : quia ex his quae sunt in sumptis propositionibus, non possunt demonstrari : sed oportet alia ad demonstrandum assumere, sicut oppositum conclusionis et hujusmodi.

Ad hoc autem quod demonstrari possint hujusmodi conjugationes, oportet nos praemittere et ostendere, quod si antecedens ad aliquid est necessarium, erit consequens ad illud necessarium : et cum antecedens est possibile, erit consequens ad illud possibile : sicut si dicam, quod a sit antecedens, et b consequens : tunc enim si necesse est esse a, erit necesse esse B, et cum possibile est esse a, erit possibile esse b per necessitatem consequentiae. Hoc autem probatur per ad impossibile deductionem. Sic enim se habentibus terminis, scilicet ut antecedens et consequens sit id in quo est a antece- dens possibile: dico ergo quod b consequens erit possibile : vel detur oppositum, quod scilicet b non sit possibile, quando a est possibile. Si ergo b non est possibile, sequitur ab aequipollenti quod B erit impossibile, cum tamen sit consequens ad a. Sed id quod est possibile, est hoc quod cum possibile sit fieri, aliquando fiet: impossibile vero, quod cum sit impossibile, non fiet unquam: sequitur quod cum a sit possibile, et b impossibile, quod a aliquando sit praeter b, si enim fieri contingit : tunc etiam esse contingit a praeter b, quod enim fit quando jam factum est, tunc est in actu : oportet enim hic accipere possibile non ante actum tantum (secundum quod possibile dicimus, quod potest fieri quod possibile est in generatione sive in fieri dictum). Sed oportet etiam accipere in actu quando jam est, et quando jam verum est quod est, et quando jam habet esse in actu, et quocumque alio modo etiam in complexis sicut in propositionibus aliter dicitur possibile. In omnibus enim similiter se habebit : et similiter etiam est impossibile et ante fieri sive generationem, et in actu postquam est in actu. In omnibus enim sequitur id quod dictum est. Aut si consequens erit impossibile quando antecedens est possibile, sequitur quod antecedens sit sine consequente : et cum antecedens sit aliquid consequentis et sub ipso, sequitur quod aliquid semper erit et non erit, et erit idem possibile et impossibile, quod stare non potest. Stabit igitur quod dictum est, quod si antecedens est possibile, consequens est possibile.

Amplius autem inter ea quae mixtioni syllogismorum imperfectorum praemittenda sunt, secundum est hoc quod cum dicimus cum est a antecedens, quod sit ante b consequens, non oportet opinari, quod ibi dicamus a tanquam unum aliquid sit ex quo syllogistice sequatur b consequens : nihil enim sequitur syllogistice ex uno et unico aliquo existente, sed ex duabus ad minus propositionibus et

tribus terminis : unde a ponitur non pro uno, sed pro duabus propositionibus antecedentibus, et b ponitur pro conclusione : et tunc antecedens sunt duae propositiones inferentes conclusionem, quando sic se habent in mixtione contingentis et inesse sicut dictum est secundum syllogismum contingentem conclusionem concludentem. In tali enim consequentia si c ut consequens dicitur de d sicut de antecedente, D autem per eumdem modum ut consequens dicitur de e ut antecedente, sequitur per necessitatem syllogisticam quod etiam c dicatur de e in conclusione per id quod in Praedicamentis dictum est, quando alterum de altero ut de subjecto dicitur, omnia quae de praedicato dicuntur, dici de subjecto necesse est. Et si utrumque in antecedente possibile est praemissorum, erit etiam possibilis conclusio. Quemadmodum accidit in necessariis, si quis ponat propositiones esse a, et b ponat esse conclusionem. In talibus enim accidit sive sequitur, cum a sit propositiones necessariae, et b conclusionem esse necessariam : sic etiam sequitur quod possibile in propositionibus sequitur possibile in conclusione.

Ex his autem sic praelibatis quasi corollarium sequitur tertium, scilicet quod manifestum est ex illis, hoc scilicet quoniam ex falso et non impossibili posito in praemissis, etiam id quod in conclusione accidit sive sequitur erit falsum et non impossibile, quando sequitur propter positionem praemissarum, ita quod sequatur ex praemissis, ut si a propositiones sit falsum et non impossibile (et cum sit a, sequitur esse b) sequitur quod b conclusio erit falsum et non impossibile : quoniam enim jam ostensum est quod cum est a est b, et cum possibile est a possibile erit b : positum autem est quod sit possibile, sequitur quod et b erit possibile. Si enim detur oppositum quod scilicet B sit impossibile, cum a positum sit esse possibile, sequitur quod simul idem erit possibile idem et impossibile, quod paulo ante improbatum est.

Haec autem est sententia Aristotelis de verbo in verbum, et nihil potest contrariari, licet quidam objiciant de enthymematibus et habitudinibus localibus et de maximis, in quibus ex uno videtur aliquid sequi, et non ex duobus. Sed hoc facile solvitur, ita quod dicatur quod ex uno secundum vocis expressionem bene sequitur conclusio ; sed oportet quod duae propositiones sint tam in mente proponentis quam in mente accipientis, quarum subticetur altera in enthymemate et in localibus argumentis. Non enim probatur vel accipitur extremum in esse extremo, nisi per medium. Medium autem per hoc quod refertur ad utrumque extremum, duas facit dimensiones, quasi duo intervalla, quae sunt duae propositiones : et sic patet veritas ejus quod dictum est.