SUBPARTICULA I.

Quid sit mens secundum quam inest imago ?

Primo ergo quaeritur, Quid vocatur mens secundum quam inest imago?

1. Cum enim mens dicitur a metior, metiris, ut dicit Damascenus, videtur, quod mens non dicatur nisi ratio, vel compositus intellectus: secundum hoc enim solae res mensurantur. Et hoc concordat dicto Pythagorae, qui dicit, quod " sapiens homo mensura est omnium intelligibilium per intellectum, et sensibilium per sensum. "

2. Adhuc, Augustinus in libro XIV de Trinitate : " Anima eo imago Dei est, quo ejus capax et particeps esse potest . " Sed non potest esse capax et particeps, nisi secundum id in quo sigillatur et imprimitur a Deo ad mensuram ejus quod capit. Non autem imprimitur nisi secundum rationem et intellectum. Ergo secundum rationem et intellectum mens attenditur: quia secundum id quod recipit a Deo, Deo commensuratur.

3. Adhuc, Imago et similitudo expressa est in commensuratione et figura: non autem configuratur Deo nisi secundum rationem et intellectum mens accipienda est in qua Dei imago est.

4, Adhuc, Augustinus in libro XIV de Trinitate : " Imago illius quo nihil melius est, ibi quaerenda et invenienda est, quo natura nostra nihil habet melius, id est, in mente. In ipsa enim mente etiam antequam sit particeps Dei, ejus imago reperitur. Etsi enim amissa Dei participatione deformis sit, imago tamen Dei permanet. Eo enim ipso imago Dei est mens, quo capax ejus est, ejusque particeps esse potest . " In mente ergo secundum intellectum et rationem videtur esse imago.

5. Adhuc, Augustinus in lib. XII super Genesim ad litteram: a In illo homo dicitur ad imaginem in quo excellimus bruta. " Secundum totum autem quod est rationis et intellectus excellimus bruta. Ergo totum id dicitur mens secundum quam inest imago.

6. Adhuc, Augustinus in libro XI de Trinitate: " Cum in natura mentis humanae quaerimus Trinitatem, non separamus actionem rationalem in temporalibus a contemplatione aeternorum, ut tertium aliquid jam quaeramus quo Trinitas impleatur . " Ergo videtur, quod totum illud quod est rationis et intellectus, sive sit ad contemplanda aeterna, sive ad temporalia disponenda, sit illud in quo est imago. Cum ergo secundum mentem insit imago, ut dicit Augustinus, totum illud dicitur mens.

7. Hoc idem videtur per rationem: Homo enim dicitur ad imaginem secundum quod est homo. In omnibus ergo humanis ad imaginem est: humana autem sunt ratio et intellectus: ergo secundum totum hoc quod est rationis et intellectus, imago Dei est in homine.

8. Adhuc, Quod in parte configuratur, non dicitur esse imago, sicut patet in statuis: configuratum enim pedi Petri, non dicitur imago ejus: sed configuratum omnibus membris ejus, dicitur imago ejus. Ergo similiter in homine non dicitur imago secundum partem, sed omnia quae humana sunt, et hominem in quantum homo est, constituunt.

In contrarium est,

1. Quod dicit Augustinus quod " imago Dei quaerenda est in eo quo in homine nihil excellentius est: " et hoc dicit esse superiorem portionem rationis, quae contemplandis aeternis inhaerescit. Videtur ergo, quod secundum solam portionem superiorem mens accipi debeat.

2. Adhuc, Augustinus in lib. XIV de Trinitate, cap, 3, etiam in oculo exterius secundum visum imitationem ponit Trinitatis. Sunt enim in oculo tria: res scilicet exterior per formam visibilem, imago rei in oculo recepta sicut in speculo animato, et intentio quae est in anima videntis. Et haec tria sunt unum: sunt enim visus formalis: non ergo secundum mentem tantum est.

3, Adhuc, Damascenus in similitudine libertatis arbitrii ponit imaginem: libertas autem illa nec mens est, nec aliquid mentis.

4. Adhuc, Dionysius in libro de Divinis nominibus , cap. 4, dicite quod " Angelus est imago Dei. " Quod etiam dicit Gregorius . Itaque, Ezechielis, xxviii, 12, dicitur signaculum similitudinis Dei . Et dicit Gregorius , quod eo dicitur signaculum quo imago Dei magis in eo est impressa: quia signaculum dicitur sigillum profundatum.

5. Adhuc, Genes, i, 28, super illud: Faciamus hominem, etc, dicit Glossa, quod " eo est ad imaginem homo, quo principium est omnium creaturarum sicut Deus: " et ideo dicitur, ibidem: Et praesit piscibus, etc Non ergo secundum mentem tantum attenditur imago.

Solutio. Dicendum, quod mens procul dubio est a metiendo dicta secundum quod Pythagoras dicit, quod " sapiens homo per intellectum mensura est intelligibilium. " Cum enim actus praevii sint potentiis, ut dicit Aristoteles, non potest hoc intelligi nisi de potentiis passivis, quae species suorum objectorum ab ipsis objectis agentibus in eas recipiunt ut actus se determinantes et finientes, et in actu eas esse facientes. Et quia potentiae rationalis animae sive intellectualis per nullam materiam determinantur, ut dicit Anaxagoras, et nulli nihil habent commune, ideo determinabiles sunt omnibus quae sunt, hoc est, omnium specierum susceptibiles. Et cum omne esse et quidditas sua specie et ratione definitiva mensuretur, tamquam eo quod sui generis est simplicissimum et minimum, ut dicit Aristoteles in I primae philosophiae, inde fit, quod potentiae intellectuales omnium rerum sunt mensurativae prout sunt in esse per principia ipsius esse constitutae: et ideo illae omnes proprie dicuntur mens, vel mentis partes.

Hoc habito, notandum est quod imago est repraesentatio sufficiens in exterioribus, quantum possibile est illi quod figuratur in imagine, ad id cujus est imago, quod Joannes Damascenus vocat prototypum. Hoc autem dupliciter est: actu scilicet, et potentia. Potentia, quando in se habet ea omnia quibus configurari potest ad prototypum, sicut metallum potentia dicitur idolum. Actu autem dupliciter: scilicet immediate, et mediate. Immediate, quando non configuratur alii nisi prototypo, et configuratio ejus est per figuram et formam prototypi in ipsa receptam. Mediate, quando configuratur alicui quod non est prototypus, sed simile prototypo. Sicut narratur ab Eusebio Caesariensi, quod mortuo Jesu Christo, et post ascensionem in caelum, quidam ex devotione desiderantes imaginem Christi habere, fecerunt imaginem et similitudinem Jacobi minoris, qui similior in imagine dicebatur Jesu Christo.

His notatis, dicendum quod imago tripliciter dicitur. Potentia scilicet, et sic

mens ipsa secundum seipsam dicitur imago: habet enim in se quibus configuratur unitati et trinitati. Actu autem et immediate dicitur imago, quando per conceptum veri et boni configuratur ei quod simile est Deo uni et trino: et hoc est, quando concipit seipsam in tribus viribus quae sunt partes ejus, ita quod meminit sui, intelligit se, vult se. Et hoc modo videtur Augustinus in libro XIV de Trinitate loqui de Dei imagine. Omnibus autem dictis modis semper imago est in mente: nihil enim est in anima, quod totum toti commensuretur objecto nisi mens, non sensus, nec aliqua pars sensitivi: nec vegetativum, nec aliqua pars ejus. Et haec est causa quae compulit Augustinum imaginem ponere in mente.

Per ea quae dicta sunt, patet solutio ad tria prima, et patet intellectus auctoritatum inductarum.

Ad quartum autem dicendum, quod in omni eo quo excellimus bruta, imago est, si potentia dicatur imago. Si autem dicatur actu, tunc mens in qua imago est, est id quod excellentius est vel excellentissimum in ea parte animae qua bruta excellimus. Et ideo dicit Augustinus, quod " imago Dei quaerenda est in anima, in eo quo nihil habet melius vel excellentius. "

Per hoc patet solutio ad duo sequentia, quintum scilicet, et sextum. Potentia enim imago secundum totum est, scilicet quod est actionis, et quod contemplationis in ratione. Actu autem imago est secundum id quod contemplationis est, et affectionis, quae est circa contemplatum: haec enim sequitur contemplationem secundum quod contemplatio se extendit de vero in bonum contemplati.

Ad septimum et octavum dicendum, quod cum dicitur, " Imago est configuratio in totum, " intelligitur in totum prototypi: et ideo etiam secundum partem ejus quo homines sumus, potest esse imago, si totum prototypum imitetur.

Ad id quod primo objicitur in contrarium, dicendum quod proprie loquendo imago secundum actum accepta, nec in superiori parte rationis est, nec in inferiori. Utraque enim refertur ad opus, et non ad Deum trinum et unum, nec ad imaginem Dei trini et unius. Cum enim dicat Augustinus, quod superior portio rationis contemplandis aeternis inhaerescit, ipsemet exponit, quod inhaerescit accipiendo per contemplationem rationes operum divinas et sapientiales, ad quas referuntur rationes et regulae scie nt iales operum humanorum, quae sunt inferioris partis rationis. Hoc autem modo non est imago in ratione: quia sic non imitatur trinum et unum, sed potius commensurat se rationibus operum divinis vel humanis: et ideo secundum hoc non est imago, nisi secundum potentiam dictam. Ad aliud dicendum, quod Augustinus in multis docet invenire simile aliquid Trinitati, et in oculis, et in aliis, sicut dictum est in quaestione de vestigio: sed propter convenientiam majorem quae potest haberi in rebus creatis, non invenitur nisi in mente.

Ad aliud dicendum, quod Damascenus large sumit imaginem pro quacumque convenientia.

An aliud dicendum, quod Dionysius et Gregorius accipiunt imaginem pro similitudine, quae expressior est in Angelo quam in homine, secundum quod similitudo, ut dicit Boetius, est rerum differentium eadem qualitas essentialis vel accidentalis. Sic enim intellectuale quod est in Deo essentialiter, in Angelo est per analogiam propinquiorem, et in homine per analogiam remotiorem. Sed si imago dicatur ab imitando trinum et unum secundum originem et ordinem naturae, quae sunt trinum in uno, expressius est imago in homine quam in Angelo: tria enim in uno, et ortus unius ex. alio, et ordo magis invenitur in homine quam in Angelo: eo quod intellectualis natura simplicior et deiformior est in Angelo quam in homine, et ideo minus distinguibilis. Ad ultimum dicendum, quod Augusti- nus aliter loquitur in libro super Genesim, de imagine, quam hic quaeratur de ipsa. Vocat enim ibi imaginem convenientiam in ratione principii: quia sicut ex Deo sunt omnia, et propter ipsum, sic ex Adam sui generis sunt omnia: ex ipso enim Heva, et omnes ex Adam et Heva generati, et propter ipsum creata sunt omnia. Et hoc modo propriissime solus Adam est ad imaginem Dei. Et sic dicit Apostolus, I ad Corinth, quod mulier imago viri est: vir autem imago Dei . Minus autem proprie quilibet vir imago est: quia activum in generatione factivum et propagativum est imaginis primi generantis. Minime autem proprie dicitur mulier imago : eo quod ad imaginem viri refertur sicut ad id quod est prototypo simile, secundum hanc maximam: Quaecumque uni et eidem sunt similia, ipsa sunt similia. Vir autem Deo est similis, et mulier viro. Ergo Deus et mulier sunt similia.

PARTICULAE PRIMAE