CAPUT XIX. De casu fulguris.

Casus autem ipsius de nube super inferiora est quintuplex vel fere. Quorum primus modus est, quod cadit vapor inflammatus rufus rarus de nube viridi profunda : et hic generat lapides qui vocantur tela tonitrui hoc modo. Vaporabilis commixtio terrestris vaporis incenditur : et cum tangit viridem nubem quae jam est in conversione ad aquam, conglutinatur sicut farina in pasta : fortissima autem incensio obviat, ita quod humore nubis non extinguitur : et ideo sic conglutinatus vapor humido, fortissimo calido decoquitur ut later : et quia calidum festinat fugere humidum, ideo in superiori parte acuitur lapis ubi primo incipit distillare vapor, et est grossus in parte alia, et hic lapis scindit et incendit quidquid invenit.

Secundus modus est ejusdem vaporis quando minus est conglutinatus, et in nube minus aquosa, et tunc non continuatur, sed incensus egreditur cum impetu, et iterum scindit et incendit, et non scindit nisi ligna et non lapides nisi raro : scindit autem ex impulsu, et incendit ex inflammatione.

Tertius modus est vaporis rubei clari, qui nunquam facit lapidem, sed tamen sua flamma non separatur a vapore : et hic nunquam scindit nisi valde compacta corpora quae non sunt magnae quantitatis. Si enim essent magnae quantitatis, resisterent ei. Et hic interficit homines, et apparet in eis odor combustionis, et non videtur vulnus : quia cum sit subtilis, subintrat sine vulnere: et si invenit aurum in bursa, comminuit aurum et non. laedit bursam : quia bursa est corpus ra-

rum dans locum introitus de facili: auram vero compactum resistit, et ideo comminutum est quandoque in partes, quandoque in. puluerem. Et hoc accidit temporibus nostris, quod perforavit gladium et non laesit vaginam.

Alius modus est ejusdem vaporis magis rari: et ex minus aquea nube egredientis, et ille subintrat et non laedit dividendo nec aperte incendendo : sed est coruscatio rubea valde nociva, et illa nocet vineis, sicut dicunt vinitores, et praecipue botris illis qui multis foliis sunt cooperti: quia cum per aliquod foramen projicit coruscatio radium suum, illae uvae laesae evaporare non possunt. Et haec coruscatio non tantum nociva est corporibus, cum directe cadit, sed etiam suus radius nocivus est ei quem tangit, et corrumpit eum : eo quod sit de natura vaporis. Unde hac de causa quidam aspicientes inflati sunt in facie, et quidam excaecati in oculis.

Quintus modus est vaporis albi, qui egreditur in flamma sicca non coadunata, et ideo spargitur in aere : sed tamen egreditur cum magno impetu propter profundam nubem in qua est, quae est aquosa multum : et ille scindit et scindendo extinguitur, ita quod ea quae scindit videntur alba, et non apparet in eis signum combustionis : et quandoque interficit, quando bene fortis est impulsus : et quandoque propter sui disgregationem percutit unum in loco uno, et non laedit socium suum juxta eum stantem : et percutit eum qui stat remote. Quandoque etiam reflexus a pariete aliquo progreditur ad alium et percutit illum : et quandoque est debilior, quando consumit vestem vel calceum sine laesione pedum, et extinguitur, et cessat ejus violentia, et non laedit hominem : et talis casus accidit mihi.

Sextus modus est egressus ejusdem vaporis ex nube debilitata, et ille omnino nihil nocet: quia statim ad tactum aeris extinguitur et retunditur, ita quod statim cessat ejus incendium simul et violentia ipsius.

Sed ad hoc adjiciendum est, quod proprium tempus tonitrui aliud est in frigidis regionibus, scilicet in climate quinto, sexto, et ultimo : et aliud in calidis, scilicet in quarto, tertio, secundo, et primo. In regionibus enim frigidis raro fortiter tonat, nisi sole existente in tropico aestivali, qui est in capite Cancri, vel accedente prope, vel recedente : eo quod tunc calor solis fortis existens simul elevat vaporem aquae et terrae, ex quibus conjunctis causatur tonitruum. Unde si aliqua regio sit frigida, in qua nulla fieret vaporum elevatio, ibi nihil tonaret. Verum quia quod raro est prope id quod nihil, ideo concludit opinio quod in Scotia non tonat: quod ergo relatu Scotorum et locorum distinctione per antiquos religiosos didici esse falsum. In aliis autem, scilicet calidis generantur tonitrua in aequinoctiis, hoc est, sole existente in capite Arietis et Libra : quando enim est in Cancro, tunc prius incendit vaporem quam elevat ipsum.

Nec est contrarium quod supra diximus, scilicet quod sol in aestate abscindit comburendo vapores. Hoc enim verum est de vaporibus debilibus : sed cum fortis est calor, non potest consumere vaporem grossum, sed elevat ipsum, sicut magnus ignis elevat magna ligna incensa, et facit volare per aerem. Et bene rustici observaverunt, quod non parvae considerationis esse videtur, et verum est, et ego expertus sum duobus annis, scilicet quod quando in hyemalibus signis, sicut in Capricorno, vel in Aquario audiuntur tonitrua, quod tunc in initio veris et forte per totum annum plus ventus flabit in alio anno. Et hujus causa est, quia significat multam materiam ventorum esse in aere, quae non de facili abscinditur etiam per totum annum.