δέ, οὐκ οὐσιώδης ἦν καί ἡ πρός ἡμᾶς ἀποστολή τοῦ Λόγου, ἐξ ἀμφοῖν τοῦ Πατρός γενομένη καί τοῦ Πνεύματος; Ἀλλ᾿ ἡ ἀποστολή γέννησις οὐκ ἦν˙ οὐ γάρ ἐξ ἀμφοῖν ὁ Υἱός γεγέννηται, οὐδέ δι᾿ ἡμᾶς, ἀλλ᾿ οὐδέ μεθ᾿ ἡμᾶς, εἰ καί μεθ᾿ ἡμᾶς δι᾿ ἡμᾶς οὐσιωδῶς κατῆλθεν ἑνωθείς τῇ καθ᾿ ἡμᾶς φύσει καθ᾿ ὑπόστασιν καί γεγονώς καθ᾿ ἡμᾶς ὑπέρ ἡμῶν, μή πρό ἡμῶν μόνον, ἀλλά καί πρό τῶν αἰώνων, ἐκ μόνου τοῦ Πατρός γεγεννημένος ὤν. Καί τό Πνεῦμα τοίνυν τό ἅγιον οὐσιωδῶς ἐπέμφθη ἐξ ἀμφοῖν ἀρτίως, εἰ δέ βούλει, καί ἐκκέχυται παρ᾿ ἀμφοτέρων˙ ὕδωρ γάρ ἐκλήθη ζῶν. Καί «Ἰωάννης μέν ἐβάπτισεν ὕδατι˙ ὑμεῖς δέ, φησίν ὁ Κύριος, βαπτισθήσεσθε ἐν Πνεύματι ἁγίῳ». Πῶς ἄν οὖν ἐβαπτίσθησαν, μή τοῦ ζῶντος ἐκχυθέντος ὕδατος;

Ἐκκέχυται τοίνυν οὐσιωδῶς δι᾿ ἡμᾶς καί μεθ᾿ ἡμᾶς˙ αὐτό γάρ ἐφανερώθη δι᾿ ἑαυτοῦ τήν θείαν δύναμιν παρέχον, ἀλλά καί πάρεστιν ἀεί οὐσιωδῶς ἡμῖν, πάντως δέ καί καθ᾿ ὑπόστασιν, κἄν ἡμεῖς τῆς οὐσίας ἤ τῆς ὑποστάσεως ἥκιστα μετέχωμεν, ἀλλά τῆς χάριτος. Ἐκπορεύεται δέ οὐ πρό ἡμῶν μόνον, ἀλλά καί πρό τῶν αἰώνων ἀναιτίως ἐκ μόνου τοῦ Πατρός. Ὁ δέ τῆς ἐκκλησίας ἐν ταὐτῷ καί θεμέλιος καί κορυφαῖος Πέτρος καί αὐτῆς τῆς παρ᾿ ἀμφοτέρων ἐκχύσεως τοῦ ἁγίου Πνεύματος διαφοράν ἐγνώρισεν ἡμῖν˙ «τήν γάρ ἐπαγγελίαν τοῦ Πνεύματος ὁ Υἱός λαβών, φησί, παρά τοῦ Πατρός, ἐξέχεε τοῦτο ὅ νῦν ὑμεῖς βλέπετε καί ἀκούετε», ἄντικρυς ἐκείνην λέγων τοῦ Κυρίου καί διδασκάλου τήν φωνήν, «ὅταν δέ ἔλθῃ ὁ παράκλητος, ὅν ἐγώ πέμψω παρά τοῦ Πατρός».

Ἐκχεῖται τοιγαροῦν ἡμῖν τό Πνεῦμα παρά τοῦ Πατρός ὡς καί ἑαυτοῦ, παρά δέ τοῦ Υἱοῦ ὡς παρά τοῦ Πατρός λαμβάνοντος. Ὥστε, οὐκ ἐξ ἑαυτοῦ μέν ἔχει τό Πνεῦμα (σελ. 304) ὁ Υἱός, οὐδέ διά τοῦ Υἱοῦ τήν ὕπαρξιν τό Πνεῦμα ἔχει, ἀλλ᾿ ἐξ ἑαυτοῦ ἔχει ὁ Πατήρ, ἐξ ἑαυτοῦ ἀμέσως ἐκπορευόμενον ἀναιτίως καί προαιωνίως˙ ἀλλά καί ἐκ τῆς ἰδίας ἡμῖν, φησί, ὁ Υἱός τοῦτ᾿ ἀναπηγάζει φύσεως, εἰκότως καί παναληθῶς˙ μία γάρ φύσις τοῖς τρισί καί φυσικῶς ἔνεισιν ἀλλήλοις. Καί ὁσάκις ὁ θεόφρων οὗτος Κύριλλος ἐκ τοῦς οὐσίας τοῦ Υἱοῦ τό Πνεῦμα λέγει, τό ὁμοούσιον παρίστησιν, ἀλλ᾿ οὐκ αἴτιον εἶναι τόν Υἱόν τοῦ Πνεύματος. Ἐπεί καί πρός τούς ἀντιλέγοντας τῷ ὁμοουσίῳ τά τοιαῦτα γέγραφεν˙ ὕδωρ μέν γάρ ζω[ν ακλεῖται τό Πνεῦμα τό ἅγιον καί πηγή ἐστι τούτου τοῦ ὕδατος ὁ Πατήρ, ὅς διά τοῦ προφήτου περί τῶν Ἰουδαίων λέγει˙ «ἐμέ ἐγκατέλιπον πηγήν ὕδατος ζῶντος καί ὤρυξαν ἑαυτοῖς λάκκους συντετριμμένους».

Πηγή ἐστι τούτου τοῦ ὕδατος καί ὁ Υἱός, καθό καί ὁ Χρυσόστομος περί τοῦ βαπτίσματος γράφων, «δείκνυσι», φησίν, «ἑαυτόν ὁ σωτήρ πηγήν ζωῆς καί ὕδωρ ζῶν τό Πνεῦμα τό ἅγιον». Ἀλλά τοῦ ὕδατος τούτου πηγήν εἶναι δείκνυσιν ὁ Χριστός καί αὐτό τό Πνεῦμα τό ἅγιον˙ «ὁ πιών γάρ», φησίν, «ἐκ τοῦ ὕδατος οὗ ἐγώ δώσω αὐτῷ, οὐ μή διψήσῃ εἰς τόν αἰῶνα˙ ἀλλά τό ὕδωρ ὅ ἐγώ δώσω, δηλαδή τό Πνεῦμα τό ἅγιον, γενήσεται αὐτῷ πηγή ὕδατος ἁλλομένου εἰς ζωήν αἰώνιον».

Ἔστιν οὖν καί ὁ Πατήρ καί ὁ Υἱός καί τό Πνεῦμα τό ἅγιον ὁμοῦ πηγή τοῦ ζῶντος ὕδατος, τουτέστι τῆς θείας χάριτος καί ἐνεργείας τοῦ Πνεύματος. Τήν χάριν γάρ τοῦ Πνεύματος ἡ Γραφή, ὁ Χρυσόστομός φησι πατήρ, ποτέ μέν πῦρ, ποτέ δέ ὕδωρ καλεῖ δεικνῦσα ὅτι οὐ οὐσίας ἐστί ταῦτα ὀνόματα, ἀλλ᾿ ἐνεργείας». Οὐ γάρ ἐκ διαφόρων οὐσιῶν συνέστηκε τό Πνεῦμα τό ἅγιον, ἀόρατόν τε καί μονοειδές ὄν. «Ἀλλ᾿ ἐκ τῆς θείας φύσεως», φασί, «καί αὐτῆς τῆς τοῦ Υἱοῦ ἀναπηγάζει τό Πνεῦμα τό ἅγιον». Ἔστω δή, εἰ βούλεσθε, (σελ. 306) καί κατά τήν ἀΐδιον ὕπαρξιν˙ πηγάζει γοῦν ἐκ τῆς θείας φύσεως, ἀλλά καθ᾿ ὑπόστασιν μόνην τήν πατρικήν. ∆ιό οὐδείς οὐδέποτε τῶν ἀπ᾿ αἰῶνος εὐσεβῶν θεολόγων ἐκ τῆς ὑποστάσεως εἶναι τοῦ Υἰοῦ τό Πνεῦμα εἶπεν, ἀλλ᾿ ἐκ τῆς τοῦ Πατρός ὑποστάσεως˙ ἐκ δέ τῆς φύσεως τοῦ Υἱοῦ καί φυσικῶς εἶναι ἐξ αὐτοῦ εἴπερ τις φαίη, ἀλλ᾿