CAPUT VII.

De syllogismo litigioso et sophistico quid et ex quibus circa propria.

His ita habitis, unus modus fallaciae orationis est (ut inVIII Topicorum dictum est) quando syllogizatur propositum ex veris, non autem per propria : et de tali syllogismo qualis sit et quam differentiam habeat ad alios syllogismos, nunc dicendum est ut completus sit tractatus de syllogismis falsae orationis secundum omnem modum falsae orationis. Satis enim dictum est de syllogismo peccante in forma, quo nihil penitus syllogizatur : propter hoc quod non valet consequentia. Satis etiam dictum est de syllogismo ad impossibile qui est secundum non causam. Satis etiam dictum est de illo modo fallaciae orationis quae syllogizat ad propositum, sed ex falsis communibus circa quae est dialectica : dictum est enim de syllogismo peccante in materia. Nunc igitur restat dicere de eo qui syllogizatur ex communibus et veris: non tamen sunt propria.

Dicamus igitur, quod syllogismorum sophisticorum et litigiosorum unus est apparens nec syllogizatus, sicut ille qui peccat in forma: alter autem syllogizatur, qui quidem est ex falsis communibus, de quibus (ut praedictum est) est dialectica tentativa: tentativa enim pars est dialecticae.Et si aliquando vera sit conclusio talis syllogismi, tamen sophisticus est syllogismus. Cujus ratio est, quia licet sit ejus syllogismi demonstrativi qui est propter quid, hoc est, per causam propter quid, tamen in hoc deceptorius est: quia non est ex propriis, sed ex communibus circa propria, cum deberet esse ex propriis : et generaliter loquendo syllogismi qui non sunt secundum propriam syllogismorum viam, et ex propriis illius scibilis, sunt paralogismi et non vere syllogismi : quia videntur esse secundum artem, in hoc quod concludunt propriam artis conclusionem : et tamen in hoc non secundum artem sunt, quia sunt ex communibus, licet sint circa propria disciplinae. Ex hoc apparet quod talis falsus syllogismus differt a falsigrapho, quia falsae descriptiones (ex quibus fiunt falsigraphD non sunt litigiosi syllogismi, sed veri: quia sunt ex propriis et oppositis propriorum. Tales enim falsigraphi sunt secundum ea quae sunt sub arte eadem : et ejusdem artificis est considerare eos, qui considerat verum syllogismum demonstrativum in arte illa. Et ideo non pertinent ad sophisticam et

ad hanc scientiam quae de sophisticis est elenchis : nude tales paralogismi falsigraphi ad scientias pertinent disciplinales.

Neque iterum ad sophisticam pertinent si qua fallacia est descripta in disciplinalibus circa vel contra verum quod ex propriis concludit in ipsis, sicut ad sophisticam non pertinet Hippocratis quadratura, quae circulum quadravit per lunulas hoc est, circuli partitiones ad modum lunularum factas : et iste modus est in geometria, in scientia quae vocatur proportio arcus ad chordam, quando invenitur arcus aequalis chordae, secundum quod docet Ptolemaeus in Almagesto. Dicit enim Hippocrates : si inveniatur chorda aequalis arcui, sit illa chorda latus quadrati in scriptura in circulo:sic enim quatuor arcus erunt aequales quatuor quadrati lateribus, et totus circulus toti circulo : et quadravit circulum ex propriis geometriae : et ideo ad geometriam pertinet : nec est litigiosus, quamvis sit ex falsis : quia probatum est in geometria, quod figura poligonia circulo inscripta, quamvis in angulis multiplicetur in infitum et lateribus, tamen ad capacitatem circuli non proveniet, cum tamen plus et plus in angulis multiplicata, plus et plus semper accedat ad circuli capacitatem.

Attente autem, quod quidam aliter formant rationem Hippocratis dicentes, quod Hippocrates posuit, quod lineae exeuntes ab eodem puncto et ad idem punctum terminatae sunt aequales : arcus autem et chorda ab eodem puncto exeunt et ad idem terminantur : ergo sunt aequales. Sed hoc falsum est, quia quilibet in disciplinis videt, quod duae lineae, quarum una est curva et alia recta (licet exeant ab eodem puncto et ad idem terminentur) valde sunt inaequales. Sed hoc verum est, quando arcus et chorda proportionatae lineae sunt, et quae proportionata ad aequalitatem deducibilia sunt: eo quod omnis proportio incipit ab aequalitate, et reducitur ad ipsam : tunc est invenire lineam aequalem arcui: et ex illa si ducatur in seipsam, fiet quadratum aequale alicui circulo. In hoc tamen non est vis, quia exemplum non ponitur, nisi ut sciatur quod Hippocrates quadravit circulum : et ille syllogismus non est litigiosus. Sed bene ille est litigiosus, qui ex communibus non propriis alicujus scientiae, circuli probavit quadraturam sic : ubi est invenire majus et minus, ibi est invenire aequale : sed circulo est invenire majus et minus quadratum : ergo circulo est invenire aequale quadratum : nam si sic quadretur circulus, hoc est, aequale circulo quadratum esse probetur : tamen quia talis syllogismus non est secundum rem, hoc est, ex propriis rei scibilis, ideo sophisticus est: quia apparet facere scientiam propriam et ex propriis, et non facit: ea enim quae sumit ut principia, communia sunt et logica, quae in multis sunt et non sunt propria : propter quod ille syllogismus qui est de his sive talibus communibus circa propria disciplinae apparens facere scientiam propriam et non faciens, est oratio litigiosa quantum ad hoc, quod non est ex propriis .

Cujus ratio est, quia etiam ille syllogismus secundum rem est apparens syllogismus, qui si est ex communibus, circa propria est apparens syllogismus : et qui apparet fidem facere de re secundum sua principia propria accepta : et si hoc est, quamvis sit syllogismus (hoc est, ad formam syllogismi syllogizatus) tamen est litigiosa oratio, in quantum non est ex propriis, sed ex communibus: et hoc ideo est, quia est apparens secundum rem, hoc est apparens secundum propriam scientiam facere secundum rem : propter quod sequitur, quod sit fallax et injustus : fallax quidem, quia non facit quod facere apparet : injustus autem, quia non est ex propriis disciplinae.

Et hoc probatur simili exemplo: quemadmodum enim ista injuria, quae in certamine est, quamdam speciem habet secundum formam resistentiae, et secundum illam est injusta ratio quando oppugnat justo : sic in contradictione (hoc est, in disputatione et syllogismo ad contradictionem ducente) injusta contentio (quae non habet illa ex quibus ut propriis fit redargutio) litigiosa est: nam et illis in certaminibus illi qui omnino et omni modo per justa et per injusta vincere volunt, omnia et ad se pertinentia et ad se non pertinentia apprehendunt, ut ex pro-I priis et alienis adjuventur : et similiter hi litigiosi sunt, qui communia apprehendunt, quae ad se ut propria non pertinent : finibus enim intentis et propriis distinguuntur sophisticus et litigiosus, quamvis subjecto idem sint et secundum hoc.

Ergo syllogismi et homines qui ob victoriam ipsam tales sunt, ut per communia vincant, sunt litigiosi homines, et syllogismi eorum sunt litigiosae orationes. Qui autem homines et syllogismi tales sunt propter gloriam apparentis sapientiae, quae est in divitiis sive copiositate apparentis sapientiae, sunt homines sophistici et sophisticae orationes. A principio enim hujus scientiae dictum est, quod sophista vult videri copiosus ab apparente sapientia: nam sophistica est quaedam scientia indicativa ejus qui habet eam ab apparente sapientia, sicut in ante habitis dictum est: propter quod isti sophistae appetunt eam quae est apparens demonstratio, apparentem faciens scientiam vel sapientiam: et haec est illa demonstratio sive syllogismus, qui est ex communibus circa propria. Et ideo quia non differunt litigiosi et sophistae, nisi finibus, ideo in orationibus eisdem secundum substantiam et subjectum sunt litium amatores, et sophistae : sed non sunt propter eadem, sive propter eumdem finem et litigiosi et sophistae : et ideo etiam oratio eadem subjecto erit quidem sophistica et litigiosa, sed non

secundum idem, hoc est, ad eumdem finem, sed in eo quidem quod est propter victoriam apparentem (hoc est, quia quaerit apparere quod vincat) est litigiosa : in eo vero sive quod est propter apparentem sapientiam, qua copiosus vult videri, est sophistica: nam sophistica est apparens quaedam sapientia, non autem existens. Sic ergo patet qualiter syllogismus qui est ex communibus circa propria, et litigiosus est et sophisticus. Qualiter autem idem se habeat ad dialecticum syllogismum, nunc dicemus.

Litigiosus autem est talis syllogismus, qui quodammodo in materia se habet ad dialecticum, sicut falsigraphus se habet ad geometricum : et hoc est, quia in hoc quod paralogizabat ex eisdem (hoc est, ex communibus) quae sunt dialecticae : velut etiam falsigraphus paralogizabat ex eisdem (hoc est, ex propriis) quae sunt geometriae : quia si proprium est principium geometriae, ex quibus demonstrat, est etiam oppositum proprio proprium geometriae, ex quo fit falsigraphus: et dicitur falsigraphus, et non litigiosus : quia falso describit figuras, ex principiis tamen et conclusionibus propriis quae sunt sub arte et propria sunt artis. Syllogismus autem qui est ex communibus quae sunt sub dialectica, est circa alia quam circa propria quae sunt sub arte : et hoc quidem jam ante erat manifestum, quod ille erat litigiosus, ut jam dictum est de quadratura facta per lunulas, quia erat ex propriis, non erat litigiosa: Brissonnis autem quae est per communia, dictum est quod erat litigiosa.

Adhuc autem differentia est inter istos syllogismos, quod hunc quidem qui est falsigraphus, non est monstrare nisi ad geometriam tantum : quia est ex propriis geometriae quae propria sibi soli conveniunt et non alii: et ideo ad aliam scientiam transferri non potest: quamvis enim in Posteriorum libris dictum sit, quod demonstratio aliquando est de genere in genus, si magnitudo numerus quidem est: tamen hoc non verum est, nisi de scientia subalternante ad scientiam subalternatam: subalternans autem et subalternata scientia non differunt sicut alia et alia scientia, sed sicut scientia continens et scientia contenta. Aliquando autem syllogismum qui est ex communibus circa propria, contingit transferre ad plures apud eos scientes quicumque non sciunt quid ex propriis principiis est possibile in qualibet scientia, et quid impossibile est accidere ex illis: quia illi utuntur communibus : tunc enim ille qui est ex communibus per coarctationem communium, aptabit ad id quod est in aliis scientiis, sicut principia communia coarctantur et aptantur ad propria, sicut ex communibus, et Antiphon quadravit ex communibus, sicut et Brisso, sicut superius dictum est.

Vel in alio exemplo, si quis dixit non esse melius vel bonum post caenam deambulare per Zenonis rationem, et dicat hoc per syllogismum ex communibus qui est non medicinalis, quia non ex propriis medicinae, eo quod communis est per communia sic : in quolibet spatio sunt infinita: infinita autem non contingit pertransire : ergo impossibile est post caenam ambulare. Impossibile autem facere non est bonum. Ergo non est bonum post caenam ambulare. Hae ergo sunt differentiae falsigraphi ad litigiosum qui est ex communibus circa propria.

Hoc autem quod diximus (quod litigiosus se habet ad dialecticum quodammodo sicut falsigraphus ad geometricum) intelligendum est quodammodo et non omni modo : si enim omnino et omni modo se haberet litigiosus ad dialecticum, sicut falsigraphus ad geometricum : tunc oporteret, quod sicut falsigraphus peccat contra geometricum et nunquam est geometricus, ita semper peccaret litigiosus qui est ex communibus circa propria contra dialecticum, et nunquam esset dialecticus : hoc autem falsum est, quia sic litigiosus nunquam esset de illis sive de numero illorum qui sunt dialectici: hoc autem falsum est, quia in superiori-

bus hujus capituli dictum est, quod quidam de talibus syllogismis qui est ex communibus circa propria, est syllogJzatus, et habet conclusionem veram: et tunc si ista conclusio sequitur ex veris, erunt praemissae verae et conclusio vera, et consequentia vera : et cum sint ex communibus quae sunt circa singula, erit talis syllogismus vere de numero syllogismorum dialecticorum.

Attendendum autem, quod non oportet ulterius determinare de alio syllogismo. Quamvis enim in Topicis dictum sit, quod quidam est syllogismus apparens qui peccat in forma : et quidam syllogizatus ex falsis, qui peccat in materia potius quam in forma, qui vocatur syllogismus apparens ex apparentibus probabilibus: quia jam determinatum est de peccante in forma et de peccante in materia, satis scitur peccans in utroque per sua componentia. De syllogismo autem ex communibus circa propria in Topicis determinari non debuit: quia illi qui in Topicis habiti sunt peccare contra syllogismum dialecticum, sunt sophistici in veritate: hic autem de quo hic loquimur, non est sophisticus nisi secundum quid, et ad quemdam non topicum syllogismum, et non simpliciter : hic autem est litigiosus et sophisticus, ut dictum est, respectu finium diversorum: etquamvis aliquando concludat verum ex veris, est tamen aliquo modo sophisticus, in quantum apparet facere scientiam ex propriis quam non facit, ut dictum est. Nec oportet hic determinare hujus syllogismi principia, cum sit dialecticus: principia autem dialectici syllogismi determinata sunt in Topicis.

Adhuc autem intelligendum est, quod iste syllogismus qui est ex communibus circa propria, peccat contra demonstrativum, in hoc quod est ex communibus, quia communia accipit ex propriis : nec tamen in illis communibus quae per se sunt, peccat, quia communia accipit vera : peccare autem in communibus est, quando pro communibus (quae debe- rent esse vera vel saltem probabilia) accipiuntur falsa vel improbabilia : et si ita fieret peccaret contra dialecticum. Unde contra demonstrativum in propriis peccat falsigrapbus. Per communia autem contra demonstrativum peccat illo qui est ex communibus circa propria.

Et si quis objiciat, quod omnis syllogismus sophisticus peccat contra dialecticum, et sic non est dialecticus, Dicendum quod boc est verum de syllogismo qui simpliciter est sophisticus : hic enim peccat contra dialecticum : iste autem non est sophisticus, nisi quodammodo, et non simpliciter : et ideo contra dialecticum non peccat: non enim sophisticus est, nisi in hoc quod videtur facere scientiam, cum tamen non faciat: ex communibus enim non fit scientia, sed solum fides et opinio.

Sciendum est quod falsigraphus quamvis sit aliquo modo fallax et injustus, non tamen est litigiosus : quia esse fallacem et injustum, non est tota causa hujus, quod syllogismus sit litigiosus : sed oportet addere, quod fallax sit et injustus et circa omnia, et sic ad hoc quod aliquis syllogismus sit litigiosus, non sufficit hoc solum, quod intendat gloriam de apparenti sapientia, sed addendum est quod hoc faciat circa communia et in communibus.

Attendendum etiam, quod falsigraphus et demonstrativus sunt circa eadem principia incomplexa, sed non sunt circa eadem complexa, nisi dicantur secundum praesentiam esse principia demonstrationis, et secundum absentiam esse principia falsigraphi : sicut nauta per praesentiam esi causa salutis navis, et secundum absentiam causa periculi navis.