59

Εἰ δέ τις εὕρηται μείζω λέγων τόν Υἱόν τοῦ Πνεύματος, ἀλλά καί τό Πνεῦμα τοῦ Υἱοῦ, ὡς καί ὁ θεῖος Κύριλλος ἐν Θησαυροῖς φησι˙ προθείς γάρ ἐκεῖνο τό παρά τοῦ Σωτῆρος εἰρημένον, «εἰ δέ ἐγώ ἐν Πνεύματι Θεοῦ ἐκβάλλω τά δαιμόνια», ἐπήνεγκεν, «εἰ διά τῆς ἐνεργείας τοῦ Πνεύματος Θεός ἐξελαύνων τά δαιμόνια δοξάζεται, πῶς οὐ μεῖζόν ἐστι αὐτοῦ, τό ἐν ᾧ δοξάζεται»; Κατασκευάζων ἐντεῦθεν ἄκτιστον εἶναι τό Πνεῦμα τό ἅγιον. Πῶς γάρ ἄν ἐπί κτίσματος ἔμφασιν ἐξ ὧν εἶπεν ὁ Κύριος παρεῖχε τοῦ τοιούτου μείζονος; Λέγεται δέ τά τοιαῦτα ἐπί τε τοῦ Υἱοῦ καί τοῦ Πνεύματος οὐ διά τό ἀλλήλων αἴτια ὑπάρχειν, ἄπαγε, ἀλλά διά τό ποικίλον καί πολυειδές τῆς κατά τήν πρός ἡμᾶς οἰκονομίαν σοφίας τοῦ Θεοῦ δι᾿ ἀλλήλων (σελ. 300) τό ἴσον ἐν πᾶσι δεικνύσης ἀμφοτέρων, τοῦ Υἱοῦ λέγω καί τοῦ Πνεύματος.

Ἀλλ᾿ ὁ τῆς Ἀλεξανδρείας, φασί, Κύριλλος, ἔχειν φησί τόν Υἱόν φυσικῶς ἐν ἑαυτῷ τά τοῦ Πατρός ἴδια καί ἐξαίρετα, διαβαινούσης εἰς αὐτόν φυσικῶς τῆς τοῦ γεννήσαντος ἰδιότητος, καί ἐκ τῆς οὐσίας τοῦ Υἱοῦ τό Πνεῦμα λέγει καί προχεόμενον ἐκ Πατρός δι᾿ Υἱοῦ τήν κτίσιν ἁγιάζειν, καί ἐξ ἀμφοῖν προχεόμενον οὐσιωδῶς. Καί αὖθις ἐν ἑβδόμῳ τῶν Πρός Ἑρμείαν ἐξενηνεγμένων λόγων περί τοῦ Υἱοῦ ταῦθ᾿ ἡμῖν διατρανοῖ˙ «ἀπολύων γάρ», φησίν, «ἁμαρτίας τόν αὐτῷ προσκείμενον, τῷ ἰδίῳ λοιπόν καταχρίει Πνεύματι, ὅπερ ἐνίησι μέν αὐτός ὡς ἐκ Θεοῦ Πατρός Λόγος καί ἐξ ἰδίας ἡμῖν ἀναπηγάζει φύσεως. Καί οὐκ ἐκ μέτρου ἔχων δίδωσι τό Πνεῦμα κατά τήν Ἰωάννου φωνήν, ἀλλ᾿ αὐτός ἐνίησιν ἐξ ἑαυτοῦ, καθάπερ ἀμέλει καί ὁ Πατήρ».

Καιρός δή ἡμῖν εἰπεῖν πρός τόν τά τοιαῦτα προβαλλόμενον˙ ἔτ᾿ ἀσύνετος εἶ καί οὐδ᾿ ἀκηκοώς πάνυ πολλάκις ἀνωτέρω παρ᾿ ἡμῶν συνῆκας, ὅτι Θεός καί ἐκ Θεοῦ ὕπαρξις ἀναίτιός τε καί ὑπέρχρονος; Ἐνταῦθα γάρ προχεόμενον φησι καί τήν κτίσιν ἁγιάζον. Χρονικόν τοίνυν καί δι᾿ αἰτίαν ἀκούων τό προχεῖσθαι (καί γάρ μετ᾿ αὐτήν καί δι᾿ αὐτήν προκέχυται τήν ἁγιαζομένην˙ πῶς γάρ οὔ;), πρός δέ καί εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν διδόμενον παρά τοῦ Υἱοῦ, ὥσπερ ἀμέλει καί παρά τοῦ Πατρός, καί οὐκ ἀπολύτως πηγαζόμενον ἀλλά τισίν ἀκούων, οὐκ ἀναμιμνήσκῃ ὅ διδαχθείς ἔχεις παρ᾿ ἡμῶν τε καί τῆς ἀληθείας, ὡς ἡ παρά τοῦ Πατρός προαιώνιος τοῦ ἁγίου Πνεύματος ἐκπόρευσις οὐ διά τι οὐδέ πρός τινας οὔτε ὑπό χρόνον ὅλως; Εἰ δέ καί οὐσιωδῶς ἐξ ἀμφοῖν εἶπε προχεόμενον, οὐδέν καινόν. Ὡς γάρ ἐπιδημοῦν τοῖς ἀποστόλοις καί ἐνεργοῦν τελεώτερον, καί ὡς Γρηγόριος ὁ θεολόγος λέγει, (σελ. 302) «οὐσιωδῶς ὡς ἄν εἴποι τις παρόν καί συμπολιτευόμενον˙. Τί δέ, οὐκ οὐσιώδης ἦν καί ἡ πρός ἡμᾶς ἀποστολή τοῦ Λόγου, ἐξ ἀμφοῖν τοῦ Πατρός γενομένη καί τοῦ Πνεύματος; Ἀλλ᾿ ἡ ἀποστολή γέννησις οὐκ ἦν˙ οὐ γάρ ἐξ ἀμφοῖν ὁ Υἱός γεγέννηται, οὐδέ δι᾿ ἡμᾶς, ἀλλ᾿ οὐδέ μεθ᾿ ἡμᾶς, εἰ καί μεθ᾿ ἡμᾶς δι᾿ ἡμᾶς οὐσιωδῶς κατῆλθεν ἑνωθείς τῇ καθ᾿ ἡμᾶς φύσει καθ᾿ ὑπόστασιν καί γεγονώς καθ᾿ ἡμᾶς ὑπέρ ἡμῶν, μή πρό ἡμῶν μόνον, ἀλλά καί πρό τῶν αἰώνων, ἐκ μόνου τοῦ Πατρός γεγεννημένος ὤν. Καί τό Πνεῦμα τοίνυν τό ἅγιον οὐσιωδῶς ἐπέμφθη ἐξ ἀμφοῖν ἀρτίως, εἰ δέ βούλει, καί ἐκκέχυται παρ᾿ ἀμφοτέρων˙ ὕδωρ γάρ ἐκλήθη ζῶν. Καί «Ἰωάννης μέν ἐβάπτισεν ὕδατι˙ ὑμεῖς δέ, φησίν ὁ Κύριος, βαπτισθήσεσθε ἐν Πνεύματι ἁγίῳ». Πῶς ἄν οὖν ἐβαπτίσθησαν, μή τοῦ ζῶντος ἐκχυθέντος ὕδατος;

Ἐκκέχυται τοίνυν οὐσιωδῶς δι᾿ ἡμᾶς καί μεθ᾿ ἡμᾶς˙ αὐτό γάρ ἐφανερώθη δι᾿ ἑαυτοῦ τήν θείαν δύναμιν παρέχον, ἀλλά καί πάρεστιν ἀεί οὐσιωδῶς ἡμῖν, πάντως δέ καί καθ᾿ ὑπόστασιν, κἄν ἡμεῖς τῆς οὐσίας ἤ τῆς ὑποστάσεως ἥκιστα μετέχωμεν, ἀλλά τῆς χάριτος. Ἐκπορεύεται δέ οὐ πρό ἡμῶν μόνον, ἀλλά καί πρό τῶν αἰώνων ἀναιτίως ἐκ μόνου τοῦ Πατρός. Ὁ δέ τῆς ἐκκλησίας ἐν ταὐτῷ καί θεμέλιος καί