QUAESTIO I.

Utrum sit unus tantum Deus.

Circa primum, quod in Deo sit ponere essentiae sive naturae unitatem, videtur ratione ostensiva, triplici habita suppositione, quam oportet poni, tum propter eius simplicitatem, tum propter communem animi conceptionem, quae est, quod Deus est quo maius excogitari non potest; tum ratione status, qui non est nisi in summo et primo.

Suppositio prima est, quod Deus est simplicissimus. Ex hac arguitur, quod cum nullo alio diverso possit communicare aliquid , quia, si communicat, et differt: ergo non secundum idem ; ergo est ibi compositio. Si nihil potest communi care, ergo nec deitatem nec entitatem; ergo si sunt duo dii, cum unus sit ens, alter non est ens, si unus est Deus, alter non est Deus: ergo si duo sunt dii, non sunt duo dii .

2. Item, secunda suppositio est, quod Deus est omnipotentissimus . Ex. hac arguitur: igitur poterit facere, quod omnis Alia potentia a sua nihil possit: ergo si sunt duo dii diversi in natura, hoc potest facere unus de altero, quod alter nihil possit, et e converso. Sed cui potest potentia auferri, non est Deus: ergo si sunt duo dii, nullus est Deus.

3. Item, tertia suppositio est, quod Deus est simpliciter summum . Ex hac arguitur: ergo omnia sunt infra ipsum: ergo omnia alia ab ipso et ad ipsum. Si ergo sunt duo dii, unus est infra alterum, et e converso: unus est ab alio secundum naturam diversam, et e converso; unus ad alterum, et e converso ; sed quod est infra aliud in natura et ab alio et ad aliud, non est Deus: ergo etc.

4. Item, hoc potest probari per deductionem ad impossibile. Si sunt duo dii, aut unus est ubi alius, aut non . Si unus ubi alter: ergo unus in altero, cum sint eodem modo essendi: ergo unus est alteri materialis: ergo alter non est Deus. Si unus non est ubi alter: ergo uterque limitatus, ergo neuter infinitus.

b. Item, si plures sunt dii boni , aut unus intelligit alterum, aut non. Si non ; ergo uterque est ignorans. Si intelligit: aut ergo per praesentiam, aut per speciem, aut per se ipsum ut per illius exemplar . Si per praesentiam : ergo unus in altero , ergo Deus illabitur Deo et perficit Deum ; si per speciem: ergo compositus ; si per exemplar: ergo unus est exemplar alterius, ergo et principium.

6. Item, si sunt duo dii diversi, quorum uterque est summum bonum ; aut unus diligit alterum, ut diligendus est, aut non. Si sic, cum uterque sit summum bonum, uterque est diligendus amore fruitionis: ergo uterque fruitur altero ; sed qui fruitur alio bono a se, illo indiget: ergo unus indiget alio: ergo uterque est indigens, ergo neuter Deus.

Sed contra : 1. Plus potest Deus facere , quam intellectus noster possit cogitare. Sed intellectus humanus, utpote gentium , intelligit, plures deos omnipotentes : ergo Deus potest hoc facere. Sed quidquid potest esse in divina natura, est ibi, quia aeterna : ergo etc.

2. Item, plura bona sunt meliora paucioribus: sed plures dii sunt plura bona: ergo melius aliquid erunt duo quam unus. Sed secundum Anselmum omne, quod melius est. circa Deum est ponendum: ergo est ponere: plures deos.

3. Item, quorum diversa est operatio, diversa est virtus et diversa est natura ; sed operatio trium personarum est diversa, quia apparitio in columba fuit solius Spiritus sancti, et solus Filius assumsit humanam naturam: ergo sunt diversi in substantia : ergo sunt plures dii.

4. Item, magna potentia est, quae potest magnum, et maior, quae maius, et maxima, quae maximum ; sed Deus super omnia est summe potens : ergo potest producere summum sed hoc est Deus: ergo cum "in aeternis sit idem esse et posse ", ergo etc.

CONCLUSIO.

Plures esse deos est impossibile, immo si recte intelligatur, quid sit Deus, non est intelligibile.

Respondeo: Dicendum, quod impossibile est esse plures deos, et si recte accipiatur significatum huius nominis Deus, non solum est impossibile, sed etiam non intelligibile. Deus enim dicit simpliciter summum et in re et in opinione cogitantis. Quia in re, ideo omnia ab ipso et in ipso et ad ipsum, et in ipso omnino est status ; ideo impossibile est intelligere, salvo hoc intellectu, quod aliquid sibi parificetur aliud ab ipso. Item, nihil maius Deo cogitari potest nec etiam aequale, quia summum in opinione. Ideo impossibile et non intelligibile est ponere plures deos.

i. Ad illud ergo quod obiicitur de gentibus ; dicendum, quod non fuit intellectus, sed fictio ; praeterea non intelligebant Deum secundum nobilitatem divinam: ideo non valet

Et ad illud: plus potest Deus facere etc.; dicendum , quod duplex est intellectus, scilicet rationalis et phantasticus. De primo verum est, sed de secundo non: quia multa possumus cogitare secundum phantasiam , quae Deus non potest facere, quia non convenit illi, "in quo inconveniens est impossibile ".

2. Ad illud quod obiicitur, quod plura bona sunt meliora paucioribus; dicendum, quod illud habet veritatem in bono creato et finito, quod ratione suae finitatis recipit bonitatis augmentum per additionem alterius boni ; non autem habet veritatem in bono infinito, quia, quantumcumque addas bonum infinitum infinito, semper ego intelligo de bonitate tantum in uno, quantum tu in pluribus.

3. Ad aliud quod obiicitur de diversitate operationum ; dicendum, quod Pater et Filius et Spiritus sanctus in omni operatione conveniunt, sed in relatione differunt. Unde in incarnatione est operatio productionis illius naturae et est unio: in primo conveniunt tres personae, in secundo non.

Similiter in columba est columbae formatio et eius significatio ; in primo conveniunt, in secundo non. Exemplum Augustini de Trinitate est, quod ad formationem huius nominis memoria concurrit memoria , intelligentia et voluntas: tamen hoc nomen memoria significat alteram potentiarum ; simili modo est in proposito.

4. Ad illud quod obiicitur, quod magna potentia, etc. ; dicendum, quod producere aliquem est tripliciter: vel de se ipso, vel de aliquo creato, vel de nihilo. De se ipso potest Deus producere summum simpliciter, sed ille non erit alius in natura propter naturae simplicitatem. De alio vel de nihilo non potest producere summum simpliciter, sed in genere, non propter defectum potentiae agentis, sed propter defectum creaturae, quam necesse est esse limitatam; et ita non potest producere alium Deum.